Του Χρυσάνθου Γιώργου
H εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στην κατεχόμενη Αυλώνα, στέκει χωρίς καμπαναριό. Στο εσωτερικό του ναού, ένας Ιμάμης βάζει στο ηχοσύστημα το κάλεσμα του μουεζίνη για την απογευματινή προσευχή.
Μενέλαος Σάββα, Κοινοτάρχης κατεχόμενης Αυλώνας
Η εκκλησία της προστάτιδας Αγίας της Αυλώνας, η οποία βεβηλώθηκε το 1974 και μετατράπηκε σε τζαμί.
Ο Μενέλαος, αντικρίζει μελαγχολικά και νοσταλγικά την εκκλησία που βαφτίστηκε. Οι αναμνήσεις χιλιάδες. Εδώ, ο παπά Χαράλαμπος βάφτισε, αρραβωνιασε και πάντρεψε τους συγχωριανούς του. Εδώ οι Αυλωνίτες είπαν τα χρόνια πολλά, το Χριστός Ανέστη. Εδώ που σήμερα δεν υπάρχει εικονοστάση. Υπάρχουν μόνο χαλιά για το ναμάζι, δηλαδή την υποχρεωτική προσευχή.
Μέσα στο τζαμί μόνο δύο πιστοί οι οποίοι κάθονται σε μια γωνία. Ο ένας παρακολουθεί με απορία τις κινήσεις μας και ο άλλος συνομιλεί με τον Ιμάμη. Την ίδια ώρα ο κύριος Μενέλαος μας ταξιδεύει 48 χρόνια πίσω.
Μενέλαος Σάββα, Κοινοτάρχης κατεχόμενης Αυλώνας
Πάνω ήταν ο γυναικονίτης, εδώ ήταν οι σκάμνοι, εδώ βάζαμε την εικόνα του Αγίου που γιόρταζε. Το ιερό της εκκλησίας στα ανατολικά, οι Αγιογραφίες πογιτίστηκαν και καλύφτηκαν.
Μαζί μας σε αυτό το οδοιπορικό πέραν από τον Μενέλαο ήταν και ο Λευτέρης. Κοινοτάρχης του κατεχόμενου χωριού Μάσαρη. Εδώ και μήνες γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια για αναστήλωση της εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου, μέσω της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
Οι χωριανοί ζουν και αναπνέουν για την μέρα που θα λειτουργήσουν ξανά την εκκλησία του Άη Αντώνη η οποία λεηλατήθηκε το 1974.
Το χωριό άλλαξε πολύ, και το Ισλάμ έκανε ορατή την παρουσία του από τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή, όταν οι λεγόμενες Αρχές εγκατέστησαν οικογένειες εποίκων και επέβαλαν παράλληλα τη λειτουργία τζαμιού. Μια εξέλιξη την οποία, όπως μας είπαν, δεν ζήτησαν ποτέ οι Τουρκοκύπριοι του συγκεκριμένου χωριού.
Λευτέρης Αντωνίου, Κοινοτάρχης κατεχόμενου Μάσαρη
Εδώ είναι το παλιό Δημοτικό Σχολείο των Μασάρων, το οποίο μετέτρεψαν σε τζαμί. Λειτουργούσε μέχρι να χτίσουν το νέο τζαμί σας αριστερά μας που βλέπετε.
Εκκλησίες και τζιαμιά
Σε αυτό το οδοιπορικό περάσαμε από 12 χωριά για να δούμε πως το Ισλαμικό στοιχείο κατάφερε μέσα από τα χρόνια να επικρατήσει έναντι του χριστιανικού. Μιλήσαμε με Τουρκοκύπριους, είδαμε εικόνες και συλλέξαμε στοιχεία τα οποία συζητήσαμε στη συνέχεια με δύο επιστήμονες, τον Βυζαντινολόγο Χριστόδουλο Χατζχριστοδούλου και τον Τουρκολόγο Νίκο Μούδουρο.
Σε δεκάδες κατεχόμενα χωριά το σκηνικό ίδιο. Μια παλιά ερειπωμένη εκκλησία και δίπλα ένα τζαμί, το οποίο για ευνόητους λόγους ο Μιναρές είναι πάντα πιο ψηλός από το καμπαναριό.
Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Βυζαντινολόγος
Η νέα ταχτική είναι να κτίζονται τεμένη σε περίοπτες θέσεις. Είναι κοντά σε εκκλησίες συνήθως, αλλά είναι πιο επιβλητικά και αυτό γίνεται με τη αύξηση του μεγέθους τους.
Νίκος Μούδουρος, Λέκτορας Τμ. Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών
Η Τουρκική κυβέρνηση έχει ξεδιπλώσει την τελευταία δεκαετία, ένα συγκεκριμενο πρόγραμμα με θεσμούς και οργανώσεις για να αναπτύξει το Ισλάμ στην Κύπρο.
Το χωριό που είδατε πριν από λίγο είναι ο Ταύρος στον δρόμο προς το Ριζοκάρπασο. Στην λεηλατημένη εκκλησία του Αγίου Σεργίου και Βάκχου σήμερα κατοικούν μόνο τα περιστέρια.
Τα περιστέρια έχουν πεθάνει όμως μερικά χιλιόμετρα πιο κάτω στην Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο Λευκόνοικο.
Η εκκλησία αναστηλώθηκε το 2017 και λειτούργησε τον Ιούνιο του ίδιου έτους για πρώτη και τελευταία φορά μετά την εισβολή.
Αμέσως μετά η τουρκοκυπριακή ηγεσία άλλαξε, παράλληλα μειώθηκαν οι εγκρίσεις για Θεία Λειτουργία στα κατεχόμενα και ο Ναός του Αρχαγγέλου Μιχαήλ έμεινε ξανά στο έλεος του, όπως βλέπετε στα πλάνα που κατέγραψε ο Alpha.
Ένας άλλος... Ερντογάν
Λίγο παρά δίπλα στη Λάπαθο, ο Ιερός Ναός του Τιμίου Προδρόμου στέκει με χίλιες δύο δυσκολίες, λίγα μέτρα μακριά από το καινούριο τζαμί.
Από απέναντι μας φώναξε ο Τουρκοκύπριος Καφεντζή του χωριού, ο οποίος επέμενε να μας κεράσει καφέ, πριν φύγουμε
Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Πρόεδρος Τουρκίας
Το όνομα μου είναι Ερντογάν, είμαι γέννημα του 1951. Γεννήθηκα στη Λάπαθο. Οι σχέσεις μας με τους Ελληνοκύπριους ήταν πολύ καλές. Δεν είχαμε πρόβλημα με τους χωριανούς.
Ο Ερντογάν λοιπόν μας ενημέρωσε ότι οι σχέσεις τους με τους Ελληνοκύπριους παραμένουν άψογες και υπάρχει αλληλοβοήθεια, ακόμη και σε ζητήματα που έχουν να κάνουν με την εκκλησία του χωριού.
Σε ότι αφορά την κατάσταση σήμερα, το χωριό αλλάζει συνέχεια κόντρα στον τρόπο ζωής των Τουρκοκυπρίων, αφού οι έποικοι, οι οποίοι πολύ πιο κοντά στη θρησκεία, αυξάνονται συνεχώς.
Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Πρόεδρος Τουρκίας
Εμείς τελειώσαμε. Είμαστε πιο λίγοι οι Τουρκοκύπριοι. 100 με 150. Οι έποικοι είναι πάνω από 600 που ήρθαν από την Τουρκία.
Στο οδοιπορικό μιλήσαμε με αρκετούς Τουρκοκύπριους. Οι περισσότεροι ζήτησαν να μην εμφανιστούν στην κάμερα γιατί ο φόβος είναι μεγάλος τα τελευταία χρόνια, λόγω των πολιτικών συνθηκών στα κατεχόμενα. Πίσω από τα φώτα, μας είπαν πράγματα τα οποία επιβεβαιώνουν και όσα γνωρίζει η επιστημονική κοινότητα.
Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Βυζαντινολόγος
Οι Τουρκοκύπριοι δεν φημίζονται για τη θρησκευτικότητα τους.
Νίκος Μούδουρος, Λέκτορας Τμ. Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών
Θεωρούνται στην ακαδημαϊκή έρευνα σε παγκόσμιο επίπεδο, ως μια από τις πιο κοσμικές μουσουλμανικές κοινότητες που υπάρχουν.
Ισλαμοποίηση
Επιστρέφοντας ξανά προς τη Λευκωσία, περάσαμε από χωριά στα οποία, όπως μας ενημέρωσαν οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι, το Ισλάμ έχει πρώτη θέση στην τοπική κοινωνία αφού τα κατοικούν κυρίως έποικοι.
Και λίγο πριν μπούμε στην κατεχόμενη πλευρά της Λευκωσίας, το μεγαλύτερο τζαμί που υπάρχει στην Κύπρο, το οποίο κτίστηκε από την κυβέρνηση Ερντογάν με κονδύλια της Σαουδικής Αραβίας.
Το Hala Sultan Τζαμί στην κατεχόμενη Μια Μηλιά με τους τέσσερις μιναρέδες ύψους 62 μέτρων, κάνει επιβλητική την παρουσία του από χιλιόμετρο μακριά. Μεταξύ άλλων, μέσα στον χώρο λειτουργεί κα θεολογικό κολέγιο, από το οποίο αποφοιτούν Ιμάμηδες.
Νίκος Μούδουρος, Λέκτορας Τμ. Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών
Το γεγονός ότι συγκεντρώνει περισσότερο πληθυσμό εποίκων, νεαρά παιδιά από οικογένειες εποίκων φαίνεται ότι μελλοντικά θα επηρεάσει τις πολιτικές ισορροπίες. Αυτό δεν είναι σήμερα ξεκάθαρο.
Θεία Λειτουργία
Το οδοιπορικό μας κορυφώθηκε το απόγευμα της ίδιας ημέρας, στη Μόρφου, όπου λάμβανε χώρο ο εσπερινός για την γιορτή του Αγίου Μάμα.
Μέσα στο ναό, χριστιανοί πρόσφυγες, οι οποίοι παρακολουθούσαν τη θεία Λειτουργία.
Η φωνή του ιερέα έφτανε μέχρι την εξώπορτα και έξω από τον ιερό ναό, οι πιστοί άκουγαν περισσότερο τον Ιμάμη από απέναντι.
Αυτός ο ήχος κράτησε για αρκετή ώρα. Στην εκκλησία όμως, ο καθένας άκουγε την ψυχή του, όπως η κυρία Γιαννούλα, η οποία επέστρεψε εκεί που γεννήθηκε, για να προσευχηθεί.
Κυρία Γιάννουλα, πρόσφυγα από την Μόρφου
Εδώ γεννήθηκα, εδώ παντρεύτηκα και εδώ θέλω να με θάψουν.
Η νύχτα έφερε το απόλυτο σκοτάδι λίγα λεπτά αργότερα, αφού ο ναός δεν επιτρέπεται να φωτίζεται το βράδυ. Η λιτανεία όμως έγινε κανονικά.
