της Μαρίας Τσαγγάρη και της Όλγας Κωνσταντίνου
Απογοητευμένοι, εξουθενωμένοι, αγανακτισμένοι πρόσφυγες από την Αφρική βρήκαν καταφύγιο σε ένα ερειπωμένο κατάστημα στην καρδιά της Λευκωσίας, ανάμεσα στα επιβλητικά κτίρια του κέντρου. Αυτό δεν είναι το μέλλον που ονειρεύτηκαν.
Τον φάκελο "αιτητές ασύλου" άνοιξε η εκπομπή Alpha Πρωινή Ενημέρωση.
Σε ένα μικρό χώρο ζουν 30 άτομα, όπως μπορείτε να δείτε οι συνθήκες είναι πραγματικά άθλιες, σε αυτό τον χώρο κοιμούνται αλλά και μαγειρεύουν.
Ο Ελβις μιλά στην κάμερα του Alpha...
Γιατί μένεις εδώ;
Μένω εδώ γιατί δεν έχω πού να μείνω. Είναι το μόνο μέρος που βρήκα για να ζήσω. Έμενα στο δρόμο. Έμενα στο δρόμο σχεδόν δύο εβδομάδες. Κι έτσι βρήκα αυτό το μέρος. Γι' αυτό ζω εδώ.Πόσο καιρό μένεις εδώ;
Μένω εδώ σχεδόν τέσσερις μήνες τώρα.
Άθλιες συνθήκες διαβίωσης
Τοίχοι γεμάτοι μούχλα και υγρασία. Στο πατάρι του μαγαζιού δεν υπάρχει ούτε παράθυρο. Η ατμόσφαιρα αποπνικτική.
"Δεν ξέρεις τι αρρώστια έχει ο καθένας. Κι εσύ η ίδια μπορείς να νιώσεις την ατμόσφαιρα εδώ. Οι συνθήκες. Τι νιώθεις τώρα. Νομίζω ότι είσαι εδώ για μία ή δύο ώρες και είναι αποπνικτικά. Είναι πολύ άσχημα."
Τρεχούμενο νερό, ούτε για δείγμα. Χρησιμοποιούν τις δημόσιες τουαλέτες.
Πού κάνετε μπάνιο;
Πουθενά. Εγώ δεν έκανα μπάνιο για μια εβδομάδα. Κάποιες φορές παρακαλούμε, πάμε στην Caritas έχουν ντους μέσα και πηγαίνω με τα πράγματά μου και κάνω μπάνιο. Έτσι κάνω μπάνιο. Έτσι κάνουμε μπάνιο εδώ.
Πλένουν τα λιγοστά σκευή τους με νερό που κουβαλούν.
Η ζωή τους κινδυνεύει, αφού η φιάλη υγραερίου που χρησιμοποιούν για το μαγείρεμα βρίσκεται στον ίδιο χώρο όπου κοιμούνται.
'Μετά βίας τρώμε. Είδατε το φαγητό που ετοιμάζουμε πάνω, μικρές ποσότητες. Κάποιοι τρώνε άλλοι όχι."
Αυτοί οι πολιτικοί πρόσφυγες κοιμούνται στο πάτωμα κάποιοι σε sleeping bag άλλοι σε παλιά στρώματα και άλλοι πάνω σε κουβέρτες.
"Υποφέρουμε εδώ. Είδατε κι η ίδια και η ομάδα σας ότι ο κόσμος κοιμάται κάτω και πάνω, στο πάτωμα, άλλοι στέκονται για διάλειμμα. Παρακαλούμε να μας βρουν ένα μέρος για να κοιμόμαστε. Γιατί αυτές οι συνθήκες εδώ δεν είναι καλές. Δεν είναι καλές."
Ζουν δίχως τα απαραίτητα για μια αξιοπρεπή ζωή. Τα λιγοστά τους υπάρχοντα στοιβαγμένα δεξιά και αριστερά.
Αναγκάστηκαν να ζήσουν στο δρόμο
Όμως αυτό το καταφύγιο είναι πολύ καλύτερο από το δρόμο όπου έμεναν για εβδομάδες.
Σε ένα πάρκο καταφεύγουν αρκετοί πολιτικοί πρόσφυγες αφού δεν έχουν πουθενά αλλού να πάνε.
Έμενες εδώ;
Έμενα εδώ για δύο μήνες. Βλέπεις εκεί από κάτω κάποια ίχνη.Έμενες μόνος σου εδώ;
Έμενα εδώ με άλλους ανθρώπους. Ήμασταν περίπου δέκα άνθρωποι εδώ.
Από τη βία στην πατρίδα τους...στο περιθώριο
Έφυγαν κυνηγημένοι από χώρες της Αφρικής όπως το Καμερούν, η Νιγηρία, η Σομαλία και η Μπουρκίνα Φάσο όπου επικρατεί πολιτική αστάθεια και βία.
"Με μαχαίρωσαν, δες εδώ στην κοιλιά μου. Βλέπεις;"
Ο Κεστάρν, Αιτητής Πολιτικού Ασύλου από τη Νιγηρία εξηγεί γιατί έφυγε από τη χώρα του.
Γιατί έφυγες από τη Νιγηρία;
Έχουμε δύο προβλήματα στη Νιγηρία. Την Μπόκο Χαράμ και τη Μπιάφρα. Είμαι από την πλευρά της Μπιάφρα της Νιγηρίας. Γιατί έφυγα από εκεί; Διότι προσπαθούσαν να μας στρατολογήσουν για να πολεμήσουμε."Αφήσαμε το σπίτι μας όχι επειδή είμαστε χαρούμενοι που είμαστε εδώ, αφήσαμε το όμορφο σπίτι μας, την όμορφη χώρα μας και το ειρηνικό έθνος μας, εξαιτίας της πολιτικής κρίσης που υπάρχει εκεί. Ήρθαμε για να ζητήσουμε διεθνή προστασία αλλά παίρνουμε κάτι άλλο."
Ξεχασμένοι από το κράτος
Καταγγέλλουν την αδυναμία των κρατικών υπηρεσιών να τους στηρίξουν όπως θα αναμενόταν, καθώς το επίδομα στέγασης για τους άνεργους αιτητές ασύλου είναι μόλις εκατό ευρώ.
Τι κάνουν οι σπιτονοικοκύρηδες όταν τηλεφωνείτε και λέτε ότι είστε από την Αφρική; Πώς σας φέρονται;
Η κυβέρνηση έχει προκαλέσει ένα χάος κι έτσι όταν βρεις ένα καινούριο σπίτι τώρα, ο σπιτονοικοκύρης ρωτά από πού είσαι και λες από την Αφρική, το Καμερούν, τη Νιγηρία, σου λέει “συγγνώμη δεν ενοικιάζω το σπίτι σε αιτητές ασύλου”.Γιατί πιστεύεις ότι το κάνουν αυτό;
Επειδή η κυβέρνηση δεν πληρώνει το ενοίκιο."Είναι ντροπιαστικό να βλέπεις μια πολιτισμένη χώρα όπως η Κύπρος, μέλος της Ε.Ε., η οποία πιστεύουμε ότι πρέπει να έχει μεγάλη αγάπη και σεβασμό στη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, όμως συμπεριφέρονται στους αιτητές ασύλου, ιδιαίτερα από την Αφρική, με αυτό τον φρικτό τρόπο."
Κι οι πρακτικές δυσκολίες συνεχίζονται, μας λένε, αφού συχνά τους αντιμετωπίζουν ως παιδιά ενός κατώτερου Θεού.
Αν είστε άρρωστοι τι κάνετε;
Αν είσαι άρρωστος πρέπει να πας στο νοσοκομείο, αλλά συχνά υπάρχει ρατσισμός. Σου λένε ότι δεν οφείλουν να σου δώσουν κάτι. Πιστεύω ότι ο ρατσισμός ανήκει στο παρελθόν, ένα αιώνα πριν. Τώρα ζούμε στον 21ο αιώνα, δεν υπάρχει πλέον ρατσισμός. Υπάρχει όμως ρατσιμός στην Κύπρο.Το νιώθεις αυτό;
Ναι το νιώθω έντονα. Κάποτε όταν πηγαίνεις να ζητήσεις κάτι σε αποκαλούν “μαύρη μαϊμού”. Που δεν είναι σωστό. Τουλάχιστον, όσον αφορά στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι σωστό. Έχεις κόκκινο αίμα, έχω κι εγώ κόκκινο αίμα στις φλέβες μου κι εγώ.
Πηγαινοέρχονται στα γραφεία κοινωνικής ευημερίας για να λάβουν τα κουπόνια που δικαιούνται, όμως όπως καταγγέλλουν το σύστημα δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε.
Ο Ντουν Λούκου, Αιτητής Ασύλου από το Καμερούν, εξηγεί τι γίνεται με τα κουπόνια.
Τι συμβαίνει αν πάρετε τα κουπόνια σας. Σας τα δίνουν έγκαιρα και αρκούν να αγοράσετε φαγητό για ένα μήνα;
Δεν μας τα δίνουν τα κουπόνια στην ώρα τους, αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα. Και δεν μας δίνουν αρκετά. Βλέπουμε τι περνούμε και δεν μπορούμε να έχουμε τα κουπόνια για να φάμε. Αν κάποιος έχει κουπόνι το μοιραζόμαστε, άλλο άτομο μπορεί να μην έχει ένα μήνα.
Η επιβίωσή τους εξαρτάται από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, που τους προσφέρουν γεύματα και ένα χέρι βοηθείας.
Αντιμέτωποι με εκμετάλλευση
Ορισμένοι πιθανοί εργοδότες προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη δεινή θέση στην οποία βρίσκονται.
"Αν βρεις δουλειά, σου λένε ένα ευρώ την ώρα, 1,50 ευρώ την ώρα, κάτι που όλοι ξέρουμε ότι ο κατώτατος μισθός στην Κύπρο την ώρα είναι πέντε, επτά ευρώ. Αλλά στις διαπραγματεύσεις μας λένε ένα ευρώ, 1,50 ευρώ, δύο, 2,50 ευρώ και το περισσότερο που μας είπαν, η μειοψηφία, ήταν 3 ευρώ την ώρα. Και δεν είναι έτσι. Είναι τόσο κακό. Είναι ανήκουστο και απάνθρωπο."
Τι συμβαίνει με τα ωράρια;
Τα ωράρια, φυσιολογικά η εργάσιμη ημέρα είναι 8 ώρες. Συνήθως. Αλλά εδώ, θέλουν να σε κάνουν να δουλεύεις από τις 6 το πρωί μέχρι τις 7 το βράδυ και να σε πληρώνουν πάλι τα ίδια ψίχουλα.
Μπορούν να απασχοληθούν μόνο σε τρεις τομείς: τη γεωργία, την κτηνοτροφία και στον τομέα της καθαριότητας, ενώ αρκετοί είναι πτυχιούχοι.
"Αν η κυπριακή κυβέρνηση μας λέει ευγενικά ότι δεν θέλει αιτητές ασύλου τότε θα πρέπει να βρει μια διέξοδο για εμάς. Νομίζω ότι άλλα έθνη είναι πρόθυμα, θα αξιοποιούσαν τις γνώσεις μας. Έχουμε ακόμα ενέργεια, και μυαλό για να δουλέψουμε σε συγκεκριμένους και στρατηγικούς τομείς που θα μπορούσαν να φέρουν την ανάπτυξη σε αυτό το νησί. Άρα δεν θα έπρεπε να αφήνουν τα όνειρά μας να πεθάνουν έτσι. Πιστεύω ότι είναι παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας."
Η κυπριακή κοινωνία τους δείχνει το σκληρό της πρόσωπο, λένε, και πολλοί επιτήδειοι προσπαθούν να τους εκμεταλλευτούν ακόμη και σεξουαλικά.
"Εκμεταλλεύονται την ευκαιρία, αν δεν έχεις δουλειά βλέπεις... Άντρες που για να σου δώσουν δουλειά θέλουν να κοιμηθούν μαζί σου. Αυτό το αντιμετωπίσαμε όλοι."
Θα σου πω κάτι σήμερα το απόγευμα κάποιος μου είπε ότι θέλει να κάνουμε σεξ μαζί του. Κι ήθελα να τον σκοτώσω.
"Ας σας πω μια ιστορία, από τον Ιανουάριο φέτος, δύο εβδομάδες μετά την Πρωτοχρονιά. Πήγα σε μια συνέντευξη για μια δουλειά σε φάρμα. Δούλεψα εκεί για τρεις ημέρες μόνο. Και την τέταρτη ημέρα που πήγα, το αφεντικό, ένας ηλικιωμένος, ένας παππούς μου ζήτησε να χαιρετήσω τη γυναίκα του στο υπνοδωμάτιο. Κι αυτό έκανα. Όταν μπήκα, είδα τη γυναίκα του γυμνή στο κρεβάτι. Η γιαγιά. Και μου ζήτησε να κάνω έρωτα στη γυναίκα του κι όταν τελειώσω με τη γυναίκα του να κάνω με εκείνον. Εγώ είδα ότι προσπαθούσε να με τρομάξει. Αν συμφωνούσα με την ιδέα του ίσως να τραβούσε βίντεο και να με κατηγορούσε ότι προσπάθησα να βιάσω τη σύζυγό του. Και θα είχα να αντιμετωπίσω τις συνέπειες. Έπρεπε να σκεφτώ έξυπνα και είπα ΟΚ, αφού είναι έτσι θα σταματήσω να δουλεύω για εσένα. Μας εκμεταλλεύονται εδώ. Όχι μόνο τους άντρες, και τις γυναίκες μας."
Θα ήθελαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, γιατί όπως εκμυστηρεύονται δεν θα την εγκατέλειπαν αν δεν ήταν αναγκασμένοι.
Τώρα, ζουν περιθωριοποιημένοι χωρίς να το αξίζουν και ζητούν από την κυβέρνηση πιο ανθρώπινη μεταχείριση.
"Δεν ζητούμε ίσα δικαιώματα με τους πολίτες. Αντιλαμβανόμαστε ότι οι πολίτες έρχονται πρώτοι. Αλλά μέχρι ενός σημείου θα έπρεπε να μας δώσουν λίγο βοήθεια να ορθοποδήσουμε."
"Κανείς δεν είναι ευτυχισμένος που είναι πρόσφυγας. Κανένα ανθρώπινο ον στη Γη δεν αιτείται άσυλο μετά χαράς. Δεν είμαστε εγκληματίες. Είμαστε Αφρικανοί και ένας λαός γεμάτος αγάπη."
