Ως κάτι φυσικό αντιμετωπίζουν οι Κύπριοι την διαφθορά, καθώς σε πολλές περιπτώσεις επιδεικνύουν ανοχή, χωρίς να λαμβάνουν δράση, παρά τα συναισθήματα της ντροπής και της αγανάκτησης που κυριαρχούν στην κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια.
Μιλώντας στο Alphanews.Live ο κοινωνιολόγος Νίκος Περιστιάνης, τόνισε πως το φαινόμενο της διαφθοράς στην Κύπρο ήταν κάτι που υπήρχε διαχρονικά και διαφοροποιήθηκε μέσα από τα γεγονότα της ιστορίας.
Τα τελευταία, ωστόσο χρόνια οι διάφορες εξελίξεις που οδήγησαν στην κατάρρευση της οικονομίας αλλά και οι αποκαλύψεις το Al Jazeera προσκάλεσαν απογοήτευση, αγανάκτηση και ντροπή. Συναισθήματα, όμως, που οι Κύπριοι κρατάνε μέσα τους, χωρίς να οδηγούν σε δράση που μπορεί να ανατρέψουν γεγονότα.
Οι ρίζες της διαφθοράς στο νησί
Αν κανείς ήθελε να δει τις ρίζες του φαινομένου θα μπορούσε να πάει πίσω στην Οθωμανική κυριαρχία στην Κύπρου, που διήρκησε περίπου τρεις αιώνες. Προς το τέλος της περιόδου αυτής, όταν άρχισε να καταρρέει η Οθωμανική Αυτοκρατορία αυξήθηκαν κατά πολύ τα φαινόμενα διαφθοράς.
Σε μια αυτοκρατορία υπό διάλυση, υπήρχαν προηγούμενα πλούτη και ακριβοπληρωμένα πόστα και όλο το σύστημα δούλευε μέσα από διαφόρων ειδών λαδώματα. Οι υπήκοοι συνήθισαν σε φαινόμενα όπως το ρουσφέτι, έτσι ώστε να κινηθεί οποιαδήποτε διαδικασία σχετιζόταν με το κράτος ή ακόμα και στις προσωπικές συναλλαγές.
Ο κόσμος συνήθισε να θεωρεί ότι ένας μεγάλος βαθμός διαφθοράς ήταν αναμενόμενος και ήταν ένα είδος «φυσικού φαινομένου».
Σύγχρονες αξίες με… «πολιτισμική καθυστέρηση»
Επί καθεστώς Αγγλοκρατίας, οι Άγγλοι διοικούσαν με ένα σύστημα έμμεσης κυριαρχίας. Τα στελέχη τους στο νησί ήταν πολύ λίγα και χρησιμοποίησαν σε μεγάλο βαθμό τις υφιστάμενες δομές στην Κύπρο. Υπήρχαν ελάχιστα φαινόμενα διαφθοράς στην διοίκηση, καθώς οι Άγγλοι είχαν υιοθετήσει πιο σύγχρονες και αξιοκρατικές αξίες.
Παρόλα αυτά στους τομείς της ζωής των Κυπρίων, συνέχιζαν να είναι κυρίαρχες οι παραδοσιακές υποδομές και εξακολουθούσαν να υφίστανται διάφοροι βαθμοί διαφθοράς, κυρίως όσον αφορά εξελίξεις και φαινόμενα εντός της κοινότητας.
Για παράδειγμα, σε περίοδο εκλογών όταν οι πολιτευτές προσπαθούσαν να κερδίσουν τις ψήφους των ντόπιων, ένας από τους συνηθισμένους τρόπους που χρησιμοποιούσαν ήταν μέσα από διάφορα είδη διευθετήσεων (ρουσφέτι) ή δωροδοκία.
Μάλιστα, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο κ. Περιστιάνης, «κλέφτες» ή ληστές, όπως τα Χασαμπουλιά και ο Μίτας, αντιμετωπίζονταν σαν ήρωες, καθώς τα έβαζαν με το κατεστημένο και την εξουσία. Συνεπώς, πολλοί απευθύνονταν στις συμμορίες αυτές για να τους βοηθήσουν να επανακτήσουν κάτι.
Κατά τα πρώτα στάδια της ανεξαρτησίας της Κύπρου κάποιες από τις προηγούμενες νοοτροπίες συνέχιζαν να υπάρχουν καθώς παρατηρείτο μια «πολιτισμική καθυστέρηση».
Η κυπριακή νοοτροπία άλλαζε με αργούς ρυθμούς, σε σχέση με την υλική πραγματικότητα όπως η τεχνολογία και η οικονομία.
Ενώ είχαμε καταστάσεις που ενδυνάμωναν την ελεύθερη αγορά, τις ελεύθερες συναλλαγές και την ελευθερία έκφρασης, οι αξίες που αφορούσαν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, άλλαζαν πολύ πιο αργά.
Με απλά λόγια η κοινή γνώμη είχε αποδεχτεί την παροιμία «Από 'ν φορτώνει ῾π' όσσω σου, τάνα του να φορτώσει», δηλαδή οποίος δεν κάνει ζημιά σε σένα να μην σε νοιάζει τι κάνει.
Υπήρχε η αντίληψη ότι όταν κάποιος κλέβει σε κάποιο βαθμό, ήταν κάτι το φυσικό και οι πολίτες το αποδέχονταν, φθάνει να μην επηρέαζε τους ίδιους.
Από την «φυσική διαφθορά» στην νεωτερικότητα
Τα τελευταία ωστόσο χρόνια οι αξίες άρχισαν να αλλάζουν καθώς πλέον εμπεδώνονται δομές της νεωτερικότητας και ισχυροποιούνται οι αξίες της αντικειμενικότητας, της αμεροληψίας, της αξιοκρατίας και της ισότητας.
Ενώ πριν υπήρχε η ανοχή, πλέον δεν αρέσει στους Κύπριους να νοιώθουν ότι οι άλλοι κλέβουν, ιδιαίτερα όσον αφορά τους πολιτικούς και την κυβέρνηση.
Στην ενδυνάμωση της κριτικής διάθεσης συνέτειναν επίσης τα τεράστια προβλήματα που οδήγησαν στην κατάρρευση της οικονομίας και επηρέασε όλους τους πολίτες, όπως η κατάρρευση του χρηματιστηρίου, το κούρεμά, το κλείσιμο του Συνεργατισμού και των Κυπριακών Αερογραμμών.
Ο κόσμος κουράστηκε να υπάρχουν δημόσια προβλήματα που να τα πληρώνει σαν άτομο.
Αποκορύφωση της εκδήλωσης συναισθημάτων, όπως ντροπή και αγανάκτηση, ήταν οι αποκαλύψεις για τα «χρυσά διαβατήρια» που έφερε στο φως το ρεπορτάζ του Al Jazeera, το 2020. Στην περίπτωση αυτή, είπε ο κ. Περιστιάνης, ήταν όλα καταγραμμένα και έπαψε πλέον να είναι μια υποψία του κόσμου ότι οι πολιτικοί εκμεταλλεύονται την εξουσία και τις θέσεις τους.
Είδαν άτομα και πολιτικούς έτοιμους να αθετήσουν νόμους και διαδικασίες για να πετύχουν τον σκοπό τους και να λάβουν όσο περισσότερο κέρδος μπορούσαν.
Το πιο πάνω γεγονός προκάλεσε μια μεγάλη κατακραυγή, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν μια τεράστια αύξηση των αρνητικών στάσεων απέναντι στο φαινόμενο της διαφθοράς.
«Η διαφθορά είναι ευθύνη όλων»
Το πρόβλημα στην κυπριακή κοινωνία, πρόσθεσε, είναι ότι τα συναισθήματα της αγανάκτησης, της ντροπής και της αηδίας δεν οδηγούν σε δράσεις, αλλά μένουν εσωτερικά.
Αυτό που βλέπουμε στην Κύπρο είναι ότι ο θυμός μένει προσωπικός. Οι Κύπριοι είναι περισσότερο κομματοποιημένοι παρά πολιτικοποιημένοι. Σχολιάζουν τις εξελίξεις μεταξύ τους, χωρίς να απαιτούν μέτρα ή να εισηγούνται λύσεις.
Η ευαισθησία για τα καθήκοντα που έχουμε σαν πολίτες έτσι ώστε να φέρουμε αλλαγές στο πολιτικό μας σύστημα είναι ελάχιστη. Γεγονός που αποδεικνύει πως για τα φαινόμενα διαφθοράς «έχουμε όλοι και ο κάθε ένας ξεχωριστά ευθύνη».
