Της Μαρίας Τσαγγάρη
Μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας της Κύπρου έρχεται στο φως με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ “Αναζητώντας την Φετινέ”. Αφηγείται την ιστορία μιας Τουρκοκύπριας που προσπαθεί να εντοπίσει την αδελφή του παππού της, η οποία παντρεύτηκε σε ηλικία 13 χρονών έναν Άραβα, έφυγε από την Κύπρο τη δεκαετία του `30 και έκτοτε κανένας συγγενής δεν είχε επικοινωνήσει μαζί της. Αυτή η πρακτική ήταν κοινή στην κοινότητα των Τουρκοκυπρίων κατά την Αγγλοκρατία.
Οι ξεχασμένες νύφες της Κύπρου που τις πάντρεψαν την περίοδο του μεσοπολέμου με Άραβες και έφυγαν για την Παλαιστίνη και την Ιορδανία χωρίς να μπορούν να κρατήσουν επαφή με τους δικούς τους βρίσκουν ξανά τη φωνή τους στο ντοκιμαντέρ “Αναζητώντας τη Φετινέ”.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Είχα μια ιδέα στο κεφάλι μου, έκανα την έρευνά μου και διάβαζα. Ο Σταύρος ήρθε και με ρώτησε: “Γελίζ, έχεις κάποια ιδέα για ταινία;” και είπα: “Πράγματι, έχω.” Και μετά, η καλή μου φίλη η Πέμπε έγραψε στο Facebook μια μέρα ότι η αδελφή του παππού της εξαναγκάστηκε να παντρευτεί. Αυτά τα τρία ήρθαν μαζί, τα τρία πιο σημαντικά μέρη στην πραγματοποίηση μιας ταινίας. Κι έτσι ξεκίνησαν όλα για μένα".
Η διαδικασία παραγωγής του ντοκιμαντέρ
Η κινηματογράφηση σε Κύπρο, Παλαιστίνη και Ιορδανία γινόταν κατά τη διάρκεια πολύχρονης κι επίπονης έρευνας, μέσα από αρχεία του κράτους, παλιές φωτογραφίες και συνεντεύξεις με ανθρώπους που έζησαν την εποχή εκείνη.
Σταύρος Παπαγεωργίου - Εκτελεστικός Παραγωγός/ Τετρακτύς Films
Η διαδικασία πήρε γύρω στα έξι με εφτά χρόνια. Οι λόγοι ήταν διάφοροι. Ένας σημαντικός λόγος ήταν ότι κατά τη διάρκεια της παραγωγής τόσο η σκηνοθέτις όσο και η Πέμπε που είναι η πρωταγωνίστρια είχαν γίνει μητέρες για δεύτερη και τρίτη φορά.
Έρευνα και μητρότητα
Τόσο η σκηνοθέτρια Γελίζ όσο και η πρωταγωνίστρια, Πέμπε βιώσαν έντονα τη διαδικασία, καθώς και οι ίδιες ήταν μητέρες. Τους ήταν πολύ δύσκολο να φανταστούν τις συνθήκες που ανάγκασαν αυτές τις μητέρες να στείλουν τις 13χρονες και 14χρονες κόρες τους τόσο μακρυά.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Υπήρχαν πολλά συναισθήματα κατά τη διάρκεια της ταινίας όσον αφορά το πώς ως μητέρα φέρνεις το παιδί σου σ` αυτό τον κόσμο και θέλεις να το μεγαλώσεις και να το προστατεύσεις, την ώρα που παρακολουθείς μια ιστορία όπου νεαρές γυναίκες αναγκάστηκαν να φύγουν. Πολλές φορές παρά τη θέληση της μητέρας, άλλες φορές οι μητέρες έστελναν τις κόρες τους. Πρέπει να πω ότι κάποιες φορές τις έστελναν μακρυά για το δικό τους καλό".
Η Γελίζ Σουκρί ακολουθούσε με το φακό της την φίλη της Πέμπε Μεντές καθώς έψαχνε τα ίχνη της αδελφής του παππού της Φετινέ από το χωριό τους, την Αλεκτορά μέχρι τη Μέση Ανατολή.
Σταύρος Παπαγεωργίου - Εκτελεστικός Παραγωγός/ Τετρακτύς Films
"Δουλέψαμε πολυεθνικό συνεργείο θα έλεγα. Είχαμε Ε/κ και Τ/κ και κάποιους από την Αγγλία, τη Σουηδία και την Παλαιστίνη γιατί είχαμε κάνει γυρίσματα εκτός από την Κύπρο, στην Ιορδανία και στην Παλαιστίνη".
Οικογένεια, ρίζες και συναισθήματα
Ένα ταξίδι γεμάτο ανθρώπους και πρωτόγνωρα συναισθήματα, ιδίως για την πρωταγωνίστρια, την Πέμπε.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Ήταν η οικογένειά της και έπρεπε να το διαχειριστεί σε άλλο επίπεδο και εγώ δεν ήμουν μόνο σκηνοθέτρια αλλά και φίλη της. Υπήρχαν στιγμές που κλείναμε την κάμερα και λέγαμε “ΟΚ Cut, σταματούμε εδώ”.
Ξεριζωμός και “πώληση”
Οι νύφες της Κύπρου συνήθως έφευγαν χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να κρατήσουν επαφή με τους δικούς τους, λόγω φτώχειας αλλά και των συνθηκών της εποχής. Κάποιες, όπως η Φετινέ, που εξαναγκάστηκαν να παντρευτούν προτιμούσαν να αποκόψουν κάθε δεσμό με την οικογένειά τους. Για άλλες όμως ο ξεριζωμός ήταν δύσκολος.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Δεν ήταν μόνο το ότι τις έστελναν αλλά το ότι δεν μπορούσαν να τις ξαναδούν λόγω της φτώχειας, τότε δεν μπορούσες να τις επισκεφτείς όποτε ήθελες. Έτσι έχαναν επαφή με τις νεαρές κόρες τους".
Οι γαμπροί έδιναν ένα χρηματικό ποσό ως προίκα στις οικογένειες των κοριτσιών, κάτι που σήμερα μας ξενίζει, ιδιαίτερα όταν γνωρίζουμε ότι αρκετά κορίτσια εξαναγκάστηκαν να παντρευτούν και να εγκαταλείψουν την Κύπρο.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Γιατί ήταν αμφιλεγόμενο είναι το ότι δίνονταν χρήματα στην οικογένεια. Κάποτε εθεωρείτο πώληση. Η συγκεκριμένη λέξη είναι αμφιλεγόμενη και το συζητούμε στο ντοκιμαντέρ".
Κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, συγγενείς αυτών των γυναικών που ζουν στην Παλαιστίνη ή την Ιορδανία, είπαν στη σκηνοθέτρια και την πρωταγωνίστρια ότι θεωρούν προσβλητικό τον όρο “πώληση”.
Δίνοντας φωνή σε δυνατές γυναίκες
Η Φετινέ αναγκάστηκε να παντρευτεί και να φύγει, όμως αυτό δεν ισχύει για όλες τις Τουρκοκύπριες που παντρεύτηκαν Άραβες. Κάποιες παντρεύτηκαν με τη θέλησή τους και άλλες κατάφεραν να φτιάξουν τη ζωή τους από την αρχή στη Μέση Ανατολή, δημιουργώντας αγαπημένες οικογένειες.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Η ιστορία είναι για τους λόγους που τις εξανάγκασαν και γιατί δεν τις έψαξαν μετά. Το ταξίδι μιας γυναίκας που προσπαθεί να μάθει τι συνέβη σ' αυτές τις γυναίκες. Και δίνει έμπνευση, δεν είναι η ιστορία για θύματα. Δεν παρουσιάζω τις γυναίκες που αναγκάστηκαν να παντρευτούν ως απλά θύματα, γιατί είναι δυνατές γυναίκες και θέλω πολύ να το τονίσω αυτό, διότι αυτές οι γυναίκες πήγαν κάπου όπου δεν ήξεραν τη γλώσσα, τον πολιτισμό. Άρχισαν από το μηδέν κι όμως έκτισαν μια ζωή εκεί".
Μια τοπική και πανανθρώπινη ιστορία
Αν και το θέμα του ντοκιμαντέρ είναι τοπικό και αφορά την Κύπρο, αγγίζει ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς βλέπουν την ιστορία των προγόνων τους να καθρεφτίζεται στην αφήγηση της Γελίζ για την Φετινέ.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Ως εμπειρία άγγιξε πολύ περισσότερο κόσμο απ` όσο θα μπορούσα να φανταστώ. Όταν έγινε η πρεμιέρα στην Θεσσαλονίκη, είχαμε κόσμο που ερχόταν και μας έλεγε ότι λέμε και τη δική τους ιστορία, πώς οι γυναίκες τους και οι γιαγιάδες τους στάληκαν στην Αμερική".
Σταύρος Παπαγεωργίου - Εκτελεστικός Παραγωγός/ Τετρακτύς Films
"Ήταν συγκινητικό για μένα ως παραγωγό. Πρέπει να ομολογήσω ότι πρώτη φορά έκλαψα βλέποντας συγκεκριμένες σκηνές της ταινίας στη Θεσσαλονίκη διότι με είχε επηρεάσει το γεγονός ότι άκουα ένα λυγμό δεξιά πίσω".
Αυτό βέβαια που μετρά για τους δημιουργούς είναι και το αν το ντοκιμαντέρ θα αγγίξει τους Κυπρίους, κάτι που έχει γίνει σε μεγάλο βαθμό. Γίνεται συζήτηση πλέον για τις νύφες της Κύπρου που εξαναγκάστηκαν να φύγουν για τη Μέση Ανατολή αλλά και για τα δικαιώματα των γυναικών στο νησί μας.
Βοηθώντας άλλες οικογένειες
Η σελίδα του ντοκιμαντέρ στο Facebook https://www.facebook.com/ForgottenBrides/
όπως και το blog της Πέμπε https://forgottenbrides.wordpress.com/ λειτουργούν ως πλατφόρμα για όσους ψάχνουν μέλη της οικογένειάς τους στο εξωτερικό.
Γελίζ Σουκρί - Σκηνοθέτρια
"Αυτό που κάνουμε είναι να βάζουμε μια ανακοίνωση στη σελίδα μας στο Facebook που μεταφράζεται στα αραβικά και αναρτάται σε σελίδες αραβικών κοινοτήτων, μήπως ξέρει κανείς. Εντοπίσαμε δύο οικογένειες. Ξεκινήσαμε το ντοκιμαντέρ με μία πρόθεση. Δεν αναμέναμε να φτάσουμε σε αυτό το σημείο, για να είμαι ειλικρινής. Στόχος μας ήταν να βρούμε την αδελφή του παππού της Πέμπε, δεν αναμέναμε να είμαστε τόσο συναισθηματικά συνδεδεμένες με την ιστορία και τη διαδικασία".
Βραβεία και συμμετοχές σε φεστιβάλ
Η πρεμιέρα έγινε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τον περασμένο Μάρτιο, με την ταινία να βραβεύεται στα Φεστιβάλ Αιγαίο και Primed.
Το “Αναζητώντας τη Φετινέ” είναι συμπαραγωγή της Τετρακτύς Films του Σταύρου Παπαγεωργίου και της Συμβουλευτικής Επιτροπής Κινηματογράφου.
Εκτός από την Κυπριακή Κυβέρνηση, το έργο στήριξε επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωσή μέσα από πρόγραμμα MEDIA-Δημιουργική Ευρώπη, το τηλεοπτικό κανάλι της Βουλής των Ελλήνων και το ΡΙΚ.
Τo ντοκιμαντέρ θα προβάλλεται στους κινηματογράφους Πάνθεον και Ριο σε Λευκωσία και Λεμεσό από τις 17 μέχρι 23 Ιανουαρίου.
