Ενεργειακές κοινότητες, ίσως η πιο νέα μορφή παραγωγής και κατανάλωσης του ηλεκτρισμού μας. Τι είναι, ποια τα οφέλη της και γιατί να συμμετέχουν οι πολίτες σε μια ενεργειακή κοινότητα;
Μιλήσαμε με την Επικεφαλής της Περιβαλλοντικής Μονάδας στο Κέντρο Κοινωνικής Καινοτομίας (Center for Social Innovation) Νατάσα Ιωάννου, η οποία μας απάντησε στα ερωτήματά μας και μας εξήγησε ότι πρόκειται για μια δημοκρατική και περιβαλλοντική μορφή παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας από τους πολίτες.
Τι είναι οι ενεργειακές κοινότητες;
Οι ενεργειακές κοινότητες είναι ομάδες φυσικών ή νομικών προσώπων που συνεργάζονται εθελοντικά για την παραγωγή, αποθήκευση, κατανάλωση και διαχείριση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Είναι ουσιαστικά συνεταιρισμοί όπου οι πολίτες, οι τοπικές αρχές και άλλοι ενδιαφερόμενοι συμμετέχουν ενεργά στην παραγωγή, διανομή και κατανάλωση ανανεώσιμης ενέργειας. Αυτές οι κοινότητες δίνουν έμφαση στην αποκέντρωση, την αυτάρκεια και τη βιωσιμότητα της ηλεκτρικής μας ενέργειας και έχουν ως στόχο στην μείωση των λογαριασμών ηλεκτρισμού, στην μείωση των εκπομπων του διοξειδίου του άνθρακα και την κοινωνική ενδυνάμωση των πολιτών, οι οποίοι έχουν την ενέργεια στα χέρια τους πλέον. Είναι η βάση για τον ενεργό ρόλο των πολιτών στην παραγωγή και διαχείριση ενέργειας, προάγοντας την Ενεργειακή Δημοκρατία.
Πως ιδρύεται μια ενεργειακή κοινότητα;
Οι κοινότητες μπορούν να ιδρυθούν από πολίτες, οργανισμούς, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δήμους ή οποιοδήποτε συνδυασμό αυτών. Σε αυτές τις κοινότητες η κάθε οντότητα συμμετέχει ως μέλος, και η συμμετοχή είναι ανοιχτή και εθελοντική για τα μέλη. Μια ενεργειακή κοινότητα μπορεί να έχει την οποιαδήποτε νομική οντότητα που καθορίζεται στο νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, είτε είναι εταιρεία, είτε συνεταιρισμός.
Τι μπορούν να κάνουν οι ενεργειακές κοινότητες;
Mπορούν να χρηματοδοτήσουν, να αναπτύξουν και να υλοποιήσουν έργα και δράσεις για παράγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, έργα ενεργειακής αποδοτικότητας ή/ και βιώσιμης κινητικότητας. Δηλαδή μια ενεργειακή κοινότητα αποτελούμενη από τα μέλη της, μπορεί να υλοποιήσει ένα έργο παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας, που μπορεί να είναι φωτοβολταικό πάρκο ή ακόμα και φωτοβολταικά σε ένα κτήριο. Η ενέργεια θα παρέχεται στα μέλη της κοινότητας με την μέθοδο του εικονικού συμψηφισμού (virtual net meetering) προσφέροντας ενεργειακή αυτάρκεια για περισσότερο από 20 χρόνια.
Ποιά τα οφέλη μιας ενεργειακής κοινότητας;
Oι Ενεργειακές Κοινότητες έχουν οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη για το προσωπικο, τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο. Προσφέρουν μειωμένο ή ακόμα και δωρεάν ρεύμα στους πολίτες, μειωμένους λογαριασμούς στις τοπικές αρχές, μειωμένους λογαριασμούς σε ευάλωτα νοικοκυριά, και δημιουργία θέσεων εργασίας. Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να μειώσουν την εξάρτησή της Κύπρου από τα ορυκτά καύσιμα και προσφέρουν ενεργειακή ανεξαρτησία, ασφάλεια και αυτονομία.
Οικονομικά οφέλη: Μείωση του κόστους ενέργειας για τα μέλη της κοινότητας. πρόσβαση σε καθαρή και φθηνή ενέργεια, μειώνοντας το κόστος των ενεργειακών τους λογαριασμών
Περιβαλλοντικά οφέλη: Προώθηση της χρήσης ΑΠΕ και μείωση των ρύπων.
Κοινωνικά οφέλη: Δημιουργία θέσεων εργασίας, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. μέσω της ανάπτυξης και συντήρησης εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας
Γιατί να συμμετέχουν οι πολίτες σε μια ενεργειακή κοινότητα;
Για τους εξής απλούς λόγους:
- Θα συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ενεργειακού συστήματος ανακτώντας ενεργειακή ανεξαρτησία και δημοκρατία.
- Θα συμβάλλουν στη μείωση της ενεργειακής φτώχειας στην περιοχή μέσω ενός ενεργειακού έργου.
- Θα παράγουν την δική τους καθαρή και φτηνή ενέργεια.
- Θα δημιουργήσουν νέες ευκαιρίες για την εκπαίδευση του κοινού πάνω στα ζητήματα της ενέργειας, του κλίματος και ευρύτερα της δημοκρατίας.
Τι συμβαίνει στην Κύπρο για το θέμα των ενεργειακών κοινοτήτων;
Η Ευρωπαϊκή οδηγία έχει εναρμονιστεί με την εθνική νομοθεσία το 2022 και αναμένουμε από την Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας το ρυθμιστικό πλαίσιο που θα καθορίζει την λειτουργία των ενεργειακων κοινοτήτων. Το πιο σημαντικό βήμα που πρέπει να γίνει είναι να διασφαλιστεί η δημοκρατική μορφή και λειτουργία των ενεργειακων κοινοτήτων στις οποίες δεν δικαιουνται να συμμετέχουν μεγάλες εταιρείες. Είναι σημαντικό να ξεχωρίσουμε την διαφορά ενός ενεργειακού έργου και μιας ενέργειακής κοινότητας. Οι πολίτες σε μια ενεργειακή κοινότητα πρέπει να έχουν τον πρώτο λόγο.
Υπαρχουν ενέργειες στην Κύπρο για την προώθηση ενεργειακών κοινοτήτων;
Η προώθηση γίνεται από διάφορους μη κυβερνητικούς οργανισμούς μέσω ευρωπαϊκων προγραμμάτων, που αφορούν την ενημέρωση, ενδυνάμωση και συμμετοχή των πολιτών όσο αφορά το θέμα των ενεργειακών κοινοτήτων. Περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως οι Φίλοι της Γης Κύπρου εστιάζουν σε ημερίδες ενημέρωσης και ενδυνάμωσης των πολιτών, και οργανισμοί όπως το Κέντρο Κοινωνικής Καινοτομίας (CSI) υλοποιούν Ευρωπαίκά προγράμματα για την δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων και κέντρο όπως το πρόγραμμα LIFE LOOP. Το πρόγραμμα έχει δημιουργήσει μια σειρά από εργαλεία, διαθέσιμα στους πολίτες και στις τοπικές αρχές για την υποστήριξη και την υλοποίηση δράσεων που αφορούν ενεργειακές κοινότητες.
Υπαρχουν παραδείγματα σε άλλες χώρες της Ευρώπης;
Στην Ευρώπη λειτουργούν πάνω από 9000 ενεργειακές κοινότητες σε διαφορετικές μορφές. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα λειτουργούν 1258 κοινότητες από το 2018, με 879 έργα συνολικής ισχύος 613MW. Το παραδειγμα της ενεργειακής κοινότητας Μινώα στην Κρήτη είναι ένα εφαρμόσιμο μοντέλο και στην Κύπρο. Η Μινώα Ενεργειακή λειτουργεί ως συνεταιρισμός από πολίτες και τοπικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με μέλη την Περιφέρεια Κρήτης και άλλων δήμων. Μετρά περισσότερα από 200 μέλη ως ενεργειακή κοινότητα και έχουν υλοποιήσει 2 έργα ενεργειακού συμψηφισμού (virtual net metering). Το πρώτο έργο είνα ενα φωτοβολταϊκός σταθμός ισχύος 450 kWp και προσφέρει σε 100 νοικοκυριά και επιχειρήσεις ενεργειακή αυτάρκεια για τα επόμενα 25 χρόνια. Πρέπει να σημειώσουμε ότι το έργο τοποθετήθηκε σε χώρο που προηγουμένως ήταν Χώρος Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ).
Τι είδους ενεργειακής κοινότητας μπορεί να αναπτυχθεί στην Κύπρο;
Αν συνεχίζουμε το παράδειγμα της Κρήτης, ένας χώρος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως έργο ενεργειακής κοινότητας είναι το Βατί Λεμεσού. Η ενεργειακή κοινότητα θα έχει μέλος την τοπική κοινότητα του Δήμου Λεμεσού, θα μπορούν να συμμετέχουν πολίτες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις από όλη την Κύπρο ως μέλη, οι οποίοι θα συμβάλουν στην χρηματοδότηση ενός φωτοβολταίκού πάρκου στην περιοχή. Η παραγωγή και η αποθήκευση της ενέργειας θα συμψιφήζεται και διαμοιράζεται ανάλογα με το ποσοστό χρηματοδότησης ή άλλες μορφές που θα αποφασιστουν από την ενεργειακή κοινότητα. Η ενεργειακή κοινότητα μπορεί να αποφασίσει και να παρέχει ενέργεια σε ευάλωτα νοικοκυριά που πλήτωνται από την ενεργειακή φτώχεια χωρίς κόστος στα νοικοκυριά.
Με το ίδιο σκεπτικό μπορούν να λειτουργήσουν αποκεντρωμένα και μικρότερα έργα όπως φωτοβολταικά στις στέγες των σχολείων, που μπορούν να παρέχουν ενέργεια στα νοικοκυριά-μέλη της γειτονικής περιοχής. Οι δήμοι και οι κοινότητες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα κοινοτικά κτήρια, τα κοινοτικά νηπειαγωγεία, άλλες διαθέσιμες στέγες για τοποθέτηση πλαισίων, αλλά και επίσης να καλύψουν χώρους στάθμευσης με πλαίσια όπως έγινε και στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Επίσης, μια ενεργειακή κοινότητα μπορεί να χρηματοδοτήσει ένα έργο φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ένα έργο αποθήκευσης ενέργειας, έργα που αφορούν εξοικονόμηση ενέργειας, αλλά και έργα μηδενικών κτηρίων ενεργειακής κατανάλωσης.
Ποιά είναι τα επόμενα βήματα
Το Κέντρο Κοινωνικής Καινοτομίας στηρίζει με τεχνική, τεχνοκρατική και ειδική υποστήριξη στους πολίτες που θέλουν να συμμετέχουν σε μια ενεργειακή κοινότητα, και επίσης θα συμμετέχει στην πρώτη ενεργειακή κοινότητα που θα λειτουργήσει στην Κύπρο. Μέσω του προγράμματος LIFE LOOP, θα προσφέρουμε ειδικές εκπαιδεύσεις για πολίτες και τοπικες αρχές για ανάπτυξη ικανοτήτων και εμπειρογνωμοσύνη, προσφορά εργαλείων αλλά και την υλοποιηση εργαστηριών για την υλοποίηση και λειτουργία ενεργειακών κοινοτήτων σε Λευκωσία και Λεμεσό.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με Νατάσα Ιωάννου natasa.ioannou@csicy.com
