του Γιώργου Χρυσάνθου
"Πριν από 180 χρόνια ένα χωριό με την ονομασία Χελιδόνια βρέθηκε αντιμέτωπο με ένα μεγάλο θανατικό. Όσοι κάτοικοι επέζησαν μετακινήθηκαν σε μακρινά χωριά και τα ερείπια που διασώζονται μας ταξιδεύουν σε μια άλλη εποχή."
Πρόκειται για ένα ιστορικό χωριό, κάπου μεταξύ Λυθροδόντα και Καπέδων κοντά στον Μαχαιρά, το οποίο κατέγραψε το 1882 στην ιστορική χαρτογράφηση της Κύπρου, ο στρατάρχης Χέρμπερτ Κίτσενερ.
Με τη συνοδεία του Τμήματος Δασών – το οποίο κάνει μια μεγάλη προσπάθεια να προστατεύσει τον χώρο – κατηφορίσαμε το μονοπάτι για να συναντήσουμε την ιστορία.
Κυριάκος Κακουλής, Πρώτος Δασικός Λειτουργός Τμήματος Δασών
"Τα σπίτια τα έκτιζαν με πέτρες του ποταμού. Μετά που εγκαταλείφθηκε όμως ο οικισμός ήρθαν από τα γύρο χωριά και πήραν τα κεραμίδια και τις στέγες και αμέσως πήρε την κατηφόρα."
Τι έγινε όμως και οι κάτοικοι εγκατέλειψαν μέσα σε μερικές ημέρες το χωριό τους;
Έκτορας Χριστοδουλίδης, Δασικός Λειτουργός
"Χρονολογείται γύρω στον 13ο αιώνα και οι κάτοικοι τον εγκατέλειψαν το 1840 όταν ξέσπασε μια θανατική πανδημία και ξεκλήρισε τον πλείστο πληθυσμό του χωριού."
Από στόμα σε στόμα οι πιο παλιοί διηγούνταν ιστορίες που χάθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Από τα όσα καταγράφηκαν όμως φαίνεται ότι από το μεγάλο θανατικό γλύτωσαν μόνο ελάχιστες οικογένειες.
Έκτορας Χριστοδουλίδης, Δασικός Λειτουργός
"Εγκατέλειψαν τον χώρο το 1840 και κατοίκησαν άλλες περιοχές όπως η Ορά, οι Καπέδες. Και από τις οικογένειες εξ όσων γνωρίζουμε ήταν η οικογένεια Πυλλοή και Μυλτιάδους. Οι τελευταίες οικογένειες του χωριού."
Μέσα από το χωριό περνάει ο ποταμός Γιαλιάς, ο οποίος ακόμη και αν στέρευέ το καλοκαίρι, το νερό δεν τέλειωνε ποτέ στις φυσικές του πηγές.
Κυριάκος Κακουλής, Πρώτος Δασικός Λειτουργός Τμήματος Δασών
"Στο σημείο αυτό είναι η πηγή που έπιναν νερό οι χωρικοί. Στην πιο μεγάλη ανομβρία ποτέ δεν σταμάτησε το νερό. "
Στην άλλη πλευρά του ποταμού ο ελαιώνας και τα χωράφια των αγροτών, στα οποία μας ξενάγησε ο κύριος Παναγιώτης από τους Καπέδες.
"Εδώ είναι το ιερό, κατέβαιναν κάτω εδώ είναι κυρίως ναός και εδώ είναι τα τοιχώματα της, ότι διασώθηκαν."
Πέραν από την γεωργία, οι κάτοικοι είχαν αρκετά εισοδήματα και από την επεξεργασία του χαλκού που έβγαζαν από πετρώματα γύρω από το ηφαιστιογενή βουνό Τύρρανος που βρίσκεται ένα χιλιόμετρο από το χωριό.
Κυριάκος Κακουλής, Πρώτος Δασικός Λειτουργός Τμήματος Δασών
"Αυτά τα δύο πράγμα είναι φυσερά. Ένα άτομο έκανε πάνω κάτω, έμπαινε αέρας στον καμίνι και έβγαινε η θερμοκρασία μέχρι 1200 βαθμούς."
Η σκουριά από τα άχρηστα υλικά της παραγωγής χαλκού είναι ευδιάκριτη σε κάθε γωνιά του βουνού αν και πέρασαν σχεδόν 200 χρόνια.
Στο χωριό Χελιδόνια γράφτηκε μια από τις πιο παράξενες ιστορίες της κυπριακής υπαίθρου. Μια από τα πιο ανεπτυγμένες κοινότητες της περιοχής, η οποία μέσα σε μερικές ημέρες μετατράπηκε σε ένα χωριό φάντασμα εξαιτίας ενός θανατικού, για το οποίο μέχρι και σήμερα κανένας δεν γνωρίζει από που προήλθε.
