Μπορεί ο πλανήτης να είχε να διαχειριστεί την πανδημία του κορωνοϊού και τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία τα τελευταία δύο-τρία χρόνια, ωστόσο εδώ και δεκαετίες βρίσκεται αντιμέτωπος με την κλιματική αλλαγή που πλέον παίρνει τον χαρακτηρισμό "κρίση". Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει χρονοδιαγράμματα ώστε να μειωθεί ο αντίκτυπος, να κάνουμε στροφή στην πράσινη ανάπτυξη και στην κυκλική οικονομία.
Καθώς βαδίζουμε και ημερολογιακά στο χειμώνα, την ώρα που καταγράφονται ακραία καιρικά φαινόμενα και βλέπουμε σπίτια να πέφτουν σαν χάρτινοι πύργοι, γεννιέται ένα βασικό ερώτημα: Ποιες αλλαγές χρειάζονται να γίνουν στα σπίτια μας για να είναι πιο ανθεκτικά στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής χωρίς ωστόσο να την επιβαρύνουν;
Το θέμα συζητήσαμε με τον Καθηγητή Εκτίμηση Κινδύνου στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Γιώργο Μπούστρα και τον Πρόεδρο του ΕΤΕΚ Κωσταντίνο Κωνσταντή.
"Η κλιματική αλλαγή μετατρέπεται ταχύτατα σε κλιματική κρίση, μάλιστα ο ρυθμός αύξησης είναι πολύ μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο, αυτό, αναπόφευκτα, έχει επιδράσεις στις οικοδομές, είτε αστικές, είτε μη αστικές (πχ αγροτικά υποστατικά κά)", αναφέρει ο κ. Μπούστρας
"Ειδικότερα, το πρώτο χαρακτηριστικό είναι ο θερμικός φόρτος στον οποίο υπόκεινται οι κατασκευές λόγω της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας. Τα υλικά καταπονούνται με αποτελέσμα να υπάρχουν μεσοπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα προβλήματα."
Και εξηγεί πως η κάθε συνθήκη φέρνει διαφορετικά αποτελέσματα.
"Η αυξημένη χιονόπτωση τους χειμερινούς μήνες (να θυμηθούμε ότι τον περασμένο χειμώνα είχαμε χιόνια ως το τέλος Μαρτίου, ακόμα και στο κέντρο της Λευκωσίας) επίσης προκαλεί προβλήματα - για τους ίδιους λόγους με την αυξημένη θερμοκρασία - αλλά και λόγω βάρους. Το αυξημένο αιολικό δυναμικό (ίσως όχι στην Κύπρο τόσο πολύ) δημιουργεί μεγάλα ζητήματα με έμφαση στις πρόχειρες κατασκευές. Το κυπριακό κτιριακό δυναμικό χαρακτηρίζεται από την υπέρμετρη χρήση γυαλιού ως ένα από τα βασικά δομικά υλικά. Για τους λόγους που περιγράφονται παραπάνω επηρεάζεται ιδιαίτερα. "
Σχετικά με τις πλημμύρες αναφέρει πως η κλιματική κρίση επιφέρει αυξημένο όγκο στις βροχοπτώσεις με αποτέλεσμα να έχουμε εντυπωσιακά αυξημένο όγκο βροχής σε μικρό χρονικό διάστημα. "Το φαινόμενο αυτό προκαλεί πλημμύρες με βραχυπρόθεσμες επιδράσεις, ειδικότερα σε υπόγεια", συνεχίζει.
"Γεγονός είναι ότι η επιστήμη των υλικών εξελίσσεται και σαφέστατα νέες γενιές υλικών θα αντιμετωπίσουν τα παραπάνω προβλήματα αποτελεσματικά. Όμως για τις υφιστάμενες οικοδομές θα πρέπει να αναμένεται οικονομική επιβάρυνση."
Μιλώντας στο AlphaNewsLive ο Πρόεδρος του ΕΤΕΚ Κωσταντίνος Κωνσταντή τονίζει πως πέραν από τις οποιεσδήποτε αλλαγές στα υλικά, θα πρέπει να αλλάξουμε κουλτούρα αναθεωρώντας τις ανάγκες μας.
Ποιες αλλαγές επιβάλλει η κλιματική αλλαγή στον κατασκευαστικό τομέα; Πρέπει να στραφούμε σε διαφορετικά οικοδομικά υλικά;
Υπάρχουν δύο πτυχές σε ό,τι αφορά στην κλιματική αλλαγή και στις επιπτώσεις της στον τρόπο που σχεδιάζουμε, κατασκευάζουμε και χρησιμοποιούμε τα κτήρια. Η πρώτη έχει να κάνει με το ότι τα φαινόμενα αστικής πλημμύρας, αλλά και πλημύρας πέριξ ποταμών θα είναι όλο και πιο συχνά / έντονα. Συναφώς, αναμένεται να ενταθούν και φαινόμενα ξηρασίας και απερήμωσης στην Κύπρο μας.
Η άλλη πτυχή έχει να κάνει με τη μείωση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα του κατασκευαστικού τομέα. Η στροφή σε διαφορετικά και πιο οικολογικά οικοδομικά υλικά είναι μία μόνο προσέγγιση σε ένα πολυεπίπεδο ζήτημα. Απαιτείται μια ολιστική αξιολόγηση των θερμοκηπιακών εκπομπών του κατασκευαστικού τομέα σε επίπεδο συνολικού κύκλου ζωής μιας κατασκευής, δηλαδή σχεδιασμός, κατασκευή, χρήση και διαχείριση των οικοδομικών του αποβλήτων. Απαιτείται επίσης, να στραφούμε σε μια λογική κυκλικής οικονομίας, αυξάνοντας την διάρκεια της ζωής των οικοδομών, της επανάχρησης τους ή επανάχρησης στοιχείων αυτών και να προωθήσουμε δράσεις ανακύκλωσης οικοδομικών απορριμμάτων.
Εδώ να αναφέρουμε πως την τελευταία 10ετία έχουμε, λόγω της ένταξης μας στην ΕΕ, αυστηρές απαιτήσεις σε σχέση με την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων. Δηλαδή, τις θερμοκηπιακές εκπομπές οι οποίες προκύπτουν από την χρήση των κτηρίων. Ένα μεγάλο ζήτημα παραμένει το ενεργοβόρο κτηριακό απόθεμα που κτίστηκε πριν το 2007 (έτος όπου τέθηκε η υποχρέωση θερμομόνωσης). Στο κομμάτι που αφορά στην ανάλυση σε επίπεδο συνολικού κύκλου ζωής του κατασκευαστικού τομέα, δηλαδή τη μετάβαση σε ένα κυκλικό μοντέλο, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε.
Ένα από τα επακόλουθα είναι οι πυρκαγιές, η ξηρασία και οι πλημμύρες, τι πρέπει να προσέξουμε στην αρχιτεκτονική αλλά και στα οικοδομικά υλικά;
Είναι γεγονός ότι η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει στο να έχουμε ολοένα και πιο συχνά, καθώς και πιο έντονα ακραία φυσικά φαινόμενα.
Σε ό,τι αφορά στις πλημύρες κατά τον σχεδιασμό, ανάλογα με την περιοχή πρέπει πλέον να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε θέματα χωροθέτησης, υψομετρικών διαφορών, κλίσεων, ύπαρξης υπογείων κοκ. Σε συγκεκριμένες περιοχές στο εξωτερικό όπου υπάρχει υψηλό ρίσκο πλημμύρας ακολουθείται η προσέγγιση της πιλοτής ή της αποφυγής κατασκευής υπογείων.
Η ξηρασία και απερήμωση είναι ακόμη ένα ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Θα πρέπει πλέον να υπάρξει η απαραίτητη ευαισθησία από τους συντελεστές του κλάδου. Η σφράγιση εδάφους θα πρέπει να γίνεται με πολύ φειδώ και να δίνεται και η δέουσα προσοχή στην φύτευση με γηγενή και κατάλληλα ανά την περίπτωση δέντρα κλπ. Σε επίπεδο κτηρίου αναμένεται πως θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία ο σχεδιασμός και η εγκατάσταση συστημάτων εξοικονόμησης ή επαναχρησιμοποίησης του ύδατος.
Με δεδομένο ότι η επικρατούσα τεχνολογία ανέγερσης κατοικιών μέχρι πρότινος είναι το οπλισμένο σκυρόδεμα σε σχέση με ακραία φαινόμενα πυρκαγιών σε μη αστικές περιοχές, αυτό που θα πρέπει να τύχει προσοχής (και επαναξιολόγησης) είναι ο θεσμός της μεμονωμένης κατοικίας η οποία είναι συχνά πηγή πυρκαγιών, αλλά παράλληλα είναι και η πιο εκτεθειμένη σε τέτοια φαινόμενα.
Είναι κάποιο υλικό που θα έπρεπε αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε για να μειώσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αλλά και την επέκτασή της;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο υλικό αλλά απαιτείται μια γενικότερη αλλαγή κουλτούρας και προσέγγισης από όλους τους συντελεστές αλλά και από τον μέσο Κύπριο. Η κρίση μας έδειξε πως και το μικρό μπορεί να είναι όμορφο και λειτουργικό. Στην Κύπρο δεν έχω αντιληφθεί να έχει αποκρυσταλλωθεί πως μία τεχνολογία π.χ οπλισμένο σκυρόδεμα, μεταλλική κατασκευή, σύμμεικτη κατασκευή ή ξύλινη κατασκευή είναι πιο ενδεδειγμένη για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Κάθε τεχνολογία έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της.
Είναι όμως ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι σύγχρονες βιοκλιματικές ή οικολογικές αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις έχουν πολλά κοινά στοιχεία με το πως έκτιζαν τις κατοικίες οι παππούδες μας (προσανατολισμοί, σκίαση με περσίδες, κατάλληλα και σωστά χωροθετημένα ανοίγματα και όχι εκτενή υαλοστάσια, τοιχοποιία με αδράνεια, μίνιμουμ εσωτερικοί χώροι εντός κελύφους, ύπαρξη αίθριου σκιασμένου χώρου, έντονη φύτευση κοκ)
Αυτές οι αλλαγές, φέρνουν επιπρόσθετο κόστος στην κατασκευή μιας υποδομής και τελικά στην τελική τιμή πώλησης;
Όχι κατά ανάγκη. Εάν μελετηθούν και υιοθετηθούν οικολογικές αρχές από τη σύλληψη της αρχιτεκτονικής ιδέας και περάσει το μήνυμα ότι και το μικρότερο μπορεί να είναι όμορφο και λειτουργικό, υπάρχουν λύσεις και προσεγγίσεις οι οποίες δεν θα διαφοροποιήσουν ιδιαίτερα το κόστος κατασκευής. Αυτό όμως, προϋποθέτει ότι υπάρχει μια μελετητική ομάδα η οποία θα βοηθήσει τον πελάτη και θα προσθέσει αξία με τον σχεδιασμό της και τις λύσεις που θα δώσει και δεν είναι εκεί διότι το απαιτεί ένας νόμος για να εκδοθεί μια άδεια κλπ.
