Εκατομμύρια θάνατοι καταγράφονται ετησίως ανά το παγκόσμιο εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ στην Κύπρο ο αριθμός αυτός υπολογίζεται σε 800.

Τα αιωρούμενα σωματίδια στην ατμόσφαιρα αποτελούν σημαντική ανησυχία για την διεθνή κοινότητα, ενώ μια πρωτοποριακή μελέτη του Ινστιτούτου Κύπρου φέρνει νέα δεδομένα στην παρακολούθηση των επιβλαβών σωματιδίων του αέρα.

Το AlphaNews.Live επικοινώνησε με τον Δρ. Θεόδωρο Χριστούδια, Αναπληρωτή Καθηγητή του Κέντρου Έρευνας Κλίματος και Ατμόσφαιρας στο Ινστιτούτο Κύπρου, ο οποίος μας εξηγεί τα ευρήματα της έρευνας του Ινστιτούτου, τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από την «αόρατη απειλή» των υπέρλεπτων σωματιδίων, αλλά και την κατάσταση με την ποιότητα του αέρα στην Κύπρο.

Τι είναι τα επικίνδυνα UFP

Τα υπέρλεπτα σωματίδια (UFP), είναι μικρότερα σωματία με διάμετρο μικρότερη από 100nm. Αν και οι έρευνες παραδοσιακά επικεντρώνονταν σε μεγαλύτερα σωματίδια (PM10 και PM2,5), πρόσφατες μελέτες δείχνουν πως τα UFP, αποτελούν επίσης σημαντικό υγειονομικό κίνδυνο. Ωστόσο μέχρι στιγμής τα δεδομένα για τις συγκεντρώσεις του παρέμεναν περιορισμένα. Το κενό αυτό ήρθε να καλύψει το Ινστιτούτο Κύπρου, το οποίο χαρτογραφεί για πρώτη φορά τα υπέρλεπτα σωματία ανά το παγκόσμιο, σε υψηλή ανάλυση.

Όπως μας εξήγησε ο κ. Χριστούδιας, τα υπέρλεπτα σωματίδια, «έχουν αναδειχθεί ως κρίσιμος κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία λόγω της αυξημένης ικανότητας, να διεισδύουν πιο βαθιά στο αναπνευστικό σύστημα και να μεταναστεύουν στην κυκλοφορία του αίματος και έτσι προκαλέσουν επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία».

Λόγω της ικανότητας τους να διεισδύουν πιο βαθιά στους ιστούς, μπορούν να προκαλέσουν μια σειρά από παθήσεις, όπως καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλοπάθειες.

Τα σωματίδια αυτά συγκεντρώνονται γύρω από την ανθρώπινη δραστηριότητα όπως για παράδειγμα από πηγές καύσεων, ωστόσο μέχρι πρώτινος, δεν υπήρχε κάποια μελέτη που να τα τοποθετεί χωρικά.

«Πνίγονται» οι μεγαλουπόλεις

Η μελέτη που πραγματοποίησε το ΙΚ, είναι η πρώτη παγκόσμια, που φτάνει σε πολύ υψηλή χωρική ανάλυση, στο ένα χιλιόμετρο, πάνω από όλες τις ηπείρους, όπως μας εξήγησε ο κ. Χριστούδιας.

Έτσι το μοντέλο παράγει παγκόσμιους χάρτες συγκεντρώσεων UFP υψηλής ευκρίνειας για τη δεκαετία 2010-2019, συνδυάζοντας αρκετές πηγές δεδομένων, όπως για παράδειγμα δορυφορικά δεδομένα, επίγειους σταθμούς παρακολούθησης και χάρτες της ανθρώπινης δραστηριότητας.

«Διαφαίνεται από την ανάλυση μας ότι υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση στις πόλεις, κοντά σε κυκλοφοριακές αρτηρίες. Έχουμε μεγάλη πτώση των συγκεντρώσεων καθώς απομακρυνόμαστε από τα πληθυσμιακά μεγάλα κέντρα ή τα κέντρα της ανθρώπινης δραστηριότητας».

Συγκεκριμένα, η ατμόσφαιρα στις δασικές και ακατοίκητες περιοχές περιέχει συνήθως μόνο μερικές χιλιάδες σωματίδια ανά κυβικό εκατοστό, ενώ στις μεγαλουπόλεις ο αριθμός αυτός ξεπερνά τις 40 χιλιάδες, εκ των οποίων περίπου το 91% αυτών των σωματιδίων είναι UFP.

Ο χάρτης αυτός όπως εξήγησε ο κ. Χριστούδιας, επιτρέπει για πρώτη φορά να γίνει εκτίμηση της πραγματικής έκθεσης των ανθρώπων σε αυτούς τους ρύπους και να εκτιμήσουμε τις πραγματικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. 

Εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις UFP έχουν μεγαλουπόλεις, όπως για παράδειγμα το Λος Άντζελες, το Μέξικο Σίτι, το Μιλάνο και το Δελχί.

Ποια η κατάσταση στην Κύπρο

Οι ίδιες τάσεις στις συγκεντρώσεις των UFP διαφαίνονται και στην Κύπρο, καθώς όπως φαίνεται και στον σχετικό χάρτη, τα κέντρα των κυπριακών πόλεων ο αριθμός των σωματιδίων ανά κυβικό εκατοστό ξεπερνά τις 20.000.

Ενώ όσο απομακρυνόμαστε από τα αστικά κέντρα, ο αριθμός αυτός μειώνεται.

«Η Κύπρος έχει θέμα με την ποιότητα του αέρα» τόνισε ο κ. Χριστούδιας, ενώ βάσει εκτιμήσεων τόσο του Ινστιτούτου όσο και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, είναι πως «γύρω στα 600 άτομα το χρόνο χάνουν ζωή τους από την κακή ποιότητα αέρα σε σχέση με τα σωματίδια. Και ακόμα 200 από αέρια».

Οι εκτιμήσεις αυτές είναι χωρίς να λαμβάνονται υπόψη και οι επιπτώσεις των υπέρλεπτων σωματίδιων, καθώς έως τώρα δεν υπήρχε η σχετική χαρτογράφηση σε υψηλή ανάλυση.

Πιο καθαρή η ατμόσφαιρα στο Παρίσι παρά στη Λευκωσία

Η Κύπρος λόγω και της γεωγραφικής της θέσης έχει υψηλά υπόβαθρα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

«Για παράδειγμα, λόγω της σκόνης αλλά και της εγγύτητας μας στην Μέση Ανατολή όπου δεν υπάρχουν πολιτικές όπως στις ΕΕ για μετριασμό των εκπομπών ρύπων. Έτσι είναι ιδιαίτερα βεβαρημένη η ατμόσφαιρα»

Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Χριστούδιας, για παράδειγμα το Παρίσι, το οποίο έχει λάβει μέτρα, πλέον έχει πιο καθαρή ατμόσφαιρα από την Λευκωσία.

Ο καθηγητής του Ινστιτούτου Κύπρου τόνισε την ίδια ώρα πως υπάρχουν παράγοντες, τους οποίους μπορούμε να περιορίσουμε, φέρνοντας ως παράδειγμα τις πρακτικές άλλων χωρών που περιορίζουν την κυκλοφορία στο κέντρο των πόλεων όπου υπάρχει μεγάλος συνωστισμός.

Στην Κύπρο υπάρχει εθνικό σχέδιο δράστης για την ποιότητα του αέρα, το οποίο θα ανανεωθεί, λαμβάνοντας πλέον υπόψη και τα UFP.

Ο κ. Χριστούδιας, επεσήμανε πως η παρακολούθηση και η μείωση των επιπέδων των υπέρλεπτων σωματιδίων είναι κάτι το οποίο προνοείται και από την ΕΕ, με οδηγία που θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2026. Έτσι μέχρι το 2030 θα πρέπει να ληφθούν μέτρα και να παρακολουθηθούν τα επίπεδα των UFP, ώστε να φτάσουν τους ευρωπαϊκούς στόχους.

Η μελέτη πέρα από την σημαντική προσφορά που φέρνει στην επιστημονική κοινότητα, αναδεικνύει και το σημαντικό έργο που τελεί το Κέντρο Αριστείας για την Ατμόσφαιρα και το Κλίμα του Ινστιτούτου Κύπρου, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και την Κύπρο.