Την ώρα που το σκάνδαλο διαφθοράς Qatargate συγκλονίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι νομοθέτες και οι ομάδες εκστρατείας λένε ότι η έλλειψη δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων, η μικρή αναφορά για τις επαφές με τρίτες χώρες και οι ελάχιστες κυρώσεις δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου η παραβίαση των κανόνων θα μπορούσε να μείνει ατιμώρητη ή να μην εντοπιστεί.
«Πολλοί στο κοινοβούλιο θεωρούν τους εαυτούς τους ανέγγιχτους, οι οποίοι πιστεύουν ότι οι συνήθεις κανόνες δεν ισχύουν γι’ αυτούς», δήλωσε ο Michiel van Hulten, διευθυντής του γραφείου της Διεθνούς Διαφάνειας στις Βρυξέλλες, στο πρακτορείο Reuters.
Οι εισαγγελείς υποπτεύονται ότι η Ελληνίδα ευρωβουλευτής Εύα Καϊλή και άλλα τρία άτομα δέχθηκαν δωροδοκίες από το Κατάρ, που φιλοξένησε πρόσφατα το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου, προκειμένου να επηρεάσουν τη χάραξη πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η υπόθεση, που ονομάστηκε ευρέως «Qatargate» στα μέσα ενημέρωσης, είναι ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που έχουν πλήξει το μπλοκ των 27 χωρών. Σε εφόδους που συνδέονται με αυτήν, οι ερευνητές κατέσχεσαν 1,5 εκατομμύριο ευρώ σε μετρητά, μερικά από τα οποία ήταν φυλαγμένα σε μια μεγάλη βαλίτσα που βρέθηκε σε ένα ξενοδοχείο των Βρυξελλών.
Το Κατάρ και η Καϊλή έχουν αρνηθεί οποιαδήποτε παράβαση. Από τους άλλους τρεις υπόπτους, οι δικηγόροι του ενός αρνήθηκαν να σχολιάσουν, οι δικηγόροι του άλλου δεν απάντησαν σε αίτημα για σχολιασμό και η ομάδα εκστρατείας στην οποία εργάζεται ο τρίτος δήλωσε ότι η έρευνα θα δείξει ότι είχε ενεργήσει σωστά.
Θα φέρει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις το Qatargate;
Ωστόσο, από τότε που ήρθε στο φως της δημοσιότητας η υπόθεση, ομάδες εκστρατείας και κόμματα έχουν εντείνει τις εκκλήσεις για μια σειρά μεταρρυθμίσεων, με στόχο την κατάρτιση σαφέστερων κανόνων συμπεριφοράς για όσους εργάζονται στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης.
Η κεντρώα φιλελεύθερη ομάδα του Κοινοβουλίου «Renew Europe» λέει ότι το μητρώο διαφάνειας, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να δείχνει την αλληλεπίδραση με τους λομπίστες, είναι ανεπαρκές και θα πρέπει να περιλαμβάνει εκπροσώπους ξένων κυβερνήσεων, καθώς και πρώην ευρωβουλευτές. Ένας από τους κατηγορούμενους, εξάλλου, στην υπόθεση Qatargate, ο Ιταλός Αντόνιο Παντσέρι, ήταν νομοθέτης μέχρι το 2019.
Τι προβλέπει ο κώδικας δεοντολογίας του ΕΚ
Σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας του Ευρωκοινοβουλίου, οι ευρωβουλευτές υποχρεούνται να δηλώνουν άλλα εισοδήματα και να απέχουν από την αποδοχή δώρων ή παροχών άνω των 150 ευρώ, αλλά αυτό δεν ισχύει για τα ταξίδια, τη διαμονή ή τα έξοδα που καταβάλλονται από τρίτους.
Τα μητρώα δώρων, που περιλαμβάνουν τις κοινοποιήσεις που είναι υποχρεωμένοι να κάνουν οι ευρωβουλευτές για τα αντικείμενα που έλαβαν με επίσημη ιδιότητα, απαριθμούν αντικείμενα όπως ένα τηλέφωνο από το Μπαχρέιν, κοσμήματα από το Αζερμπαϊτζάν και αρώματα από το Κατάρ, αλλά κατά τα άλλα είναι ελλιπή.
Μόνο 8 ευρωβουλευτές δήλωσαν 46 δώρα που έλαβαν από το 2019, ενώ κατά την προηγούμενη πενταετή κοινοβουλευτική περίοδο, ήταν μόλις 15 ευρωβουλευτές και 57 δώρα.
Από τα ταξίδια, οι νομοθέτες πρέπει να αποκαλύπτουν εάν πληρώνονται από τρίτες χώρες, αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις όπως αυτά που πληρώνονται από «πολιτικά κόμματα και ιδρύματα».
Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα, υποσχέθηκε την περασμένη εβδομάδα να ηγηθεί μιας «ισχυρής διαδικασίας μεταρρύθμισης».
Την ίδια ημέρα, οι νομοθέτες της ΕΕ ψήφισαν με συντριπτική πλειοψηφία, ώστε να πιέσουν προκειμένου οι ευρωβουλευτές να υποχρεωθούν να δηλώνουν περιουσιακά στοιχεία και να απαγορευτεί η εξωτερική χρηματοδότηση των ευρωβουλευτών ή του προσωπικού, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης των δωρεών από χώρες εκτός ΕΕ.
Πρόταση για ένα ανεξάρτητο όργανο δεοντολογίας
Προέτρεψαν επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει το συντομότερο δυνατό πρόταση για ένα ανεξάρτητο όργανο δεοντολογίας.
Ο Stéphane Séjourné, επικεφαλής της ομάδας Renew Europe, δήλωσε ότι το ανεξάρτητο όργανο θα πρέπει να αφορά σε όλα τους θεσμούς της ΕΕ και να μπορεί να διεξάγει έρευνες και να διαβιβάζει τα πορίσματα στις δικαστικές αρχές.
«Χρειαζόμαστε εργαλεία, για να εντοπίζουμε καλύτερα τα προβλήματα που μπορεί να έχετε με συγκρούσεις συμφερόντων ή ενδεχόμενες περιπτώσεις διαφθοράς», δήλωσε.
«Έχει ξεχαστεί λίγο τα τελευταία χρόνια, επειδή είχαμε κρίση, της υγείας και της οικονομίας. Πρέπει να επανεκκινήσουμε μια μελλοντική θητεία τουλάχιστον με διαφάνεια και σαφήνεια, για το τι περιμένουμε από τους ευρωβουλευτές ή τους επικεφαλής της διοίκησης στην Επιτροπή ή τους Ευρωπαίους επιτρόπους, για να αποφύγουμε τέτοιου είδους περιστατικά», προσέθεσε.
«Μουσική στα αυτιά μας»
Ο Van Hulten της Διεθνούς Διαφάνειας δήλωσε χαρακτηριστικά ότι αυτές οι προτάσεις είναι «μουσική στα αυτιά μας», αλλά σημείωσε ότι μένει να δούμε εάν θα εφαρμοστούν, καθώς πολλοί ευρωβουλευτές έχουν αντισταθεί στο παρελθόν στις μεταρρυθμίσεις.
Και τόνισε πως ένα βασικό ζήτημα είναι η ανάγκη για εξωτερική εποπτεία.
Ο Daniel Freund, Γερμανός ευρωβουλευτής των Πρασίνων, ο οποίος έχει επιβλέψει τις κοινοβουλευτικές εργασίες για το θέμα, δήλωσε ότι η πρόοδος ήταν αργή από τότε που το κοινοβούλιο ψήφισε για ένα όργανο δεοντολογίας το 2021.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχεδιάζει να υποβάλει πρόταση για ένα τέτοιο όργανο, αλλά δεν είναι σαφές πότε θα συγκροτηθεί.
Τα ταξίδια στο απυρόβλητο
Προς το παρόν, οι παραβιάσεις των κωδίκων δεοντολογίας αντιμετωπίζονται από μια ομάδα πέντε ευρωβουλευτών. Ο Freund δήλωσε ότι οι εκθέσεις σχετικά με τη συμπεριφορά των μελών κατά την τελευταία δεκαετία δείχνουν περίπου 25 παραβάσεις, αλλά μόνο μία περίπτωση – πολύ πρόσφατα – κατά την οποία επιβλήθηκε πρόστιμο.
Πολλές έρευνες αφορούν στη μη δήλωση ταξιδιών εκτός ΕΕ.
«Οι ευρωβουλευτές δεν είναι καλοί στο να καταδιώκουν τους συναδέλφους τους», είπε χαρακτηριστικά.
Η νομοθεσία της ΕΕ μπορεί να μην επιτρέπει τη δημιουργία ενός φορέα τόσο ισχυρού όσο, για παράδειγμα, η Ανώτατη Αρχή για τη Διαφάνεια στη Δημόσια Ζωή της Γαλλίας, η οποία μπορεί να συντονίζεται με τις φορολογικές ή ποινικές αρχές, αλλά ο Freund τόνισε ότι θα πρέπει να κάνει τη διαφορά:
«Δεν θα αποτρέψει κάποιον να πάρει μια τσάντα με μετρητά, αλλά θα πρέπει να αποτρέψει μια γενική κουλτούρα ατιμωρησίας, όταν μικρές παραβιάσεις των κανόνων δεν τιμωρούνται. Μια γενική κουλτούρα σεβασμού των κανόνων θα βοηθούσε».
