Η ποιοτική παιδεία αποτελεί βασική προϋπόθεση ούτως ώστε οι θεσμοί να μπορούν να διασφαλίζουν μακρόπνοη κοινωνική, πολιτική και οικονομική ανάπτυξη. Ο ρόλος της μέσης εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερος, αφού επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την μελλοντική ανάπτυξη των μαθητών. Ωστόσο, διεθνείς αξιολογήσεις όπως η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την παρακολούθηση της εκπαίδευσης και κατάρτισης (2015), αλλά και το προγράμμα αξιολόγησης PISA (2015) δεν προβάλλουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την Κύπρο.
Πέραν των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από τις αξιολογήσεις, τα προβλήματα στη μέση εκπαίδευση αντικατοπτρίζουν ευρύτερα προβλήματα της Κυπριακής κοινωνίας. Συνεπώς, στις προσπάθειες μεταρρύθμισης, θα πρέπει να συμμετέχουν όλοι οι φορείς που εμπλέκονται και να εντοπίζονται θεσμικές αδυναμίες προκειμένου να δοθούν στοχευμένες λύσεις. Οι βασικοί πυλώνες της εκπαίδευσης στην Κύπρο αποτελούνται από πολιτειακούς και πολιτικούς φορείς, την εκπαιδευτική κοινότητα – δηλαδή τους λειτουργούς, τους γονείς που εκπροσωπούν τα συμφέροντα των μαθητών, αλλά και τους ίδιους τους μαθητές που αν τύχουν ποιοτικής εκπαίδευσης, μπορούν να αναπτύξουν ικανότητες που τους επιτρέπουν να τοποθετούνται με σαφήνεια και κριτική άποψη σε θέματα που τους αφορούν.
Πολιτειακοί θεσμοί και μεταρρυθμίσεις στην παιδεία
Η απουσία μιας κοινά αποδεκτής στρατηγικής μεταρρύθμισης, ίσως να οφείλεται στις διαφορετικές προσεγγίσεις που υιοθετούν οι εκάστοτε κυβερνήσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε προηγμένα εκπαιδευτικά συστήματα φαίνεται να υπάρχει αποκέντρωση των σχολείων, γεγονός που επιτρέπει την αυτονομία τους, μειώνοντας παράλληλα τη γραφειοκρατία και το συντηρητισμό στις σχολικές μονάδες. Ωστόσο, φαίνεται διαχρονικά ότι αρκετές μεταρρυθμιστικές προτάσεις στην Κύπρο συγκρούονται με τα συμφέροντα εμπλεκόμενων φορέων όπως οι συντεχνίες, θέτοντας φραγμό στην πλήρη υλοποίηση τους. Επιπλέον, βασικό στόχο για βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος αποτελεί η ποιοτική αναβάθμιση των μεθόδων διδασκαλίας, αλλά για να επιτευχθεί θα πρέπει να υποστηρίζεται από καταρτισμένο προσωπικό που προσλαμβάνεται και αξιολογείται βάση συγκεκριμένων εκπαιδευτικών στόχων. Τα πρόσφατα γεγονότα που αφορούν διαρροή θεμάτων στην εξέταση υποψηφίων καθηγητών της μέσης εκπαίδευσης προκάλεσαν προβληματισμό. Φαίνεται όμως ότι το θέμα αντιμετωπίστηκε σαν μεμονωμένο περιστατικό και οι διορθωτικές κινήσεις πάρθηκαν σε αυτό το πλαίσιο, αγνοώντας την πιθανότητα ύπαρξης ευρύτερου προβλήματος αναξιοκρατίας στη μέση εκπαίδευση.
Ο ρόλος της εκπαιδευτικής κοινότητας
Οι λειτουργοί της μέσης εκπαίδευσης επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την πνευματική και τη νοητική ανάπτυξη των μαθητών. Συνεπώς, ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν περιορίζεται στο αυστηρό πλαίσιο της διδασκαλίας θεωρημάτων και ικανοτήτων αλλά συντελεί στην διαμόρφωση μιας κουλτούρας εργατικότητας, δυναμισμού, δικαιοσύνης και αξιοκρατίας. Προϋπόθεση για να καλλιεργηθούν αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, αποτελεί η κατάρτιση των εκπαιδευτικών και τα κίνητρα που τους δίδονται για να στοχεύουν σε συνεχή αυτοβελτίωση. Βασικό κίνητρο για τους εργαζόμενους σε κάθε τομέα παραγωγής είναι η προάσπιση των εργασιακών τους δικαιωμάτων, παράγοντας που φαίνεται να συνδέεται με την αποδοτικότητα τους. Παράλληλα όμως, πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί που διασφαλίζουν ότι τα εργατικά δικαιώματα δεν παρερμηνεύονται εις βάρος των στόχων παραγωγής. Στον τομέα της παιδείας οι εκπαιδευτικοί αποτελούν το βασικό ανθρώπινο κεφάλαιο έτσι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματα και οι ανάγκες τους, για να δημιουργούνται κίνητρα που θα ενθαρρύνουν την αποδοτικότητα τους, χωρίς όμως να επιτρέπει τον εφησυχασμό, που μπορεί να προκύψει σαν επακόλουθο της μονιμότητας που υπάρχει συνήθως στο δημόσιο τομέα.
Ο ρόλος των κηδεμόνων
Σε οικονομικούς όρους, οι γονείς θεωρούνται οι κύριοι πράκτορες (principal agents) που ευθύνονται για τη σωστή ανάπτυξη των παιδιών και την καθοδήγηση τους μέχρι την ενηλικίωση. Συνεπώς, πρέπει να υπάρχει στενή επαφή μεταξύ γονέων και σχολείου που να στηρίζεται στα πλαίσια εμπιστοσύνης και συνεργασίας των δύο φορέων. Σημαντικό είναι να καταλάβουμε ότι βάση του παρόντος εκπαιδευτικού συστήματος, οι στόχοι της εκπαίδευσης δεν μπορούν να επιτευχθούν μόνο στην τάξη, έτσι απαιτείται συστηματική μέθοδος μελέτης στο σπίτι προκειμένου να εμπεδωθούν οι έννοιες που διδάσκονται. Οι γονείς θα πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά να καταλάβουν ότι η σχολική τους ζωή αποτελεί προετοιμασία για τις πραγματικότητες που θα αντιμετωπίσουν στην αγορά εργασίας, έτσι έννοιες όπως εργασία, αξιολόγηση και βαθμολογίες θα πρέπει να τυγχάνουν θετικής προσέγγισης που να λειτουργούν σαν δείκτες βελτίωσης και όχι απαραίτητα σαν δείκτες ικανότητας.
Συλλογική προσπάθεια η μόνη λύση
Η ποιότητα της παιδείας συνδέεται με τη μακρόπνοη κοινωνικό-οικονομική ανάπτυξη. Συνεπώς, οι βασικοί συντελεστές που εμπλέκονται στη μέση εκπαίδευση, δηλαδή η πολιτεία, η εκπαιδευτική κοινότητα και οι γονείς, θα πρέπει να στοχεύουν στη διαμόρφωση θεσμικών πλαισίων που προωθούν την συνεχή βελτίωσή της. Η εμβάθυνση της παιδείας και η ανάπτυξη αποτελεσματικών μεθόδων διδασκαλίας πρέπει να βασίζονται σε επιστημονικές προσεγγίσεις, συνεπώς είναι απαραίτητη εμπλοκή και των Πανεπιστημίων που μπορούν να συμβάλουν σαν κέντρα έρευνας και τράπεζες γνώσεων. Για να επιτευχθεί άνθηση στη παιδεία, δεν αρκούν μεμονωμένες προσπάθειες από συγκεκριμένους φορείς, αφού όπως δείχνει η ιστορία, οι μεταρρυθμίσεις βρίσκουν φραγμούς λόγο σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των συντελεστών της μέσης εκπαίδευσης. Συνεπώς το κλειδί για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν βρίσκεται σε κάποια περίπλοκη φόρμουλα με στόχο την ικανοποίηση όλων των συντελεστών, αλλά σε μια σωστή προσέγγιση που επιτυγχάνει συλλογική προσπάθεια από όλους.
