Στο συρτάρι παραμένει το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της άνοιας στην Κύπρο, την ώρα που η περίθαλψη των ασθενών εναπόκειται στον οικογενειακό τους κύκλο ή τη δράση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και Συνδέσμων. Παρά το γεγονός ότι η χώρα μας δε διαθέτει βάση καταγραφής δεδομένων, ο αριθμός των πασχόντων υπολογίζεται στους 18.000, με την άνοια να χαρακτηρίζεται ως η επιδημία του 21ου αιώνα. «Κρυμμένα θύματα» και οι οικογένειες των ασθενών, οι οποίοι ως επί το πλείστον επιφορτίζονται με την φροντίδα τους ελλείψει κρατικής πρόνοιας, με αποτέλεσμα τόσο την οικονομική όσο και την ψυχοκοινωνική τους επιβάρυνση.

Εθνικό Σχέδιο … στα χαρτιά

Ήταν το 2001 όταν άνοιξε το κεφάλαιο «άνοια» στην Κύπρο με τον σχηματισμό Πολυθεματικής Επιτροπής υπό τον τότε Υπουργό Υγείας, Φρίξο Σαββίδη. Όπως αναφέρει η Πρόεδρος του Συνδέσμου Αλτσχάιμερ και συναφών Ανοιών «Μη-με-Λησμόνει», Νόνη Διάκου, μιλώντας στο AlphaNews.Live, έκτοτε διασφαλίστηκε η δωρεάν -ή έναντι μικρού αντιτίμου- παροχή φαρμακευτικής αγωγής, η πραγματοποίηση επιμορφωτικών δράσεων αλλά και η δημιουργία θέσεων εργοθεραπείας για άτομα με άνοια.

Με τη συνδρομή και της ίδιας καταρτίστηκε το πρώτο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπισης της Άνοιας στην Κύπρο 2012-2027, το οποίο μεταξύ άλλων περιλάμβανε συστάσεις για:

• την ενίσχυση της πρωτοβάθμιας φροντίδας Υγείας
• τη δημιουργία Κέντρα Ημέρας για τη στήριξη φροντιστών και ασθενών
• τη νομοθετική αναγνώριση της αναπηρίας
• τη θέσπιση επιδόματος ειδικών αναγκών
• τη δημιουργία Ιατρείων Μνήμης
• τη δημιουργία προγραμμάτων εκπαίδευσης φροντιστών και
• τη δημιουργία μονάδων βραχυχρόνιας και μακρυχρόνιας νοσηλείας

Μάλιστα, αναδημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2024 στην σελίδα του Υπουργείου Υγείας.

Εν έτει 2025 η Κύπρος εξακολουθεί να βρίσκεται στο μηδέν όσον αφορά κρατικές δομές, με την κυρία Διάκου να εντοπίζει απουσία πολιτικής βούλησης. «Ποτέ δε δόθηκε ένας προϋπολογισμός, επαφύεται πλέον πάνω στις εθελοντικές οργανώσεις να κάνουν ό,τι μπορούν», διαπιστώνει, σημειώνοντας ότι η άνοια δεν αποτέλεσε ποτέ προτεραιότητα για την Πολιτεία. Ενδεικτικά, Ιατρείο Μνήμης που άρχισε τη λειτουργία του το 2020 στη Λευκωσία, έκλεισε μετά από μικρό χρονικό διάστημα μεσούσης της πανδημίας της Covid-19, ενώ διαλύθηκε και η Πολυθεματική Επιτροπή σχεδόν 20 χρόνια μετά τη σύστασή της.

«Είναι μια πολιτική απόφαση. Πρέπει ο Υπουργός να ενσκύψει να δει το θέμα, γιατί είναι πολύ σημαντικό να τεθεί ως προτεραιότητα η καταπολέμηση της ασθένειας αλλά και η βοήθεια προς τις οικογένειες και τους συνανθρώπους μας που υποφέρουν με άνοια», αναφέρει η κυρία Διάκου, συμπληρώνοντας ότι πρόκειται για ένα θέμα που χρήζει ολιστικής προσέγγισης με συμμετοχή των διαφόρων αρμοδίων υπηρεσιών, όπως το Υπουργείο Εργασίας, το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας και το Τμήμα Ενσωμάτων Ατόμων με Αναπηρία.

«Παλεύεις με το συναίσθημα»

Όπως διαπιστώνει εκ μέρους του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, Γιαννούλα Αντωνίου, υπάρχουν σποραδικές δράσεις και ενέργειες, ωστόσο απαιτείται ένα συστηματικό κρατικό πλαίσιο φροντίδας ατόμων με άνοια. Ελλείψη δομών και οικονομικών πόρων, οι οίκοι ευγηρίας αποτελούν αρκετές φορές διέξοδο. Ωστόσο, όπως τονίζει η κυρία Αντωνίου, «δεν υπάρχει εξειδικευμένη φροντίδα στους οίκους ευγηρίας. Είναι μια ομάδα η οποία χρειάζεται πολύ λεπτομερή φροντίδα».

Ως επί το πλείστον, την περίθαλψη ενός ηλικιωμένου ατόμου με άνοια αναλαμβάνουν μέλη της οικογενείας του που αποτελούν και τα «κρυμμένα θύματα» της ασθένειας, αντιμέτωπα με κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές δυσκολίες.

«Δε θέλουν υποστήριξη μόνο τα άτομα τα οποία έχουν άνοια. Υποστήριξη, εξίσου μεγάλη, χρειάζονται και τα άτομα τα οποία φροντίζουν τους δικούς τους ανθρώπους. Είναι πολύ μεγάλο το φορτίο, παράλληλα με την κούραση, είναι και ψυχοφθόρο. Να βλέπουν τις αλλαγές που γίνονται στον δικό τους άνθρωπο, ουσιαστικά χωρίς να μπορούν να κάνουν κάτι, καθώς είναι μια κατάσταση που δεν έχει επιστροφή, προς το παρόν. Παλεύεις και με το συναίσθημα και με την κούραση. Το πιο δύσκολο είναι ότι είναι ένας άνθρωπος που δε μας αναγνωρίζει. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και υποστήριξη για να μπορεί κάποιος να το αντέξει μέχρι το τέλος.»

Ακόμη, όμως, και αν η οικογένεια εργοδοτεί έναν φροντιστή, εξηγεί η κύρια Αντωνίου, θα πρέπει αυτός να τυγχάνει της κατάλληλης υποστήριξης και εκπαίδευσης. Σημειώνεται, δε, ότι και στην Κύπρο υπάρχει δυσκολία ανεύρεσης ανθρώπινου δυναμικού.

Παρότι η πρόληψη και διαχείριση της άνοιας έχει κάνει αλματώδη βήματα ευρωπαϊκά, με χώρες να έχουν δημιουργήσει ακόμα και πόλεις φιλικές για άτομα με συναφείς ασθένειες, η Κύπρος παραμένει σε ένα στάδιο θεωρητικό και προπαρασκευαστικό. Η συστηματική βοήθεια και υποστήριξη παρέχεται κατά κανόνα από Συνδέσμους και κοινωνικά σύνολα, που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του πληθυσμού με άνοια.

Σήμερα ανακουφιστική φροντίδα και προγράμματα περίθαλψης παρέχει, εκτός από τον Σύνδεσμο Alzheimer και συναφών Ανοιών «Μη-με-Λησμόνει» και ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Στήριξης Ατόμων με Άνοια «Ιθάκη», διαθέτοντας κέντρα σε Λευκωσία και Λεμεσό. Παράλληλα, υπάρχει Κέντρο Μνήμης που λειτουργεί το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας στη Λεμεσό.