Ενώπιον της Βουλής για συζήτηση αναμένεται να οδηγηθεί εντός φθινοπώρου το μεγάλο ζήτημα της ευημερίας των ζώων, χωρίς ωστόσο να έχει καθοριστεί η ακριβής ημερομηνία. Στόχος να αλλάξει η νομοθεσία, η οποία «πάσχει» από σοβαρές ελλείψεις και κενά.

Σχετική επιστολή ετοίμασε η Νατάσα Μιχαηλίδου, η πρόεδρος της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης και του καταφυγίου «Simba Animal Aid» στην επαρχία Λευκωσίας. Συγκεκριμένα, στην περιοχή Παλιομετόχου στη Λευκωσία βρίσκεται ένα καταφύγιο ζώων που δημιουργήθηκε, αρχικά για τη φιλοξενία 60 σκύλων, ωστόσο σήμερα φιλοξενούνται 120-140. Το καταφύγιο, που ανήκει στους Δήμους Λευκωσίας, Αγλαντζιάς, Έγκωμης, Αγίου Δομετίου, Στροβόλου, Λακατάμιας και Τσερίου, αυτή την περίοδο βρίσκεται σε διαδικασία επέκτασής του. Επτά δήμοι συγκεντρώνουν τα αδέσποτα ζώα και τα μεταφέρουν εκεί καθώς προχωρούν και σε κάποιες κατασχέσεις ζώων. Σημειώνεται ότι ο χώρος αυτός είναι το μοναδικό δημοτικό καταφύγιο στην Κύπρο και διαχειριστής του είναι η φιλοζωική οργάνωση Simba Animal Shelter.

Στόχος λοιπόν της επιστολής που ετοίμασε η κα Μιχαηλίδου, είναι να τονιστεί η ανάγκη για νομοθετική μεταρρύθμιση, εκσυγχρονισμό και λήψη άμεσων μέτρων για μείωση του προβλήματος. Ο Περί Προστασίας και Ευημερίας των Ζώων Νόμος του 1994, όπως σημειώνει η κα Μιχαηλίδου μιλώντας στο AlphaNews.Live, αποτέλεσε ένα σημαντικό ορόσημο για την Κύπρο, καθώς αναγνώρισε νομικά την ευημερία των ζώων. Κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, η εν λόγω νομοθεσία αποτέλεσε τη βάση για την προστασία των ζώων από κακοποίηση, παραμέληση και βάναυση μεταχείριση. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι αναφορές για κακοποίηση κι εγκατάλειψη ζώων ολοένα και αυξάνονται, με αποτέλεσμα να έχει καταστεί σαφές ότι το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο χρειάζεται εκσυγχρονισμό.

«Η ευημερία των ζώων είναι και πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα για όλους μας. Δυστυχώς, από τη στιγμή που δεν προχώρησαν οι “Κανονισμοί του 2022 για την Προστασία και Ευημερία των Ζώων”, οι οποίοι θα θέσπιζαν ελάχιστες προδιαγραφές για τους χώρους διατήρησης σκύλων, η κατάσταση παραμένει τραγική. Ακόμα βλέπουμε σκυλιά να ζουν σε κλουβιά, σε χωράφια ή σε δύσβατες περιοχές, κάτω από συνθήκες κακοποίησης. Έστω και αν γίνουν καταγγελίες εναντίον των ιδιοκτητών, οι Κτηνιατρικές Υπηρεσίες τις πλείστες φορές δεν προβαίνουν σε δράση, αφού δεν καλύπτονται από τον Νόμο. Επιπλέον, πολλά σκυλιά καταλήγουν σε καταφύγια, και ας μην ξεχνάμε ότι τα καταφύγια, όσο απαραίτητα κι αν είναι, δεν αποτελούν λύση. Συχνά λειτουργούν σαν “φυλακές”, όπου υγιή ζώα μπορεί να περάσουν όλη τους τη ζωή εγκλωβισμένα ή, σε κάποιες περιπτώσεις, να θανατωθούν λόγω έλλειψης χώρου, ειδικά στα κοινοτικά (στο SIMBA δεν θανατώνονται). Υπάρχουν όντως καταφύγια στη χώρα μας όπου τα σκυλιά, λόγω έλλειψης πόρων και χωρητικότητας, αναγκάζονται να οδηγηθούν στην ευθανασία. Οι επεκτάσεις καταφυγίων δεν θα λύσουν το πρόβλημα· η ουσιαστική λύση βρίσκεται στην άμεση αλλαγή του νόμου, ώστε να προάγεται πραγματικά η ευημερία των ζώων.»

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Κηδεμόνες σκύλων: Οι υποχρεώσεις, τα κενά στη νομοθεσία και τι απαγορεύεται

Την ίδια ώρα, στην επιστολή γίνεται αναφορά και στην απουσία των ελάχιστων τεχνικών προδιαγραφών για τη στέγαση των ζώων. Υπενθυμίζεται ότι σε μια απόφαση που προκάλεσε έντονη αντίδραση από φιλοζωικές οργανώσεις και επαγγελματίες του κλάδου, η Βουλή των Αντιπροσώπων καταψήφισε πρόταση κανονισμών για την καθιέρωση ελάχιστων τεχνικών προδιαγραφών στους χώρους διατήρησης σκύλων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ: Στο έλεος της μοίρας τους τα σκυλιά: «Άκυρο» Βουλής στους κανονισμούς για συνθήκες κράτησης

«Παράλληλα, χρειαζόμαστε άμεση δράση: συστηματικές στειρώσεις, αυστηρότερη εφαρμογή της νομοθεσίας και ατομική ευθύνη από κάθε ιδιοκτήτη. Απλά μέτρα, όπως η αναγραφή άδειας ιδιοκτησίας και τηλεφώνου στο περιλαίμιο, διευκολύνουν την επιστροφή ζώων σε περίπτωση απώλειας ή εγκατάλειψης. Τέλος, η εκπαίδευση παίζει καθοριστικό ρόλο. Μέσα από προγράμματα ευαισθητοποίησης στα σχολεία μπορούμε να καλλιεργήσουμε τον σεβασμό προς τα ζώα από τις μικρές ηλικίες, δημιουργώντας υπεύθυνους πολίτες του αύριο. Η φροντίδα των ζώων δεν είναι πολυτέλεια· είναι δείκτης πολιτισμού. Και είναι ευθύνη όλων μας.»

Τα σοβαρά κενά κι όλα όσα πρέπει να αλλάξουν, διαβάστε αυτούσια την επιστολή που ετοίμασε η κα Μιχαηλίδου:

Ο Περί Προστασίας και Ευημερίας των Ζώων Νόμος του 1994 αποτέλεσε ένα σημαντικό ορόσημο για την Κύπρο, καθώς αναγνώρισε νομικά την ευημερία των ζώων. Κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες, η εν λόγω νομοθεσία αποτέλεσε τη βάση για την προστασία των ζώων από κακοποίηση, παραμέληση και βάναυση μεταχείριση. Ωστόσο, καθώς η κοινωνική αντίληψη εξελίσσεται και οι επαγγελματίες της κτηνιατρικής και τα καταφύγια ζώων αντιμετωπίζουν αυξανόμενες προκλήσεις, έχει καταστεί σαφές ότι το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο χρειάζεται εκσυγχρονισμό.

Από την ίδρυση της Αστυνομίας Ζώων το 2021, οι αναφορές για κακοποίηση ζώων αυξήθηκαν κατά 30%, από περίπου 90 το 2023 σε 150 το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αστυνομίας. Αν και αυτή η αύξηση αποδίδεται εν μέρει στην αυξημένη ευαισθητοποίηση του κοινού, οι αρχές αναγνωρίζουν τις δυσκολίες στην εξασφάλιση καταδίκης, λόγω της έλλειψης αυτοπτών μαρτύρων και της ασυνεπούς εφαρμογής του νόμου σε τοπικό επίπεδο.

Ταυτόχρονα, η Κύπρος αντιμετωπίζει κρίση εγκατάλειψης ζώων. Οργανώσεις προστασίας ζώων εκτιμούν ότι εγκαταλείπονται πάνω από 250.000 σκύλοι ετησίως, επιτείνοντας το πρόβλημα με τα αδέσποτα. Ένα ενιαίο δημοτικό κυνοκομείο, το οποίο σχεδιάστηκε για 70 σκύλους, αναφέρθηκε πρόσφατα ότι φιλοξενεί πάνω από 100, γεγονός που αντανακλά τη συστημική υπερπληρότητα των καταφυγίων σε όλη τη χώρα.

Σε μια ιδιαίτερα ανησυχητική περίπτωση, ιδιωτική εγκατάσταση διαπιστώθηκε να περιορίζει πάνω από 350 σκύλους σε χώρο κατάλληλο για μόνο 150, υπό συνθήκες που περιγράφηκαν ως άθλιες και επικίνδυνες. Η Κυπριακή Εταιρεία Προστασίας των Ζώων (CSPCA) δήλωσε την πρόθεσή της να παραπέμψει το κράτος στο Συμβούλιο της Ευρώπης, λόγω της αποτυχίας εποπτείας της ευημερίας των ζώων.

Ανάγκη για νομοθετική μεταρρύθμιση

Παρά το εύρος του ισχύοντος νόμου, δύο σημαντικές αδυναμίες απαιτούν νομοθετική μεταρρύθμιση:

1. Απουσία ελάχιστων τεχνικών προδιαγραφών για τη στέγαση των ζώων

Παρόλο που ο Νόμος του 1994 απαγορεύει την κακοποίηση και παραμέληση, δεν ορίζει βασικές προϋποθέσεις για τη φροντίδα και περιορισμό των ζώων, ειδικά σε καταφύγια, κτηνιατρεία και προσωρινές εγκαταστάσεις φιλοξενίας. Αυτό οδηγεί σε μεγάλες αποκλίσεις στην ποιότητα των χώρων φιλοξενίας, ανάλογα με τη διακριτική ευχέρεια και τους πόρους κάθε φορέα.

Κακοσχεδιασμένα κλουβιά προκαλούν σωματικούς τραυματισμούς, ψυχολογικό στρες και προβλήματα συμπεριφοράς. Επίσης, η κακή αερισμός, ο φωτισμός, η υγιεινή και ο περιορισμένος χώρος πλήττουν όχι μόνο τα ζώα αλλά και την ασφάλεια του προσωπικού.

Η θέσπιση δεσμευτικών τεχνικών προδιαγραφών για τις εγκαταστάσεις είναι απαραίτητη και εφικτή.

Σε μια απόφαση που έχει προκαλέσει έντονη αντίδραση από φιλοζωικές οργανώσεις και επαγγελματίες του κλάδου, η Βουλή των Αντιπροσώπων καταψήφισε πρόταση κανονισμών για την καθιέρωση ελάχιστων τεχνικών προδιαγραφών στους χώρους διατήρησης σκύλων («Περί Προστασίας και Ευημερίας των Ζώων (Διατήρηση Σκύλων για Ιδιωτικούς Μη Εμπορικούς Σκοπούς) Κανονισμοί του 2022». Η απόρριψη των κανονισμών αιτιολογήθηκε από ορισμένους βουλευτές με βάση την «υπερβολική γραφειοκρατία» και τις «οικονομικές επιβαρύνσεις για μικρούς εκτροφείς και καταφύγια», προκαλώντας όμως αγανάκτηση στην Κυπριακή Εταιρεία Προστασίας των Ζώων (CSPCA), η οποία προειδοποίησε ότι η Κύπρος παραμένει χωρίς ουσιαστικό πλαίσιο ελέγχου και ποιότητας στους χώρους φιλοξενίας. Η εξέλιξη αυτή αναδεικνύει το θεσμικό έλλειμμα στην εφαρμογή βασικών κανόνων ευημερίας των ζώων και υπονομεύει τις μέχρι σήμερα προσπάθειες για εκσυγχρονισμό του Περί Προστασίας και Ευημερίας των Ζώων Νόμου, ο οποίος παραμένει στάσιμος από το 1994.

2. Ενίσχυση της υποχρεωτικής σήμανσης και ιχνηλασιμότητας μέσω microchip

Αν και η τοποθέτηση microchip θεωρείται βασικό εργαλείο για την ταυτοποίηση των κατοικίδιων και την επανασύνδεσή τους με τους ιδιοκτήτες, η συμμόρφωση παραμένει ελλιπής. Δεν υπάρχει μηχανισμός επαλήθευσης της διεύθυνσης του ιδιοκτήτη, γεγονός που δημιουργεί κενά στην ιχνηλασιμότητα.

Η καθιέρωση υποχρεωτικού microchip για κάθε ζώο που προσκομίζεται για φροντίδα – είτε σε κτηνιατρείο, καταφύγιο ή δημοτικό κυνοκομείο – και η επαλήθευση της διεύθυνσης του ιδιοκτήτη μέσω επίσημου αποδεικτικού κατοικίας, θα ενίσχυε σημαντικά τη λογοδοσία και την προστασία των ζώων.

Νομοθετικές Εξελίξεις στην Κύπρο

1. Σχέδιο Νέου Νόμου για την Ευημερία των Ζώων (υπό διαβούλευση)

Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το προσχέδιο νέου νομοσχεδίου για την αναθεώρηση του Ν. 1994 έχει ολοκληρωθεί και αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση εντός Αυγούστου 2025. Οι βασικοί άξονες περιλαμβάνουν:

(α) Καθορισμός υποχρεωτικών τεχνικών προδιαγραφών για κλουβιά και χώρους φιλοξενίας.

(β) Υποχρεωτική τοποθέτηση microchip σε όλα τα οικόσιτα και φιλοξενούμενα ζώα.

(γ) Δημιουργία εθνικού μητρώου καταγραφής των ιδιοκτητών.

(δ) Αυστηροποίηση ποινών για εγκατάλειψη, κακοποίηση και λειτουργία μη αδειοδοτημένων εγκαταστάσεων.

2. Αναθεώρηση Διοικητικών Κυρώσεων από την Αστυνομία Ζώων

Από την 1η Ιουλίου 2025, η Αστυνομία Ζώων απέκτησε τη δυνατότητα επιβολής διοικητικών προστίμων επιτόπου, χωρίς απαραίτητα να καταλήγει η υπόθεση στο δικαστήριο. Το νέο πλαίσιο περιλαμβάνει:

(α) €250 πρόστιμο για ζώα χωρίς microchip

(β) €500 πρόστιμο για εγκατάλειψη κατοικίδιου

(δ) €1.000 πρόστιμο για σοβαρή κακοποίηση

Αυτό θεωρείται ενδιάμεσο μέτρο ενίσχυσης, εν αναμονή του νέου νομοσχεδίου.

3. Πιέσεις από Οργανώσεις για Εναρμόνιση με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο

Η CSPCA και άλλες οργανώσεις έχουν αποστείλει επιστολές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προειδοποιώντας για πιθανή παραβίαση της Οδηγίας 2010/63/ΕΕ σχετικά με την προστασία των ζώων. Επίσης, έχουν καλέσει για άμεση παρέμβαση της Επιτρόπου Περιβάλλοντος της ΕΕ.

Συμπέρασμα

Η Κύπρος βρίσκεται σε κομβικό σημείο ως προς την αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για την ευημερία των ζώων. Το άρθρο σας καταγράφει με σαφήνεια τις ελλείψεις και τις πρακτικές συνέπειες, ενώ οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν πως οι μεταρρυθμίσεις προχωρούν σταδιακά – με νομοσχέδιο υπό διαβούλευση, διοικητικά μέτρα σε ισχύ, και αυξημένο έλεγχο από κοινωνία και ΕΕ.