Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας χαρακτήρισε την πρόσφατη πυρκαγιά ως τη χειρότερη καταστροφή μετά την εισβολή του 1974. Όλοι εμείς οι απλοί πολίτες απορούμε γιατί δεν κατέστη δυνατόν να ελεγχθεί η πυρκαγιά μετά από τα παθήματα των πυρκαγιών του Σαϊττά το 2008 και της Σολιάς το 2016 και τις εξαγγελίες για μελέτες, προτάσεις και αποφάσεις. Αγανακτισμένοι οι κάτοικοι της ορεινής Λάρνακας και Λεμεσού διερωτώνται γιατί μετά απο τόσα εκατομμύρια ευρώ που δαπανώνται για πτητικά και επίγεια μέσα και προσωπικό δεν υπήρξε αποτελεσματική αντιμετώπιση της φονικής πυρκαγιάς τις πρώτες ώρες. Γιατί φτάσαμε να μιλάμε πάλι για μια τραγωδία και για την χειρότερη πυρκαγιά στην Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία μέσα σε διάστημα μερικών ωρών άφησε πίσω της 4 νέους ανθρώπους που ήρθαν «στη γη της επαγγελίας τους» νεκρούς, κατεστραμμένα σπίτια και περιουσίες και συνολικά 65,000 στρέμματα καμένης γης; Τι φταίει τελικά πέρα από την δύναμη της φύσης και τους ισχυρούς ανέμους και παρά τις τεράστιες προσπάθειες του απλού προσωπικού της Πυροσβεστικής του Τμήματος Δασών, της Ε.Φ της Πολιτικής Άμυνας και εκατοντάδων εθελοντών, δεν αποφύγαμε τα χειρότερα; Η απάντηση ως συνήθως είναι απλή αλλά με τραγικές συνέπειες! Απλώς δεν τηρούνται οι νόμοι και δεν δοκιμάζονται τα σχέδια και οι υποδομές οπότε συμβαίνει το προφανές που έχει αντιληφθεί και ο πιο απλός πολίτης του τόπου, και αγνοείται από την πολιτική και κρατική ιεραρχία: ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ των αρμοδίων Υπουργείων και Υπηρεσιών. Αλήθεια γνωρίζει η πολιτική ηγεσία τον νόμο «περί Πολιτικής Άμυνας» και τις εξουσίες που έχει το Υπουργικό Συμβούλιο και ο Υπουργός Εσωτερικών ώστε να επιλύσει όλα τα προβλήματα κατακερματισμού αρμοδιοτήτων και να αναθέσει σε έναν τον γενικό συντονισμό όλων των δυνάμεων πυρόσβεσης ?
(Βλέπε Νόμο περί Πολιτικής Άμυνας Άρθρο 3 Εξουσίες Υπουργικού Συμβουλίου http://www.cylaw.org/nomoi/enop/non-ind/1996_1_117/full.html )
Τα σχέδια και οι εγκρίσεις στο ανώτατο επίπεδο του Υπουργικού Συμβουλίου υπάρχουν εδώ και χρόνια όμως τα αρμόδια Υπουργεία όπως φαίνεται τα αγνοούν, ενώ οι αρμόδιοι ανώτατοι κρατικοί λειτουργοί και διευθυντές δεν τα εφαρμόζουν γιατί μάλλον θίγεται το κύρος του καπετανάτου τους εκμεταλλευόμενοι την άγνοια των Υπουργών. Και μετά την αποτυχία βρίσκουν την διέξοδο -την ώρα της κρίσης- να συγκροτούν και να εμφανίζονται όλοι σε πρόχειρο Κέντρο Επιχειρήσεων τριτοκοσμικό, όπου όλοι μιλούν για όλα και με όλους, με τους περισσότερους από αυτούς να μην έχουν αρμοδιότητα αλλά ούτε και γνώσεις για την διαχείριση κρίσης. Οι δε πολιτικοί εμφανίζονται και αυτοί την ώρα της κρίσης, στο πρόχειρο Κέντρο Επιχειρήσεων, για να επιδειχθεί το ενδιαφέρον τους στα ΜΜΕ, με τελικό όμως αποτέλεσμα να καταφέρνουν μόνο να απασχολούν άσκοπα τους εντεταλμένους για την διαχείριση της κρίσης στο πεδίο, σπαταλώντας τον πολύτιμο χρόνο τους για ανούσιες ενημερώσεις, αντί να τους αφήσουν να επικεντρωθούν στο κύριο έργο τους και να προβούν σε άμεσες και ουσιαστικές ενέργειες κατάσβεσης της πυρκαγιάς.
Το πιο τραγικό είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ υπάρχει εγκεκριμένη ξεκάθαρη διαδικασία με βάση το Βασικό Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης «ΖΗΝΩΝ» σύμφωνα με την οποία :
- H αρμόδια Υπηρεσία, στην προκειμένη περίπτωση το Τμήμα Δασών, εφόσον εκτιμήσει την κατάσταση και κρίνει ότι εκφεύγει από τις δικές της δυνατότητες, ζητά έστω και τηλεφωνικά από την Υπουργική Ομάδα Χειρισμού Κρίσεων την εφαρμογή του Ειδικού Εθνικού Σχεδίου που στην περίπτωση αυτή είναι το Σχέδιο «ΗΦΑΙΣΤΟΣ»
- Συγκροτείται άμεσα το Επιχειρησιακό Κέντρο Διαχείρισης της Κρίσης σε χώρο που να έχει την πληρη εικόνα και τις δυνατότητες συντονισμού όλων των δυνάμεων κάτω από ένα γενικό Συντονιστή που έχει το τελικό λόγο μέχρι την πλήρη αντιμετώπιση της κρίσης.
- Συγκροτείται το Ανώτατο Κέντρο Διαχείρισης της Κρίσης από την Υπουργική Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεων η οποία έχει μοναδικό σκοπό την επίλυση των προβλημάτων και την διάθεση πόρων ή και την συνδρομή ξένων χωρών για την ενίσχυση των δυνάμεων που αντιμετωπίζουν την πυρκαγιά στο πεδίο. Δεν πρέπει οι πολιτικοί να μεταβαίνουν στο πεδίο όπου βρίσκεται στο επιχειρησιακό/Τακτικό Κέντρο εγγύς του πεδίου πρώτης γραμμής .
- Η διαχείριση των ΜΜΕ αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα ορθής διαχείρισης της κρίσης προκειμένου να δημοσιοποιούνται ασφαλείς πληροφορίες και να αποφεύγεται ο πανικός. Για ο λόγο αυτό, ο μόνος που εξουσιοδοτείται να μιλά στα ΜΜΕ είναι ο αρμόδιος Υπουργός εκ μέρους της Υπουργικής Ομάδας ή άλλος Αξιωματούχος /Λειτουργός εξουσιοδοτημένος αλλά και εκπαιδευμένος. Δεν επιτρέπεται να μιλούν στα ΜΜΕ όλοι οι εκπρόσωποι τύπου όλων των εμπλεκομένων Υπηρεσιών και ο καθένας να λέει την δική του εκδοχή χωρίς να έχει υπόψη του όλα τα δεδομένα και σφαιρική εικόνα της κατάστασης.
Όλα τα παραπάνω δεν είναι απλώς καταγραμμένα και εγκεκριμένα αλλά έχουν δημιουργηθεί και οι μηχανισμοί και υποδομές για την πλήρη εφαρμογή τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει στη Λάρνακα εγγύς του Αεροδρομίου σε πλήρη ετοιμότητα ένα από τα πιο σύγχρονα Συντονιστικά Κέντρα Διαχείρισης Κρίσης στην Ανατολική Μεσόγειο , το «ΖΗΝΩΝ» το οποίο κατασκευάστηκε με Ευρωπαϊκά κονδύλια ειδικά για την αποτελεσματική εφαρμογή όλων των Ειδικών Σχεδίων που προβλέπονται στο Βασικό Εθνικό Σχέδιο «ΖΗΝΩΝ» Διαχείρισης Κρίσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όμως για άλλη μια φορά δεν αξιοποιήθηκε. (Η μόνη φορά που αξιοποιήθηκε με πλήρη επιτυχία ήταν από τον Υπουργό Μεταφορών κ. Γιάννη Καρούσο για τον επαναπατρισμό των Κυπριων από το εξωτερικό κατά την έναρξη της πανδημίας το 2020).
Με βάση λοιπόν το Βασικό Σχέδιο «ΖΗΝΩΝ» που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο από το 2013, η ραγδαία επιδείνωση μιας κατάστασης όπως η πυρκαγιά απαιτεί την ταυτόχρονη εμπλοκή πολλών υπηρεσιών και την εφαρμογή του Ειδικού Εθνικού Σχεδίου «ΗΦΑΙΣΤΟΣ». Οι όποιες αποφάσεις που πρέπει να λαμβάνονται σε όλα τα επίπεδα (Τακτικό-Επιχειρησιακό-Στρατηγικό) θα πρέπει να είναι εντός πολύ μικρού χρονικού διαστήματος, κάτω από τον συντονισμό ενός γενικού συντονιστή! Για αυτό η χρήση του κατάλληλου Συντονιστικού Κέντρου Διαχειρισης της Κρίσης κρίνεται καθοριστική για την έκβαση του αποτελέσματος. Η δυνατότητα που παρέχει το Συντονιστικό Κέντρο «ΖΗΝΩΝ» στο να φιλοξενεί ταυτόχρονα, τόσο το στρατηγικό επίπεδο αποφάσεων (Υπουργική Ομάδα Χειρισμού Κρίσης), όσο και το επιχειρησιακό (Συντονιστική Ομάδα Χειρισμού Κρίσης), παρέχοντας στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο, μέσα από τελευταίας τεχνολογίας συστήματα, θα μπορούσε να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στην επιτυχή και έγκαιρη αντιμετώπιση της τεράστιας πυρκαγιάς από τις δυνάμεις των υπηρεσιών που αγωνίζονται στο πεδίο της πυρκαγιάς.
Το Συντονιστικό Κέντρο ΖΗΝΩΝ, εάν αξιοποιείτο ως Κέντρο Διαχείρισης της κρίσης κατά την εφαρμογή του Ε.Ε.Σ «ΗΦΑΙΣΤΟΣ», θα μπορούσε να φιλοξενεί συγχρόνως πέραν των 100 υπηρεσιακών λειτουργών, παρέχοντας τους σύγχρονο εξοπλισμό και υπηρεσίες όπως:
- Δυνατότητα ασύρματης και ενσύρματης επικοινωνίας με όλα τα εμπλεκόμενα μέσα και υπηρεσίες και λοιπά Κέντρα Επιχειρήσεων.
- Αεροπορική Εικόνα σε πραγματικό χρόνο, μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων.
- Δορυφορικές επικοινωνίες και δορυφορικό σύστημα καταγραφής θέσης όλων των πτητικών μέσων (SKYTRACK).
- Θέσεις εργασίας για 100 λειτουργούς, εξοπλισμένες με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, οι οποίες είναι συνδεδεμένες σε ενιαίο δίκτυο για άμεση διάδοση των αναγκαίων πληροφοριών σε όλους τους εμπλεκομένους καθώς και τηλεφωνικές συσκευές με δυνατότητα εξωτερικών κλήσεων.
- Αίθουσα ενημέρωσης χωρητικότητας 100 ατόμων, εξοπλισμένη με διαδραστικούς πίνακες και videο wall. Η εν λόγω αίθουσα παρέχει και τη δυνατότητα ενημέρωσης των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο κατά τη διάρκεια μίας κρίσης.
- Συνεχής πρόσβαση στο διαδίκτυο.
- Χώρους εστίασης και ανάπαυσης των λειτουργών.
Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η εγκεκριμένη διαδικασία εφαρμογής και συντονισμού σε περιπτώσεις μεγάλης πυρκαγιάς που δυστυχώς δεν εφαρμόστηκε !
Για άλλη μια φορά αγνοήθηκε η ύπαρξη του «ΖΗΝΩΝ» γιατί οι μικροπολιτικές δεν το επέτρεψαν πολύ πιθανόν για να μην θιγεί το κύρος κάποιων Υπουργείων που θέλουν να διατηρούν τίτλους μόνο στα χαρτιά για την εικόνα τους και μόνο. Είναι άξιο απορίας γιατί δεν θέλουν/αρνούνται τα Υπουργεία και οι Υπηρεσίες του κράτους να χρησιμοποιήσουν το Σ.Κ.»ΖΗΝΩΝ» όταν φίλιες χώρες που αναγνωρίζουν τις δυνατότητες του, το ζητούν για δική τους χρήση σε περίπτωση κρίσης στη Μέση Ανατολή.
Όσον αφορά στην ύπαρξη των κατάλληλων μέσων έχω την άποψη ότι δεν είναι λίγα λαμβάνοντας υπόψη ότι η αναλογία αριθμού πτητικών και επίγειων Μέσων σε σχέση με το μέγεθος της Κύπρου είναι πολύ μεγαλύτερη από τις περισσσότερες Ευρωπαϊκές χώρες αλλά και της περιοχής της Μέσης Ανατολής. Η Ελλάδα που έχει έκταση μεγαλύτερη κατά 15 φορές από την Κύπρο έχει 34 πτητικά Μέσα , η Γαλλία με έκταση 70 φορές μεγαλύτερη έχει 65 πτητικά μέσα πυρόσβεσης και η Κύπρος έχει 13 αεροσκάφη και Ελικόπτερα. Συνεπώς λοιπόν το μείζον ζήτημα δεν είναι η μη επάρκεια των πτητικών μέσων αλλά η έλλειψη συνεχούς παρακολούθησης της κατάστασης από ένα ενιαίο Κέντρο που να λειτουργεί συνεχώς καθόλο το 24ωρο, η συνεκπαίδευση , η έγκαιρη κινητοποίηση των δυνάμεων και ο αποτελεσματικός συντονισμός.
Το γεγονός ότι κατά το παρελθόν και σε περιπτώσεις όπου οι δυνάμεις πυρόσβεσης της Κυπριακής Δημοκρατίας κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές (π.χ πυρκαγιά Σολέας και όπως είχε αναφερθεί και από τον ΠτΔ, η έλλειψη συντονισμού προκάλεσε μεγάλα κενά στην αλυσίδα λήψεως αποφάσεων), δυστυχώς δεν ευαισθητοποίησε το πολιτικό σύστημα το οποίο επανέλαβε τον συνήθη εαυτό του και ήρθε μετά την καταστροφή, με υποσχέσεις για βοήθεια των πληγέντων. Τα χρήματα και για τις αποζημιώσεις αλλά και για την αγορά όλου του εξοπλισμού για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε κρίσης βγαίνουν από την τσέπη του φορολογόμενου πολίτη. Αφού λοιπόν οι απλοί πολίτες διαθέτουν το χρήμα, την ενέργεια και πολλές φορές και την ίδια τους τη ζωή για την αντιμετώπιση οποιασδήπτε κρίσης, οφείλει ολόκληρο το πολιτικό σύστημα (Κυβέρνηση, Βουλή , Κόμματα) να τα διαχειριστεί με σύνεση και προπάντων με σεβασμό. Οι κρίσεις σε διάφορους τομείς είναι πλέον στην ζωή μας και επιβάλλεται χωρίς θεωρίες αλλά μόνο με επικέντρωση σε πετυχημένες πρακτικές, αξιοποιώντας το πολύ φιλότιμο μάχιμο προσωπικό των υπηρεσιών, (όπως αποδείχθηκε για ακόμα μια φορά στην τελευταία φονική πυρκαγιά), θα είμαστε έτοιμοι να τις αντιμετωπίσουμε με επιτυχία. Ως εκ τούτου το πολιτικό σύστημα, εκτός από ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους αυτούς που ρίχτηκαν με αυταπάρνηση και σε αυτή την μάχη, οφείλει να σταματήσει επιτέλους να πράττει εκ του προχείρου με γνώμονα την εικόνα και τον πολιτικό εγωϊσμό γιατί πάνω από όλα είναι το συμφέρον του τόπου και κατ΄επέκταση του λαού!
Εν κατακλείδι είναι καιρός έστω και την υστάτη να εφαρμοστούν οι νόμοι και κανονισμοί που σημειωτέον τα προβλέπουν όλα - αρκεί να μελετώνται-, να δοκιμαστούν τα υφιστάμενα σχέδια και να αξιοποιηθούν εργονομικά και αποτελεσματικά όλα τα υπάρχοντα μέσα, προσωπικό και υποδομές και μετά -εφόσον απαιτείται μέσα από αξιόπιστες τεκμηριωμένες εισηγήσεις- να εξαγγέλλονται νέοι εξοπλισμοί υψηλού κόστους για την στιγμιαία ικανοποίηση της κοινής γνώμης.
