Η αυτοπεποίθηση αναφέρεται στην θετική αλλά και ταυτόχρονα ρεαλιστική αντίληψη που έχει ένα άτομο για τον εαυτό του, και για τις ικανότητές του να χειρίζεται καταστάσεις ή δυσκολίες που το αφορούν. Είναι ουσιαστικά η πίστη που έχει κάποιος στην ικανότητά του να πετυχαίνει τους στόχους που θέτει. Είναι δεδομένο, ότι μπορεί κανείς να έχει αυτοπεποίθηση σε έναν τομέα της ζωής του και να στερείται αυτοπεποίθησης σε άλλους. Για παράδειγμα, μπορεί ένα παιδί να νιώθει πολλή αυτοπεποίθηση στο σχολείο, αλλά να του λείπει σε θέματα που αφορούν τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Γιατί είναι σημαντικός παράγοντας στα παιδιά;
Η αυτοπεποίθηση αποτελεί βασικό συστατικό στη μετέπειτα ενήλικη ζωή των παιδιών. Το να μάθει να εμπιστεύεται και να υπερασπίζεται ένα παιδί τον εαυτό του, του παρέχει την ευχέρεια να αναπτύσσει τις απαιτούμενες δεξιότητες έτσι ώστε να ξεπερνά τις δυσκολίες που προκύπτουν στη ζωή του. Οι έρευνες υποστηρίζουν ότι τα εσωστρεφή παιδιά δεν επιχειρούν τίποτα καινούριο και δεν αξιοποιούν τα χαρίσματα τους, από τον φόβο της αποτυχίας. Για παράδειγμα, ένα παιδί με χαμηλή αυτοπεποίθηση θα προτιμήσει να μην διαβάσει καθόλου για ένα διαγώνισμα, παρά να διαβάσει και να αποτύχει. Η Χαμηλή αυτοπεποίθηση μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους, αρκετές φοβίες και μεγάλη ψυχική ένταση.
Κύρια αίτια της Χαμηλής αυτοπεποίθησης
Οι αιτίες της χαμηλής αυτοπεποίθησης στα παιδιά είναι πολλές. Κυριότερες όμως φαίνεται να είναι οι οικογενειακές συνθήκες και το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν, αφού, αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας στην οποία καλείται να συμμετάσχει. Καταρχήν, πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι τα βιώματα της παιδικής ηλικίας ακολουθούν τον καθένα από εμάς στην ενήλικη ζωή του. Επιπλέον, σημαντικοί παράγοντες στην χαμηλή αυτοπεποίθηση ενός ατόμου αποτελούν:
- Η επιβολή εξουσίας από τους γονείς στο παιδί,
- Οι συχνές τιμωρίες
- Οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης (όπως για παράδειγμα οι διαμάχες μεταξύ των γονέων, ένα επεισοδιακό διαζύγιο, ένας θάνατος σε άτομο του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος κτλ)
- Η υπέρ- προστατευτικότητα που πολλές φορές μπορεί να αποτρέψει και ανάληψη ευθυνών
- Τα στενά όρια που θέτουν οι γονείς
- Οι αποδοκιμασίες ή αδιαφορία από σημαντικά άτομα στην ζωή ενός παιδιού (όπως οι γονείς, δασκάλοι, παππούδες, φροντιστές), αφού δημιουργούν πολλές φορές σκέψεις του τύπου «δεν είμαι σημαντικός/ικανός» ή «δεν αξίζω».
- Η αδιαφορία που μπορεί να λάβει από δασκάλους
- Οι συνεχόμενες συγκρούσεις των γονέων, που δίνουν συνήθως στο παιδί την εντύπωση ότι φταίνε για αυτό που συμβαίνει.
- Οι τραυματικές εμπειρίες, η κακοποίηση (σεξουαλική, σωματική, συναισθηματική), το bullying
Κύρια Χαρακτηριστικά:
Ποια είναι λοιπόν τα κύρια χαρακτηριστικά των παιδιών με χαμηλή αυτοπεποίθηση;
- Αισθήματα κατωτερότητας και ανασφάλειας.
- Δυσκολία κοινωνικής ένταξης – μειωμένες κοινωνικές δεξιότητες.
- Χαμηλές αντοχές στις συντροφικές σχέσεις.
- Υπερβολική ενασχόληση με αυτό που οι άλλοι σκέπτονται για αυτούς - αναζητούν συνεχώς επιβεβαίωση της αξίας του
- Υπερβολικό άγχος- αισθήματα απογοήτευσης.
- Επικέντρωση στα αρνητικά στοιχεία μιας κατάστασης.
- Έλλειψη εμπιστοσύνης στις προσωπικές τους απόψεις.
- Αιφνίδιες εκρηκτικές συμπεριφορές.
- Διαταραχές στη συγκέντρωση, τον ύπνο και τη διατροφή.
- Δεν δέχεται την κριτική αλλά μπορεί να ασκεί και σε μεγάλο βαθμό
- Αρκετά υποχωρητικό
- Αποφεύγει την ανάληψη κάθε αρμοδιότητας/ευθύνης/πρόκλησης
- Συνεχής φόβος αποτυχίας (π.χ διαγωνίσματα)
Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;
- Μην τα αμφισβητείτε/επικρίνετε. Βοηθήστε τα παιδιά σας να καταλάβουν ότι στις δυσκολίες μπορούν να ανταπεξέλθουν μόνα τους, γνωρίζοντας, όμως, ότι οποιαδήποτε στιγμή θελήσουν εσείς θα είσαστε δίπλα τους. Το παιδί σας έχει ανάγκη την επιβράβευση και όχι την κριτική σας.
- Να δέχεστε το παιδί σας γι’ αυτό που είναι. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν από νωρίς ότι στηρίζεται τις επιλογές του (ακόμη και αν αυτές δεν είναι οι σωστότερες για σας) και μπορεί να σας εμπιστευτεί.
- Θέματα προσωπικής ασφάλειας και αυτοπροστασίας πρέπει να ξεκαθαρίζονται από νωρίς. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουν πότε πρέπει να λένε «όχι» για να προστατευτούν από τυχόν εκφοβισμούς (λεκτικούς, σωματικούς, ψυχολογικούς).
- Αποδεχτείτε τις αποτυχίες και τα λάθη του. Προβάλλετε τις δυνατότητες ακόμα και μέσα από τα λάθη του. Επιβραβεύστε πρωτοβουλίες που πήρε για να λύσει κάποια θέματα, η την υπευθυνότητα να κάνει την οποιαδήποτε κίνηση, έστω και αν μερικές φορές δεν έχει την επιθυμητή κατάληξη.
- Ενθαρρύνετε κοινωνικές σχέσεις και φιλίες ιδίως όταν έχετε ένα άτολμο και ήσυχο παιδί.
- Αφιερώστε ποιοτικό χρόνο στο παιδί σας. Ασχοληθείτε από κοινού με πράγματα που σας αρέσουν. Ενθαρρύνετε τις δικές του πρωτοβουλίες και προτιμήσεις.
- Άστε το να αναλάβει ευθύνες, πάντοτε βεβαίως ανάλογα με την ηλικία του
- Μην βάζετε ταμπέλες: Οι χαρακτηρισμοί το αποθαρρύνουν και του δημιουργούν την πεποίθηση ότι δεν υπάρχουν περιθώρια αλλαγών. Το ακολουθούν σε όλη του τη ζωή και του δημιουργούν ενοχές ότι δεν φάνηκε αντάξιο των προσδοκιών σας.
- Μην το συγκρίνετε με άλλους, ιδίως με τα αδέλφια του: «Κοίτα τι βαθμολογίες έχει ο αδερφός σου, που είναι και μικρότερος!». Έχουν ήδη από μόνα τους την τάση να ανταγωνίζονται, μην το κάνετε χειρότερο.
- Μην το παραμελείτε. Επικεντρωθείτε στα μηνύματα που στέλνει, προσπαθώντας να σας μεταφέρει τις αγωνίες και τους προβληματισμούς του σε θέματα που το απασχολούν.
Γράφει ο Λούκας Χριστοδούλου
Εγγεγραμμένος Κλινικός Ψυχολόγος
Αρ. Εγγραφης 420 Email: Loukaschr@gmail.com Τηλ: 97701704
