Τα εμπόδια και τους περιορισμούς που υφίστανται οι γυναίκες που χρειάζεται να προχωρήσουν σε άμβλωση στην Κύπρο εξέτασε σήμερα η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με αφορμή τις πρόσφατες αλλαγές του νομοθετικού πλαισίου στις ΗΠΑ γύρω από το θέμα. Κατά τη συζήτηση που αναπτύχθηκε στη συνεδρίαση, αναδείχθηκαν αδυναμίες στο σύστημα παροχής ιατρικών υπηρεσιών για τις αμβλώσεις, καθώς και στην ενημέρωση των γυναικών σε θέματα οικογενειακού προγραμματισμού.
Η σημερινή συνεδρίαση της Επιτροπής, που εστίασε στην κατοχύρωση των σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων της γυναίκας με πρωτοβουλία του ΑΚΕΛ, έθεσε ως ζητούμενο να καλύπτονται όλες οι νόμιμες πτυχές της άμβλωσης από το ΓεΣΥ, καθώς σήμερα αυτό δεν ισχύει για την περίπτωση της ελεύθερης επιλογής της εγκύου κατά τις πρώτες 12 εβδομάδες της κύησης, αν και προβλέπεται από τη νομοθεσία. Επιπρόσθετα, τέθηκε η ανάγκη να πλαισιώνεται με σαφή πρωτόκολλα η διαχείριση των αμβλώσεων από τους επαγγελματίες υγείας και τα νοσηλευτήρια, καθώς και η εξασφάλιση υποστηρικτικού πλαισίου με συμβουλευτικές υπηρεσίες προς τις γυναίκες. Συζητήθηκαν, επίσης, η πρόσβαση στην αντισύλληψη, καθώς και η παρεχόμενη σεξουαλική εκπαίδευση.
Αποκαλυπτικοί σε σχέση με τους περιορισμούς που υφίστανται οι γυναίκες, όσον αφορά το νόμιμο δικαίωμα στις αμβλώσεις, ήταν οι λειτουργοί του Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού Κύπρου. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι όταν κάποιες γυναίκες επισκέφθηκαν νοσηλευτήρια για να προχωρήσουν σε άμβλωση, κάποιοι λειτουργοί τις απέπεμψαν, με το αιτιολογικό ότι η άμβλωση δεν είναι νόμιμη, αν και η αναθεωρημένη νομοθεσία του 2018 θεωρεί την άμβλωση ως νόμιμη ιατρική διαδικασία σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την αναθεώρηση της νομοθεσίας, όπως αναφέρθηκε κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής, σε άμβλωση δύναται να προχωρήσει σε διάστημα έως και 19 εβδομάδων έγκυος που υπήρξε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, ενώ σε διάστημα 12 εβδομάδων μπορεί να επιλέξει την άμβλωση μία έγκυος για οποιονδήποτε λόγο. Προβλέπεται ότι σε άμβλωση μπορεί να προχωρήσει μία έγκυος ανεξαρτήτως εβδομάδας κύησης, σε συμφωνία με τον θεράποντα, και για ιατρικούς λόγους.
Οι λειτουργοί του Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού, πάντως, εξέφρασαν την απογοήτευσή τους για το γεγονός ότι η άμβλωση σε περίοδο 12 εβδομάδων, με ελεύθερη επιλογή της εγκύου, δεν καλύπτεται από τον ΟΑΥ. Συγκεκριμένα, η εκπρόσωπος του ΟΑΥ εξήγησε ότι ο Οργανισμός καλύπτει μέσω ΓεΣΥ τις υπηρεσίες που κρίνονται «ιατρικά απαραίτητες για πρόληψη και διαχείριση ιατρικών καταστάσεων». Αυτός ο ορισμός, όπως είπε, έχει ως συνέπεια να μην καλύπτονται οι μέθοδοι αντισύλληψης των γυναικών, ενώ, όσον αφορά τις αμβλώσεις, είπε ότι με πρόσφατη απόφαση του ΔΣ του Οργανισμού, καλύπτονται οι περιπτώσεις που αφορούν αμβλώσεις μέχρι τις 19 εβδομάδες κύησης, εάν πρόκειται για εγκυμοσύνη που είναι συνέπεια σεξουαλικής κακοποίησης, βιασμού ή αιμομιξίας, ή ανεξαρτήτως εβδομάδων κύησης, αν υπάρχει ιατρική ανωμαλία ή αν η εγκυμοσύνη αναμένεται να δημιουργήσει ιατρικό, είτε σωματικό είτε ψυχικό, πρόβλημα.
Κατ’ επέκταση, δεν καλύπτονται από το ΓεΣΥ οι περιπτώσεις αμβλώσεων με ελεύθερη επιλογή της εγκύου, εντός 12 εβδομάδων κύηση, οι οποίες προβλέπονται από τη νομοθεσία, κάτι το οποίο θα ζητήσει και με επιστολή της προς τον Οργανισμό η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής. Άλλωστε, η εκπρόσωπος του ΟΑΥ σημείωσε ότι, επειδή είναι πρόσφατη η απόφαση σχετικά με τις αμβλώσεις, δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία, η έλλειψη των οποίων αναδείχθηκε κατά τη συνεδρίαση ως σημαντικό εμπόδιο στη χάραξη στρατηγικής. Εκπρόσωπος των νοσηλευτικών υπηρεσιών του Υπ. Υγείας, πάντως, κατά την τοποθέτησή της στη συνεδρίαση ανέφερε ότι πράγματι διαπιστώνονται ανισότητες στην πρόσβαση στις αμβλώσεις, λόγω της περιορισμένης οικονομικής δυνατότητας κάποιων γυναικών, και σημείωσε ότι θα έπρεπε η υπηρεσία αυτή να καλύπτεται από το ΓεΣΥ.
Όπως εξήγησε η Εκτελεστική Διευθύντρια του Συνδέσμου Οικογενειακού Προγραμματισμού, Μαρία Επαμεινώνδα, εάν ο ορισμός της υγείας που υιοθετεί ο ΟΑΥ περιλαμβάνει και την ψυχική υγεία, τότε ο Οργανισμός θα έπρεπε να καλύπτει όλες τις νόμιμες περιπτώσεις αμβλώσεων, καθώς ο εξαναγκασμός σε συνέχιση μίας εγκυμοσύνης, εάν μία εγκυμοσύνη δεν εμπίπτει στις δύο κατηγορίες που καλύπτει το ΓεΣΥ και εάν η γυναίκα δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να καλύψει το κόστος η ίδια, μπορεί να έχει συνέπειες στην ψυχική της υγεία. Εκφράστηκαν, επίσης, ανησυχίες για το πόσο προσβάσιμες είναι οι υπηρεσίες που παρέχονται από το σύστημα υγείας, όταν υπάρχουν επαγγελματίες που αρνούνται να τις παράσχουν, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να παραπέμπονται από το ένα στο άλλο νοσηλευτήριο μέσα από μία χρονοβόρα και επίπονη διαδικασία, μέχρι να μπορέσουν να εξυπηρετηθούν, ενώ παράλληλα βρίσκονται ήδη σε μία κατάσταση ρίσκου.
Εκπρόσωπος του ΟΚΥΠΥ επιβεβαίωσε ότι όντως παρουσιάζονται αντιστάσεις από κάποιους γιατρούς σε δημόσια νοσηλευτήρια, όταν καλούνται να παρέχουν υπηρεσίες για άμβλωση. Αναφέρθηκε, συγκεκριμένα, σε παράδειγμα άρνησης αναισθησιολόγων να παράσχουν τις υπηρεσίες τους σε περιστατικό άμβλωσης, λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων, όπως εξήγησε, με αποτέλεσμα να χρειαστεί ο ΟΚΥΠΥ να αναζητήσει εναλλακτική λύση, με παροχή υπηρεσιών από άλλους επαγγελματίες.
Η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων, Ιωσηφίνα Αντωνίου, ανέφερε ότι «η πολιτεία οφείλει να εξασφαλίσει την υγεία και τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα όλων των πολιτών», ενώ σημείωσε ότι αν ένας Οργανισμός όπως ο ΟΑΥ δεν καλύπτει το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής για άμβλωση (σε κύηση έως 12 εβδομάδες), το οποίο είναι νομικά κατοχυρωμένο, αυτό σημαίνει ότι επί της ουσίας δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα αυτό. Έκανε λόγο, μάλιστα, για «στατιστικό αναλφαβητισμό στην Κύπρο», ελλείψει στοιχείων για τον αριθμό, τη συχνότητα και το είδος των αμβλώσεων στη χώρα μας, ενώ είπε ο αριθμός των 90 αμβλώσεων που αναφέρθηκε, είναι γελοίος και δημιουργεί μία πλαστή εικόνα που είναι επιζήμια. Υπογράμμισε ιδιαίτερα την ανάγκη της ενημέρωσης των γυναικών γύρω από τη νομοθεσία περί αμβλώσεων και τις επιλογές για σύγχρονους τρόπους αντισύλληψης. Σημείωσε, δε, ότι η γνώση γύρω από τα δικαιώματα των γυναικών πάνω στο σώμα τους, μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό της βίας κατά των γυναικών. «Ο θύτης, μέσω της εξουσίας που νομίζει ότι κατέχει πάνω στη γυναίκα, μπορεί να της απαγορεύσει το δικαίωμα στην άμβλωση ή στην αντισύλληψη», είπε η κα. Αντωνίου.
Το ζήτημα της ελλιπούς ενημέρωσης πρωτίστως των γυναικών αλλά και γενικότερα, αναδείχθηκε από όλους τους φορείς και οργανώσεις. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε, επίσης, στην έλλειψη ψυχολογικής υποστήριξης και συμβουλευτικής προς τις εγκύους, είτε πριν, είτε μετά την άμβλωση, η οποία να μη χαρακτηρίζεται από πρόθεση για χειραγώγηση. Αντίστοιχα, σοβαρές αδυναμίες διαπιστώθηκαν σε ό,τι αφορά στην ενημέρωση και σεξουαλική διαπαιδαγώγηση παιδιών και νέων. Οι σχολιατρικές υπηρεσίες ανέφεραν στη συνεδρίαση ότι προσφέρονται σεμινάρια σε διάφορες θεματικές που αφορούν στην σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία. Κατά τη συνεδρίαση, όμως, τονίστηκε ότι είναι περιορισμένος ο αριθμός των διδακτικών ωρών που καλύπτουν τα σεμινάρια αυτά (μόλις δύο ανά τάξη), ενώ ειδικά σε ό,τι αφορά την αντισύλληψη, τα σχετικά σεμινάρια προσφέρονται όταν πια οι μαθητές φτάσουν στην τρίτη λυκείου.
Δηλώσεις Βουλευτών
Ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ και προεδρεύων στη σημερινή συνεδρίαση της Επιτροπής, Γιώργος Κουκουμάς, είπε ότι «το 2018 έγινε ένα μεγάλο βήμα με την υιοθέτηση της πρότασης του ΑΚΕΛ για εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας των αμβλώσεων, αλλά χρειάζεται να κατοχυρώσουμε στην πράξη ότι αυτό το δικαίωμα αυτό θα γίνεται σεβαστό για όλες τις γυναίκες ανεξαιρέτως». Στο πλαίσιο αυτό, όπως είπε, ζητήθηκε και θα κοινοποιηθεί και με επιστολή της Επιτροπής προς το ΔΣ του ΟΑΥ να καλύπτονται από το ΓεΣΥ όλες οι νόμιμες περιπτώσεις άμβλωσης, καθώς και η πρόσβαση σε σύγχρονες μορφές αντισύλληψης και η άμεση διαμόρφωση πρωτοκόλλου για χειρισμό των περιπτώσεων αυτών στα δημόσια νοσηλευτήρια.
Όπως εξήγησε, πιθανόν να χρειαστεί ο ΟΑΥ να επανεξετάσει τον ορισμό της αναγκαίας ιατρικής πράξης, ενώ από τον ΟΚΥΠΥ αναμένεται ενημέρωση σχετικά με το πρωτόκολλο χειρισμού των περιπτώσεων αυτών, ώστε να εξασφαλίζεται και συμβουλευτική στήριξη, χωρίς κατευθυντική προσέγγιση. «Σε μία γυναίκα που βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, σε πρέπει να προστίθενται και ψυχολογική εκβιασμοί», σημείωσε.
«Ποτέ και πουθενά η απαγόρευση των αμβλώσεων δεν έχει μειώσει τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες ή τις αμβλώσεις», σημείωσε, προσθέτοντας ότι όταν γίνεται δύσκολη η πρόσβαση σε ασφαλείς αμβλώσεις, τότε αυξάνονται οι επικίνδυνες, που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή των γυναικών. Έθεσε, ακόμα, θέμα ισότητας, αφού οι περιορισμοί, όπως εξήγησε, είναι ακόμα μεγαλύτεροι για τις γυναίκες μεσαίων και χαμηλών εισοδηματικών τάξεων, εάν η πρόσβαση είναι δύσκολη.
Τέλος, ανάφερε ότι χρειάζεται και πραγματική σεξουαλική εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες, η οποία να είναι «επιστημονικά θεμελιωμένη και παιδαγωγικά προσαρμοσμένη στο επίπεδο αντίληψης των παιδιών.
Στον «σκοτεινό αριθμό των αμβλώσεων» αναφέρθηκε στις δηλώσεις της μετά τη συνεδρίαση η Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Ρίτα Σούπερμαν, κάνοντας λόγο για την έλλειψη στατιστικών γύρω από το θέμα των αμβλώσεων. Χαιρέτισε την εισήγηση του ΟΚΥΠΥ για τη δημιουργία πρωτοκόλλου για ενημέρωση των ιατρικών υπηρεσιών, ώστε να αντιμετωπιστεί η έλλειψη ομοιογένειας στο πώς αντιμετωπίζουν οι γιατροί τις περιπτώσεις των αμβλώσεων και σημείωσε ότι ο ΟΑΥ κλήθηκε να αναθεωρήσει τα κριτήρια συμπερίληψης των αμβλώσεων στις υπηρεσίες που αποζημιώνει το κράτος.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στη συμβολή των σχολιατρικών υπηρεσιών στην εκπαίδευση, σημείωσε, όμως, ότι η επιμόρφωση περιορίζεται σε δύο διδακτικές περιόδους τον χρόνο σε διάφορες τάξεις. Τέλος, ανέφερε ότι η Επιτροπή θα επανέλθει στο εν λόγω θέμα «γιατί αφορά νομοθεσία οποία έχει ψηφιστεί και ρυθμίζει σοβαρά θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αφορούν αποκλειστικά στις γυναίκες».
Η Βουλευτής των Οικολόγων, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, ανέφερε στις δηλώσεις της ότι η περίπτωση των ΗΠΑ αποδεικνύει ότι «τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι κατοχυρωμένα για πάντα, αλλά μπορεί να αλλάξουν ανάλογα με το ποιος βρίσκεται στην εξουσία». Ανέφερε ότι το κράτος θα πρέπει να διεξαγάγει εκστρατείες για να ενημερώσει τις γυναίκες για τα δικαιώματά τους. «Αναμένουμε από τον ΟΑΥ το δικαίωμα που κατοχυρώθηκε στην Κύπρο το 2018 να κατοχυρωθεί και στις υπηρεσίες του ΟΑΥ. Από τον ΟΚΥΠΥ αναμένουμε πρωτόκολλα για τη διαχείριση της άμβλωσης, γιατί δεν πρέπει να επαφίεται σε οποιονδήποτε γιατρό ή νοσηλευτή, να αποφασίζει αν μία γυναίκα έχει δικαίωμα στην άμβλωση», είπε η κα. Ατταλίδου, σε συνέχεια όσων συζητήθηκαν στην Επιτροπή.
Υπογράμμισε, δε, ότι η εκπαίδευση πρέπει να επικεντρωθεί στο να δημιουργήσει πολίτες με κριτική σκέψη και αντίληψη για να παίρνουν σωστές αποφάσεις για τον εαυτό τους, ώστε κορίτσια και γυναίκες να είναι γνωρίζουν όσα χρειάζονται για την αποτροπή μίας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης ή για τη διαχείρισή της.
