Πρακτικά του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών από τις διαπραγματεύσεις της Διάσκεψης για την Κύπρο στο Κραν Μοντάνα το καλοκαίρι του 2017 φέρνει στο φως της δημοσιότητας η εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος και ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ιγνατίου.
Τα πρακτικά αυτά αφορούν τη συνάντηση που είχε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες με τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις 6 Ιουλίου 2017 στις 13.00 πριν δηλαδή το δείπνο στο οποίο σημειώθηκε το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων τα ξημερώματα της 7ης Ιουλίου.
Από το περιεχόμενο των πρακτικών προκύπτει ότι για την τουρκική πλευρά, η θέση μηδέν στρατεύματα, μηδέν εγγυήσεις δεν ήταν θέση εκκίνησης, όπως άλλωστε δηλώθηκε πολλάκις στα Μέσα Ενημέρωσης από τον Τσαβούσογλου.
Ο Γκουτέρες, σύμφωνα με τα πρακτικά, ρώτησε αρχικώς ποιες ήταν οι κόκκινες γραμμές της Τουρκίας με βάση τις συνομιλίες που προηγήθηκαν τις προηγούμενες ημέρες.
«Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι για την Τουρκία η άποψη μηδέν στρατεύματα, μηδέν εγγυήσεις δεν ήταν θέση εκκίνησης (was a non-starter). Από την ώρα που είχαν ελπίδες να επιτευχθεί συμφωνία, η Τουρκία έδειξε κάποια ευελιξία. Θα μπορούσε τώρα να δει κάποιες βελτιώσεις στις συνομιλίες που δεν τις είχε δει πριν, ιδιαίτερα από την πλευρά των Ελλήνων και των Ελληνοκυπρίων. Θα μπορούσε να επιδείξει περισσότερη ευελιξία, αλλά δεν μπόρεσε να το κάνει για δύο λόγους: Οι Ελληνοκύπριοι διέρρεαν πληροφορίες προς τα ΜΜΕ, περιλαμβανομένης της τουρκικής πρότασης που επιδόθηκε νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα. Επιπρόσθετα δεν υπήρξαν εξελίξεις στον διακοινοτικό διάλογο στο τραπέζι 2», αναφέρεται στα πρακτικά.
Ακολούθως ο Τσαβούσογλου επικαλέστηκε την ανησυχία των Τουρκοκυπρίων για να δικαιολογήσει ότι ήταν εξαιρετικά δύσκολο θέμα για την Άγκυρα η Συνθήκη Εγγυήσεως, ενώ δήλωνε ετοιμότητα για μετονομασία της Συνθήκες σε Συνθήκη Εφαρμογής με τη συμμετοχή τεσσάρων συμβαλλόμενων μερών και διατήρηση του δικαιώματος μονομερούς δράσης σε περίπτωση που οι από κοινού δράσεις για αντιμετώπιση πράξεων που προκαλούν ανησυχία δεν ήταν δυνατή.
Επιπλέον ο Τσαβούσογλου ήταν υπέρ ενός review clause, δηλαδή αναθεώρησης σε συμφωνημένο χρόνο, με την τ/κ πλευρά να υποδεικνύει τα 15 χρόνια ή τρεις εκλογικούς κύκλους για την προεδρία και το κοινοβούλιο.
Ανάλογη θέση, δηλαδή με ένα review clause, είχαν και για το θέμα της μείωσης των στρατευμάτων με την τουρκική πλευρά να συμφωνεί για «σημαντική μείωση» με την έναρξη εφαρμογής της λύσης και ακολούθως αν όλα έβαιναν καλώς να επιταχυνόταν η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων.
Σε ότι αφορά τη Συνθήκη Συμμαχίας, η θέση της τουρκικής πλευράς ήταν ότι θα μπορούσε να δομηθεί ως νέα Συνθήκη που όμως θα περιλάμβανε πρόνοια για μόνιμη παρουσία τουρκικών στρατευμάτων.
Επίσης προκύπτει ότι η τουρκική πλευρά κατέθεσε ένα άτυπο έγγραφο που περιελάμβανε αυτές τις θέσεις οι οποίες θα ήταν στο τραπέζι μόνο αν προέκυπτε συμφωνία στα θέματα της πολιτικής ισότητας και της ισότιμης μεταχείρισης Ελλήνων και Τούρκων υπηκόων στο νησί.
«Σε σχέση με το μονομερές δικαίωμα επέμβασης, χρειαζόταν πρώτα να δουν ότι έχει επιτευχθεί λύση σε όλες τις πτυχές, συμπεριλαμβανομένης της πτυχής του εδαφικού. Επιτήρηση της εφαρμογής της λύσης είναι επίσης κρίσιμης σημασίας. Εδώ θα έπρεπε να υπάρχει ένα μηχανισμός που να δίνει τις απαραίτητες εξασφαλίσεις στους Τουρκοκύπριους. Επιπροσθέτως ένας συγκεκριμένος αριθμός τουρκικών στρατευμάτων θα πρέπει να παραμείνει. Σε τέτοιες συνθήκες ίσως μπορούν να σκεφτούν να επιδείξουν περισσότερη ευελιξία σε σχέση με το δικαίωμα επέμβασης. Ωστόσο, θα έπρεπε να δουν πρώτα ότι οι Κύπριοι συμφώνησαν επί όλων των κεφαλαίων. Αυτό δεν είναι θέμα μόνο για τις δύο πλευρές. Ως εγγυήτριες δυνάμεις είχαν συγκεκριμένες ευθύνες», αναφέρεται στα πρακτικά.
Και προστίθεται:
«Ο Γενικός Γραμματέας ρώτησε κατά πόσο αυτό σήμαινε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να αποδεχθεί άμεση αντικατάσταση της Συνθήκης Εγγυήσεως με τη Συνθήκη Εφαρμογής και να καταργήσει το μονομερές δικαίωμα επέμβασης. Ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε πως αυτό δεν ισχύει (this was not the case)», με τα πρακτικά να αναφέρουν πως η Τουρκία ήταν έτοιμη για μεγαλύτερη ευελιξία αν και εφόσον επιλύονταν όλα τα υπόλοιπα θέματα. Ζητήθηκε όμως όπως αυτές οι προθέσεις παραμείνουν εμπιστευτικές.
Αντιδράσεις κομμάτων
Το δημοσίευμα της εφημερίδας έφερε και αντιδράσεις από τα κόμματα. Ως γνωστό ιδιαίτερα το ΑΚΕΛ κατηγορούσε το προηγούμενο διάστημα τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ότι φέρει σοβαρές ευθύνες για την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντάνα καταλογίζοντας του έλλειψη βούλησης για να καταλήξει σε λύση.
Ο Πρόεδρος του ΔΗΣΥ Αβέρωφ Νεοφύτου σχολιάζοντας το δημοσίευμα, ανέφερε ότι από το 1974 μέχρι σήμερα οι Κύπριοι παλεύουν για την επίλυση του κυπριακού.
Σημείωσε ότι «το πλαίσιο Γκουτέρες έθεσε τις σωστές παραμέτρους για μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος, προτάσσοντας το θέμα της ασφάλειας ως βασικό» και πως, στο Κραν Μοντανά, ο ΓΓ του ΟΗΕ μίλησε για ένα κανονικό κράτος. «Και ένα κανονικό κράτος δεν μπορεί να έχει ξένους εγγυητές και κατοχικά στρατεύματα», τόνισε ο κ. Νεοφύτου, επαναλαμβάνοντας ότι οι Ε/κ είναι οι πρώτοι που επιθυμούν τη λύση, φτάνει η τουρκική πλευρά να εγκαταλείψει την αδιαλλαξία της.
Το ΔΗΚΟ αναφέρει πως το περιεχόμενο των πρακτικών καταδεικνύει τους απαράδεκτους στόχους της Τουρκίας σε σχέση με το κυπριακό.
Πάγια θέση της Τουρκίας είναι να πετύχει αντικατάσταση των συνθηκών εγγύησης με μία νέα συνθήκη η οποία θα μεταφέρει όλα τα δικαιώματα της Τουρκίας στο «νέο κράτος».
Με άλλα λόγια παραμένουν σταθεροί και αναλλοίωτοι οι στόχοι της από το σχέδιο Ανάν, μέχρι σήμερα», αναφέρει.
Ο Πρόεδρος της ΔΗΠΑ τόνισε πως χρειάζεται νούσιμη και συνετή διαχείριση.
«Το σημερινό δημοσίευμα ουσιαστικά επιβεβαιώνει αυτό το οποίο όλοι γνωρίζαμε. Ότι δηλαδή η Τουρκία επί της ουσίας ουδέποτε είχε τη διάθεση και τη βούληση να προχωρήσει στην επίλυση ουσιαστικών πτυχών του Κυπριακού, και ιδιαίτερα στα ζητήματα της ασφάλειας, των εγγυήσεων, στα ζητήματα που αφορούν στην παραμονή κατοχικών στρατευμάτων», είπε ο Μάριος Καρογιάν.
