Η χρηστή αλλά και συνετή διοίκηση είναι ο κύριος πυλώνας για την επίτευξη κοινωνικής αλλά και οικονομικής ανάπτυξης. Ανέκαθεν, στη μικρή σχετικά ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, επικρατεί -όχι άδικα- η αντίληψη ότι ο δημόσιος τομέας ήταν το κύριο πεδίο δράσης πάρε-δώσε των πολιτικών παρατάξεων με στόχο το βόλεμα και τις εξυπηρετήσεις των διαφόρων κομματικών ή και προσωπικών σκοπιμοτήτων. O δε πλήρης έλεγχος και χειραγώγηση των προαγωγών και ανελίξεων, είχε ως αποτέλεσμα να μην εμπεδωθεί ποτέ το αίσθημα ευθύνης και υποχρέωσης των δημοσίων λειτουργών απέναντι στον πολίτη και την κοινωνία. Είναι κοινώς διαπιστωμένο ότι η δομή και λειτουργία της Δημόσιας Υπηρεσίας, που πηγάζουν από το Σύνταγμα που μας επιβλήθηκε το 1960 με βάση το Αγγλικό Δικαιο και την βρετανική κουλτούρα, δεν μπορούν να ανταποκριθούν σήμερα στις σύγχρονες απαιτήσεις της κυπριακής κοινωνίας που ψάχνει εναγωνίως να βρει νέα και καθαρή κατεύθυνση. Η σχεδιαζόμενη δε μεταρρύθμιση της Δημόσιας υπηρεσίας δεν πρόκειται να επιλύσει τα προβλήματα αλλά πιθανόν να τα πολλαπλασιάσει.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Oυσιαστική μεταρρύθμιση ή απλή μετάλλαξη του δημόσιου τομέα;
Μετά τα πολλαπλά σκάνδαλα και αποκαλύψεις των τελευταίων ετών για την διαφθορά και διαπλοκή στο δημόσιο, τα πράγματα όχι μόνο δεν έχουν βελτιωθεί αλλά αντίθετα πολλαπλασιάστηκαν, σε βαθμό που δεν αντέχει άλλο η κοινωνία που βιώνει καθημερινά την αναποτελεσματικότητα του κρατικού συστήματος. Η απαιτούμενη πρωτοβουλία και η επαγγελματική συνέπεια αντικαταστάθηκαν από την ευθυνοφοβία και την ανεπάρκεια. Η λήψη αποφάσεων των ανωτάτων λειτουργών και διευθυντών των διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών ακόμα και απλά ζητήματα επιπέδου απλής γραμματέως τα παραπέμπουν στη νομική υπηρεσία και στην ελεγκτική υπηρεσία για γνωμάτευση. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι η δυσλειτουργία και οι καθυστερήσεις ετών σε απλά ζητήματα που κάλλιστα θα μπορούσαν να επιλυθούν εντός ωρών ή ημερών. Το επιχείρημα δε που προβάλλουν συνεχώς οι διάφορες υπηρεσίες ότι υπάρχει έλλειψη προσωπικού, τις περισσότερες φορές, είναι προφάσεις εν αμαρτίες. Ευτυχώς που υπάρχει και ένα ποσοστό λειτουργών σε κάθε υπηρεσία, που δεν ξεπερνά το 20%, που αγωνίζεται φιλότιμα για να καλύψει τα κενά και να λειτουργεί κάπως το σύστημα.
Όλη η λειτουργία του κράτους χρηματοδοτείται από τους πολίτες για να εξυπηρετούνται από τον δημόσιο τομέα. Οι λειτουργοί του δημοσίου έχουν την εξουσία και υπόσταση για να επιλύουν προβλήματα και να ικανοποιούν αιτήματα των πολιτών όμως ππολλές φορές τους δίνει ικανοποίηση η αρνητική αντιμετώπιση και η ταλαιπωρία των πολιτών και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο το κρατικό σύστημα να «εκδικείται» με έμμεσο ή άμεσο τρόπο τους πολίτες που έχουν το «θράσος» να ζητούν επίλυση των ζητημάτων τους σε εύλογο χρονικό διάστημα.
Εξήντα ακριβώς χρόνια μετά την ανεξαρτησία και την έναρξη λειτουργίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, το πολιτικό σύστημα και ο Δημόσιος τομέας έχουν κορεστεί πλήρως. Φυσικά ουδείς τρέφει αυταπάτες ότι το σύστημα μπορεί να αλλάξει εν μια νυκτί, αλλά μπορεί να βελτιωθεί αν οι πολίτες απαιτούν και αντιδρούν με βάση τους νόμους κατά οποιουδήποτε δεν τους παρέχει τις υπηρεσίες για τις οποίες αμείβεται από αυτούς. (βλέπε νόμο περί αρχών Διοικητικού δικαίου 1999 και το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας άρθρο 29).
Τα τελευταία χρόνια η Ελεγκτική Υπηρεσία και η Γενική Εισαγγελία λειτούργησαν όπως προβλέπει το Σύνταγμα και κτύπησαν την διαπλοκή και την διαφθορά στο δημόσιο τομέα με πληθώρα υποθέσεων να φτάνουν στα δικαστήρια. Ο λαός ανακουφίστηκε και είδε μια ακτίδα φωτός στην άκρη της σήραγγας ... Όμως στην πορεία προκλήθηκε μια πολύ χειρότερη κατάσταση στη λειτουργία του κράτους έστω και εάν φαίνεται να είναι νομικά καλυμμένη. Η ευθυνοφοβία και η ανεπάρκεια βρήκε άλλοθι στην αυστηρότητα και τον έλεγχο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και Γενικής Εισαγγελίας (που επί της ουσίας είναι σύμβουλοι του κράτους και όχι εκτελεστικά όργανα) και αφού αυτό βόλευε πολλούς, μετέφεραν έμμεσα την εκτελεστική εξουσία στους ανεξάρτητους θεσμούς του Γενικού Ελεγκτή και Γενικού Εισαγγελέα.
Οι δύο αυτοί ανεξάρτητοι θεσμοί, λογικά, θα πρέπει να ζητούν ευθύνες από τους υψηλόμισθους ανώτατους λειτουργούς που δεν αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και αποφάσεις ανάλογες της θέσης τους. Αντ’αυτού παρουσιάζεται το φαινόμενο λειτουργοί των ανεξάρτητων θεσμών να νιώθουν ότι απέκτησαν υπερεξουσία, την οποία επιβάλλουν στις κρατικές υπηρεσίες. Η κρατική μηχανή έφτασε στο σημείο να μην λαμβάνει απόφαση εάν δεν έχει την γνωμάτευση τους. Φυσικά κι οι έλεγχοι επιβάλλεται να γίνονται και όποιοι παρανομήσουν να πληρώσουν το κόστος αλλά όχι να είναι «ο λόγος» ώστε οι κρατικές υπηρεσίες να είναι τόσο αναποτελεσματικές.
Η συνήθης πρακτική των ανωτάτων κρατικών λειτουργών ακόμα και για απλά ζητήματα να είναι: «στείλε το στην Nομική και Ελεγκτική Υπηρεσία για γνωμάτευση!!» Η πρακτική αυτή αποτελεί ανασχετήρα της δημιουργικότητας και υλοποίησης στόχων και αντίκειται ακόμα και στο διακηρυγμένο όραμα των ανεξάρτητων θεσμών για ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ του κράτους.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία και η Γενική Εισαγγελία, των οποίων σκοπός είναι η νόμιμη και ομαλή λειτουργία του κράτους και η εξυπηρέτηση/ευημερία των πολιτών, έχουν χρέος να εκδώσουν τις ανάλογες εγκυκλίους «επιστρέφοντας» την εξουσία προς τους κρατικούς λειτουργούς και να απαιτήσουν όπως όλοι ασκούν τα καθήκοντα τους εντός του πνεύματος των νόμων και του σκοπού τους, με αποφάσεις, πρωτοβουλίες και ανάληψη της ευθύνης που επιβάλλει η κλίμακα, ο μισθός και η θέση τους. Η βελτίωση του δημόσιου τομέα και η συμβολή του στην πρόοδο και ευημερία στην πατρίδα μας είναι εφικτή με έργα δημιουργικά, πρωτοποριακά και προφανώς με ορθή και νόμιμη διαχείριση των πόρων. Έτσι κτίζονται η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία των υπηρεσιών που αποτελούν τους βασικούς πυλώνες εξασφάλισης του Δημοσίου Συμφέροντος και σε αυτό το πλαίσιο οι δύο ανεξάρτητοι θεσμοί έχουν χρέος να «ωθήσουν» την κρατική μηχανή διατηρώντας πάντα την ετοιμότητα τους για προστασία της νομιμότητας και της ομαλής λειτουργίας του κράτους επ΄ ωφελεία των πολιτών. Η δε αναγνώριση των άριστων υπηρεσιών που υλοποιούν συγκεκριμένους στόχους εντός του ελαχίστου χρόνου, αποτελεί ίσως την πιο αντικειμενική αξιολόγηση στον δημόσιο τομέα και ένα από τα βασικά κριτήρια για τις προαγωγές. Η ετήσια έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας ας μην αναφέρει μόνο τις ατασθαλίες αλλά και τις αριστείες και να αποτελέι την πηγή για την αντικειμενική αξιολόγηση των υπηρεσιών και κατέπέκταση του προσωπικού τους.
Εν κατακλείδι εάν συνεχιστεί η σημερινή πρακτική και δεν αλλάξει η νοοτροπία στο δημόσιο τομέα, το κόστος για την κοινωνία θα είναι τεράστιο και στα εθνικά ζητήματα. Ακόμα και το στρατηγικό πρόγραμμα στην ΑΟΖ κινδυνεύει να χαθεί από την ευθυνοφοβία και την ανεπάρκεια ...
