Καθώς πλησιάζουμε την πέμπτη συνεχόμενη χρονιά με μηδενικές ουσιαστικές εξελίξεις στο μέτωπο του εθνικού μας προβλήματος, οι πάντες διαπιστώνουν τους επιβαρυντικούς παράγοντες που ήρθαν να προστεθούν στο παρατεταμένο αδιέξοδο μειώνοντας δραματικά τις εναπομείνασες ελπίδες για επίλυση του κυπριακού. Στο μεσοδιάστημα των πέντε αυτών χρόνων, η Τουρκία έκανε στροφή προς τη λύση των δύο κρατών, ενώ προέβη σε νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο με το άνοιγμα της περίκλειστης πόλης. Παράλληλα το τελευταίο διάστημα, μεγάλη μερίδα της τ/κ κοινότητας παρακολουθεί με απελπισία τις εξελίξεις και τις συνεχιζόμενες παρεμβάσεις της Άγκυρας εν μέσω μιας οικονομικής πίεσης άνευ προηγουμένου. Στις ελεύθερες περιοχές, το κυπριακό πρόβλημα δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα στον δημόσιο διάλογο για τις προεδρικές εκλογές του 2023, γεγονός που αναδεικνύει την υποβάθμιση του ως το πλέον σημαντικό άλυτο ζήτημα του τόπου.
Το όλο σκηνικό κλήθηκαν να σχολιάσουν στο AlphaNews.live η πολιτική αναλύτρια και ακτιβίστρια, Ανδρομάχη Σοφοκλέους και ο Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διακυβέρνησης, Γιώργος Κέντας.
Τι συμβαίνει στα κατεχόμενα
Εκτιμήσεις αναλυτών το τελευταίο διάστημα, αναφέρουν ότι οι Τ/κ δύσκολα μπορούν να ξεφύγουν από τα αποπνικτικά δεδομένα που επιχειρεί να επιβάλει η Άγκυρα. Οι ίδιοι έχουν αρχίσει εδώ και καιρό να αντιδρούν απέναντι στις πολιτικές φτωχοποίησης αλλά και καταπίεση από πλευράς ηγεσίας των κατεχομένων αλλά και Τουρκίας.
Θα μπορούσε αυτός ο αναβρασμός να εξελιχθεί σε κάτι μεγαλύτερο;
Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα, η Ανδρομάχη Σοφοκλέους, αναφέρει ότι θα ήταν πιθανό να ξεκινήσουν πιο μεγάλες κινητοποιήσεις. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει, είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτή η έλλειψη επιλογών για την τ/κ κοινότητα, η οποία βρίσκεται κάτω από το ασφυκτικό κλοιό της Τουρκίας.
«Σήμερα εν τη απουσία διαπραγματευτικής διαδικασίας και ενώ η εκλογή του κ. Ακιντζί απέτυχε να φέρει αυτό που προσδοκούσαν, που ήταν τη λύση του κυπριακού, υπάρχει εμφανώς η αντίληψη ότι δεν μπορούν να ελπίζουν σε κάτι από την Ελληνοκυπριακή κοινότητα. Τι έχουν λοιπόν για να διεκδικήσουν; Ενώ δηλαδή έχουν από τη μια τον ασφυκτικό κλοιό της Τουρκίας (που προκαλεί αντιδράσεις ακόμα και στην Τουρκοκυπριακή δεξιά), από την άλλη νιώθουν ότι έχουν και την απόρριψη της Ελληνοκυπριακής κοινότητας που αρνείται να τους δει ως συνιδιοκτήτες του νησιού»
Αντιθέτως, ο Γιώργος Κέντας, δήλωσε ότι δεν αναμένει οι αντιδράσεις αυτές να εξελιχθούν σε κάτι μεγαλύτερο. Οι αντιδράσεις σύμφωνα με τον ίδιο προέρχονται από συγκεκριμένες ομάδες, σύνολα και οργανώσεις, που ενδεχομένως να μην εκφράζουν την πλειοψηφία των κατοίκων στα κατεχόμενα. Επιπλέον, όπως τονίζει οι τ/κ δεν έχουν την δυνατότητα αυτόνομης πολιτικής δράσης πέρα από τα όρια που θέτει η Τουρκία.
«Ουσιαστικά η πλειοψηφία των Τουρκοκυπρίων ή και των άλλων κατοίκων στα κατεχόμενα δεν αμφισβήτησε την επικυριαρχία της Τουρκίας. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι πολλοί. Υπάρχουν όμως και ομάδες Τουρκοκυπρίων οι οποίες επιθυμούν την απαλλαγή από την τουρκική επιρροή. Όμως ουδέποτε οι ομάδες αυτές κατάφερα να επιβληθούν ως πλειοψηφία», συμπλήρωσε.
Εφικτή η αξιοποίηση του αναβρασμού;
Αρκετοί περιγράφοντας τα όσα συμβαίνουν στα κατεχόμενα, επιλέγουν τη φράση «καζάνι που βράζει», ωστόσο εγείρουν ένα σημαντικό ερώτημα που αφορά την ε/κ πλευρά. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η κατάσταση στα κατεχόμενα για δημιουργία κινητικότητας και πρωτοβουλιών στο μέτωπο των διαπραγματεύσεων;
Η Ανδρομάχη Σοφοκλέους επισημαίνει ότι η συζήτηση δεν πρέπει να εξαντλείται στην προσδοκία για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, καθώς η στάση της Τουρκίας η οποία ελέγχει πλήρως πλέον την τ/κ κοινότητα σε συνδυασμό με το ότι στην ε/κ πλευρά βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, δεν δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για μια διαπραγματευτική διαδικασία.
«Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Ε/Κ πλευρά πρέπει να μείνει αμέτοχη στον αγώνα των Τουρκοκυπρίων. Αντίθετα, η ΚΔ θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι δεν αποτελεί Ελληνοκυπριακό κράτος, αλλά ένα δικοινοτικό κράτος και να κάνει εκείνα τα ανοίγματα στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα που να της επιτρέψουν να αφοπλίσει τους εθνικιστές Τουρκοκύπριους από τη ρητορική της απόρριψης από τους Ελληνοκύπριους».
Επικαλούμενη παράλληλα την πρόσφατη έκθεση προόδου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία, τονίζει την ανάγκη ανταπόκρισης στο κάλεσμα της ΕΕ από μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας για διευκόλυνση των σχέσεων των Τ/κ με την ΕΕ. Αυτή, κατά την κ. Σοφοκλέους, είναι η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε.
«Οφείλουμε να βοηθήσουμε στην πρόσβαση των Τουρκοκυπρίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξάλλου, σε αριθμό εκθέσεών του, ο ΓΓ Ηνωμένων Έθνων έχει υπενθυμίσει στην Ελληνοκυπριακή πλευρά ότι δεν πρέπει να αφήνει τις ανησυχίες περί «αναγνώρισης» να εμποδίζουν την ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα στις δύο πλευρές, αφού η στάση του οργανισμού στο θέμα παραμένει ακέραια», προσθέτει.
Από την πλευρά του ο Γιώργος Κέντας υπογραμμίζει την απουσία συγκροτημένης πολιτικής προσέγγισης με τους Τουρκοκύπριους στην εργαλειοθήκη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
«Ο αντικατοχικός αγώνας θα πρέπει να γίνεται από κοινού ανάμεσα στους ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Αν δεν υπάρξει κοινός στόχος για απαλλαγή από την παρουσία και την επιρροή της Τουρκίας δεν μπορεί να υπάρξει κάποια μεγάλη αλλαγή. Εκτίμησή μου είναι ότι αυτή θα είναι μία ακόμα κινητοποίηση των Τουρκοκυπρίων η οποία δεν θα φέρει ουσιαστική μεταβολή στην κατάσταση πραγμάτων στην αποσχιστική οντότητα της Τουρκίας στα κατεχόμενα», εκτίμησε.
Κυπριακό και Προεδρικές εκλογές 2023
Οι πάντες πάντως αντιλαμβάνονται την τρανταχτή απουσία του κυπριακού από την ουσία των συζητήσεων ανάμεσα στους υποψηφίους για τις Προεδρικές εκλογές του 2023.
Η κ. Σοφοκλέους μάλιστα διακρίνει μια επιφανειακή συζήτηση που ασχολείται κυρίως με το παρελθόν παρά με το μέλλον.
«Δεν υπάρχει τίποτε που να δείχνει ότι οι υποψήφιοι αντιλαμβάνονται τα τρέχοντα θέματα και προκλήσεις, όπως τις εξελίξεις στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα και τη στάση της Ελληνοκυπριακής πλευράς απέναντί της, το θέμα της ενέργειας και πως το πρόβλημα του ηλεκτρισμού ταλανίζει όλο το νησί, το θέμα των εξορύξεων και των πιθανών εντάσεων το καλοκαίρι με παράλληλες γεωτρήσεις στη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή ΑΟΖ από αδειοδοτημένες εταιρείες από την ΚΔ αλλά και την Τουρκία. Ακόμα και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν μπόρεσε να αποτελέσει αφορμή για να γίνει μια συζήτηση πέρα από κοινοτυπίες σε σχέση με την ευρύτερη διεθνή αστάθεια και πως η Κύπρος πρέπει να πορεύθει σε αυτό το πλαίσιο» τονίζει, λέγοντας πως οι τρεις βασικοί υποψήφιοι δεν έχουν κοινοποιήσει τις απόψεις τους σε ότι αφορά τις λύσεις που προτείνουν»
Αντιθέτως, θεωρεί πως ακόμα και οι τρεις συγκεκριμένοι υποψήφιοι δείχνουν την τραγικά δύσκολη κατά την έκφραση της θέση στην οποία εξαιτίας του γεγονότος ότι και οι τρεις είχαν σε διαφορετικές διαβαθμίσεις ρόλο και ευθύνη στο που έχουμε φτάσει σήμερα ενώ ήταν σε θέση επιρροής σε συνθήκες πολύ καλύτερες από τις παρούσες.
«Το πιο κύριο ερώτημα όμως σε σχέση με το κυπριακό είναι αν είναι ικανοί να σκεφτούν και να θέσουν στο τραπέζι ιδέες που να απαντούν στα διακυβεύματα του σήμερα, έξω από το κουτί», επισημαίνει, λέγοντας πως θα ήθελε να ακούσει από τους τρεις υποψήφιους πως θα στηρίξουν τους Τ/κ στον αγώνα που κάνουν, πως θα ενισχύσουν την πρόσβαση της ΕΕ στο κατεχόμενο μέρος του νησιού και πως θα επανακτήσουν την εμπιστοσύνη της άλλης κοινότητας.
Εκτιμά πάντως πως η παρούσα κατάσταση πραγμάτων καθιστά δύσκολη την επανέναρξη μιας πολιτικής διαδικασίας που να έχει σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας παραπέμποντας στην πενταμερή διάσκεψη της Γενεύης η οποία πάραξε εν τέλει άλλο ένα αδιέξοδο. Ως εκ τούτου τονίζει την ανάγκη βελτίωσης του κλίματος ανάμεσα στις δύο κοινότητες πριν τη διερεύνηση της προοπτικής των διαπραγματεύσεων.
Ο Γιώργος Κέντας, από πλευράς του, αντιλαμβάνεται πως το κυπριακό δεν θα καθορίσει το αποτέλεσμα των εκλογών, γεγονός που κατά την άποψη της διαφαίνεται και από τις μετρήσεις κοινής γνώμης.
«Το ερώτημα είναι αν μπορεί να υπάρξει διαφοροποίηση ανάμεσα στους υποψηφίους που να είναι καθοριστική. Οι έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Κυπρίων δεν είναι καθόλου αισιόδοξη για το κυπριακό. Ταυτόχρονα δεν υπάρχει στο προσκήνιο κάποια προοπτική να σπάσει η τουρκική αδιαλλαξία. Όσο κι αν προσπάθησε στο παρελθόν η ελληνοκυπριακή κοινότητα να είναι δημιουργική και διαλλακτική, η τουρκική πλευρά παρέμεινε σταθερά αδιάλλακτη και αντιπαραγωγική», αναφέρει χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως ανάμεσα στους τρεις βασικούς υποψήφιους δεν διακρίνει ουσιαστική διαφοροποίηση ως προς τις θέσεις τους στο ζήτημα του κυπριακού.
Ο κ. Κέντας δηλώνει πως θα ήθελε να ακούσει μια περιεκτική πρόταση που θα εξηγεί πως η Ε/κ κοινότητα θα αποκτήσει μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ ούτως ώστε το κυπριακό να οδηγηθεί επιτέλους σε κάτι διαφορετικό απ’ ότι το καθιερωμένο πια αδιέξοδο. Παράλληλα θεωρεί πως το πρόβλημα σε ότι αφορά το μέτωπο των διαπραγματεύσεων, δεν είναι το σημείο εκκίνησης αλλά η ανισορροπία ισχύος ανάμεσα στις πλευρές και τονίζει την ανάγκη δημιουργικής σκέψης «out of the box».
