Σημαντικές επιτυχίες στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης καινοτόμων φαρμάκων κατά του καρκίνου καταγράφει η επιστημονική κοινότητα της Κύπρου. Η ομάδα της TheraMir, με επικεφαλής τη βιολόγο Δρ. Μαριάννα Προκόπη Δημητριάδη, έχει ανεβάσει ψηλά τον πήχη της επιστημονικής ανακάλυψης, καταγράφοντας ήδη ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

«Αυτή τη στιγμή έχουμε στα χέρια μας μια παγκόσμια πατέντα για θεραπεία του καρκίνου σε περίπου 30 διαφορετικά είδη, ξεκινώντας με τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης και του παγκρέατος. Έχουμε δημιουργήσει μια τεχνολογία βασισμένη σε νανοθεραπείες οι οποίες μεταφέρουν μικρογονίδια, τα γνωστά microRNA.»

Η ερευνητική ομάδα έχει ολοκληρώσει το στάδιο των δοκιμών σε μικρά ζώα και πλέον σχεδιάζει συνεργασία με εταιρεία του εξωτερικού για την παραγωγή του φαρμάκου. Στόχος είναι μέσα στα επόμενα δύο χρόνια να ξεκινήσουν οι πρώτες κλινικές εφαρμογές.

«Και η διαφορετικότητα που έχουμε εμείς στην τεχνολογία μας είναι ότι έχουμε καταφέρει και είμαστε πάρα πολύ συγκεκριμένοι στο να βρίσκουμε τους στερεούς όγκους στο σώμα μας, δηλαδή να είμαστε πάρα πολύ specific σαν τεχνολογία και να είμαστε λίγο πιο φιλικοί προς τον οργανισμό, διότι καταφέραμε με πάρα πολύ κόπο να μπορούμε να προστατεύουμε τον οργανισμό μας από τις μεταστάσεις, όπου είναι και το 90% των θανάτων που έχουμε στον ογκολογικό τομέα, αλλά και να προσπαθούμε να κάνουμε αυτό που λέμε cancer reversion, να μετατρέψουμε τα καρκινικά κύτταρα πίσω σε φυσιολογικά.»

Η Δρ. Δημητριάδη, βιολόγος με εξειδίκευση στη Βιοχημεία, τη Νανοθεραπευτική και την Έρευνα του Καρκίνου, είχε από νωρίς στόχο να υπηρετήσει την επιστήμη μέσα από την ακαδημία και την έρευνα. Παρά τις δυσκολίες της οικονομικής κρίσης του 2013, δεν εγκατέλειψε το όραμά της. Με τη στήριξη του συνεταίρου της δρ. Κώστα Πιτσιλίδη, ίδρυσε το 2017 την πρώτη της startup εταιρεία.

«Πάντα το δικό μου όραμα ήταν η έρευνα μου να μπορεί να είναι χειροπιαστή και να είμαι πραγματικά χρήσιμη για την κοινωνία. Σίγουρα και τα βιώματα τα οικογενειακά, ότι έχασα τον πατέρα μου και την αδερφή μου από καρκίνο, με έκαναν να δω την ογκολογική έρευνα από άλλο μάτι, λίγο πιο πρακτική. Και ξέρεις, όταν είσαι ο κύριος και βασικός νοσηλευτής του ανθρώπου σου στο σπίτι είναι τότε που ανοίγουν τα μάτια σου για τις πραγματικές ανάγκες της ογκολογίας. Άρα θεωρώ ότι ήταν η κακή οικονομική κατάσταση στη χώρα μας και τα βιώματα τα οικογενειακά που με σπρώξανε εδώ αυτή τη στιγμή.»

Βιοϋλικό με βάση κολλαγόνο

Η έρευνα της ομάδας δε σταματά στην ογκολογία. Μέσω της δεύτερης νεοφυούς εταιρείας ProMed Bioscience, επιχειρούν να καλύψουν ένα ακόμη μεγάλο κενό: τη δημιουργία, ανάπτυξη και παραγωγή βιοϋλικών με βάση το κολλαγόνο — την “κόλλα της ζωής” που συνδέει κύτταρα και ιστούς.

«Είναι ένα πάρα πολύ χρήσιμο υλικό, κυρίως στις νέες τεχνολογίες βιοεκτύπωσης τεχνητών οργάνων, αλλά και βιοϋλικών για επεμβάσεις, για να μεγαλώνει και να ενισχύεται ο ιστός μας, για τη δημιουργία υλικών που μπορούν να κλείσουν πολύ πιο εύκολα πληγές. Άρα η ProMed αυτή τη στιγμή είναι μια εταιρεία η οποία παράγει νέου τύπου κολλαγόνου για ιατρικά applications.»

Τα καινοτόμα αυτά προϊόντα εξάγονται ήδη σε χώρες όπως η Νότια Κορέα και η Αμερική, τοποθετώντας την Κύπρο στον παγκόσμιο χάρτη παραγωγής βιοϋλικών.

«Στόχος είναι να φτάσουμε περίπου στα 50 κιλά τον χρόνο αλλά παράλληλα να φέρουμε μέσα τους συνεργάτες μας από το εξωτερικό και τι πιο ωραίο να μπορούμε να κάνουμε τη βιοεκτύπωση των τεχνικών οργάνων εδώ στην Κύπρο έτσι ώστε να μπορούμε να εξάγουμε και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης.»

Άρα θα μπορούμε σε λίγα χρόνια να φτιάξουμε για παράδειγμα μια καρδιά, ένα νεφρό, ένα συκώτι και όλα αυτά να βοηθήσουν στους καρκινοπαθείς;

«Αυτό είναι το όνειρο, να μπορείς να φτιάξεις ένα τόσο πολύπλοκο όργανο. Ξεκινήσαμε με το να δημιουργούμε μελάνι κολλαγόνου για βιοεκτύπωση λεμφικών ινιδίων σε συνεργασία με μια εταιρεία στην Αμερική. Αυτή τη στιγμή το προϊόν είναι ήδη στην αγορά. Απευθύνεται στις γυναίκες οι οποίες έχουν υποστεί μαστεκτομή. Λόγω της μαστεκτομής αφαιρούνται και οι λεμφαδένες και κάποιες από εκείνες τις γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν λεμφοίδημα. Τα άκρα τους μπορεί να πρηστούν. Είναι πολύ δύσκολο να κινήσουν το χέρι τους.»

Είναι κάτι το οποίο δεν έχει αυτή τη στιγμή θεραπεία. Όμως με το κολλαγόνο που δημιουργούμε, με το μελάνι κολλαγόνου εκτυπώνονται λεμφικά ινίδια, τα οποία με τη βοήθεια του πλαστικού χειρουργού μπορούν να μπουν μέσα στο ίδιο σημείο και μέσα σε κάποιους μήνες να έχεις ξανά regeneration, που λέμε να ξαναδημιουργηθεί το δίκτυο λεμφικού ινιδίου. Άρα είναι κάτι το οποίο είναι πάρα πολύ πρωτοπόρο.

Χώρες όπως η Ιαπωνία έχουν ήδη εντάξει τη μέθοδο αυτή στα συστήματα υγείας τους, και δεν αποκλείεται σύντομα να εφαρμοστεί και στην Κύπρο.

Πρόληψη και επούλωση

Οι αντενδείξεις της χημειοθεραπείας και της ακτινοβολίας στο σώμα των ασθενών δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο την καθημερινότητα τους. Αυτή τη δύσκολη εμπειρία τη βίωσε και η Μαριάννα Προκόπη Δημητριάδη, όταν φρόντιζε την αδελφή της. Θέλησε να δώσει λύσεις στο πρόβλημα, δημιουργώντας προϊόντα περιποίησης που θα προλαμβάνουν και θα επουλώνουν δερματικές πληγές. Για την επίτευξη του σκοπού ένωσε δυνάμεις μαζί με τους: Άννα Χριστοφίνη και Κώστα Πιτσιλλίδη, δημιουργώντας τη startup επιχείρηση RSL. Μετά από τρία χρόνια εντατικής έρευνας στα εργαστήρια δημιούργησαν καινοτόμα φυτικά προϊόντα που εξάγουν σε 12 χώρες. 

«Η ιδέα ήταν να δημιουργήσουμε μια σειρά περιποίησης έτσι ώστε να προετοιμάζεται το δέρμα για όλες εκείνες τις αντενδείξεις από τις θεραπείες που μπορεί να υποστεί το σώμα μας.»

Με τη στήριξη του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας, η ομάδα ανέπτυξε τη σειρά Mediskin, η οποία δοκιμάστηκε κλινικά σε συνεργασία με το Γερμανικό Ινστιτούτο Ογκολογίας και το ΤΕΠΑΚ.

«Είναι η σειρά Mediskin, με την οποία προσπαθούμε να προλάβουμε τα εγκαύματα που μπορεί να έχει ένας ασθενής από την ακτινοθεραπεία. Έγινε και κλινική δοκιμή σε συνεργασία με το Γερμανικό Ινστιτούτο Ογκολογίας, με τον καθηγητή Ζαμπόγλου αλλά και με το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο. Ήρθαν όλοι να βοηθήσουν η κλινική, η ακαδημία αλλά και το κομμάτι το δικό μας έτσι ώστε να δημιουργήσουμε τα πρώτα προϊόντα που να προλαμβάνουν όλες εκείνες τις αντενδείξεις.»

Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο φετινό Παγκόσμιο Συνέδριο Δερματολογίας στη Βαρκελώνη.

«Και είναι εκεί όπου βρήκαμε 94% καλύτερο αποτέλεσμα όταν χρησιμοποιείται η κρέμα έως και μία μέρα πριν την έναρξη της ακτινοθεραπείας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού που ξεκινούν ακτινοθεραπευτικά sessions.»

Μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται να γίνει η εγγραφή του προϊόντος ως ιατροτεχνολογικό και να κυκλοφορήσει στην αγορά και αν επιτευχθεί συμφωνία θα ενταχθεί και στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της χώρας μας.

«Έχουμε ασθενείς που δεν μπορούν να βάλουν ούτε στηθόδεσμο. Άρα είναι και κάτι το οποίο βοηθάει την ψυχολογία τους, την ποιότητα ζωής τους.»

Δίπλα στους ασθενείς

Η επιστημονική κοινότητα της Κύπρου βρίσκεται κοντά στους ασθενείς, έχουν αμφίδρομη επικοινωνία και αυτό δίνει τη δυνατότητα στους ερευνητές να δημιουργούν νέα εργαλεία και φάρμακα καλύπτοντας τις ανάγκες τους.

«Μιλάμε, κάνουμε εκπαιδευτικά σεμινάρια μαζί τους μέσω των οργανισμών των ασθενών και φίλων με καρκίνο. Οπότε δημιουργούνται συνέχεια νέα προγράμματα.  Τώρα δουλεύουμε σε ακόμα ένα πρόγραμμα που το υποστηρίζει το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας. Δημιουργούμε μια υδρογέλη, δηλαδή ένα τζελ από κολλαγόνο το οποίο θα έρχεται να επουλώνει τις πληγές του καρκίνου. Δηλαδή όταν ο καρκίνος σκάει εκτός δέρματος. Κάτι το οποίο δεν υπάρχει θεραπεία αυτή τη στιγμή.»

Οι προκλήσεις στην Κύπρο

Η πορεία προς την καινοτομία δεν είναι εύκολη στη χώρα μας. Η περιορισμένη χρηματοδότηση, το μικρό μέγεθος της αγοράς και η δυσκολία δικτύωσης με ασθενείς του εξωτερικού αποτελούν σημαντικά εμπόδια.

«Εμάς για να βγει ένα προϊόν στην αγορά θέλει μια σειρά πάρα πολλών ετών. Μια σειρά από εφαρμογές, από τεστάρισμα, κλινικές δοκιμές. Άρα δεν είμαστε μια εταιρεία που μέσα σε 2-3 χρόνια μπορούμε να βγάλουμε ένα νέο προϊόν και να το υποστηρίξουμε. Η χρηματοδότηση ήταν ένα πολύ δύσκολο κομμάτι για μας. Όμως ήρθαν πάρα πολλοί επενδυτές Κύπριοι που πιστέψανε σε αυτό που κάναμε. Μας αγκαλιάσανε, μας υποστηρίξανε. Θεωρώ ότι χωρίς αυτούς δε θα ήμασταν σήμερα εδώ.»

Το επόμενο τους στοίχημα είναι η εδραίωση και η διατήρησή τους στην παγκόσμια αγορά.

«Και σίγουρα το όνειρο είναι να μπορούμε να βρούμε μία από τις θεραπείες για τον καρκίνο. Άρα τα επόμενα χρόνια είμαστε φουλ οι μηχανές πάνω σε εκείνο το συγκεκριμένο πρόγραμμα.»

Χρειάζεται πάθος, εκπαίδευση, σπουδαίες και χρήματα. Και πείσμα.

«Πείσμα. Μεγάλο πείσμα. Και για μένα νομίζω παραπάνω είναι η αγάπη του κόσμου, η αγάπη της οικογένειάς σου. Έτσι ώστε να παίρνεις θάρρος για να συνεχίσεις.»

Και οι Κύπριοι της διασποράς, βάζουν το δικό τους πολύτιμο λιθαράκι στην ενημέρωση και τη μεταφορά των κυπριακών επιτευγμάτων προς το εξωτερικό.  

«Θα μπορούσαμε πολύ εύκολα τις παραγωγές να τις κάνουμε στο εξωτερικό όμως θέλαμε να δημιουργήσουμε κάτι στην Κύπρο. Να αλλάξει λίγο η εικόνα που έχει ο κόσμος για το τι μπορεί να παράξει η Κύπρος και σίγουρα σκεφτόμαστε πάρα πολύ τη νεαρότερη γενιά, διότι όπως ήρθαμε εμείς πίσω και δυσκολευτήκαμε να βρούμε οπουδήποτε για να δουλέψουμε δε θέλουμε να είναι έτσι το μέλλον για τη νέα γενιά άρα θεωρώ ότι επενδύουμε για τα παιδιά μας.»

Τα τελευταία χρόνια πάντως και το κράτος στηρίζει σημαντικά τις πρωτοβουλίες τεχνολογίας και καινοτομίας ενώ θα ήταν προς όφελος όλων εάν οι επενδυτές έκαναν στροφή και επένδυαν περισσότερο στον τομέα της έρευνας αντί των ακινήτων. Οι εγκαταστάσεις των εταιρειών TheraMir, ProMed Bioscience και RSL βρίσκονται στο High Tech Cluster της ASBEES στον Άγιο Αθανάσιο, στη Λεμεσό.

Δείτε το ρεπορτάζ της Όλγας Κωνσταντίνου: