weather widget icon
13.8 °C
ΤΡΙΤΗ
18.02.2025 13:05
Powered by:
Μέλος του ομίλου
Alpha Cyprus
alpha-letter
Advertisement
18.01.2025
ΚΥΠΡΟΣ
12:04

Ποταμός Πεδιαίος: Ενδιαφέροντα στοιχεία που δεν ήξερες για τον «Πηθκιά»

Από που εκβάλλει, πως έχει ορίσει την ιστορία και την κληρονομιά μας και ο...πλωτός ποταμός
ALPHANEWSLIVE
Advertisement

Διανύουμε τον δεύτερο μήνα του χειμώνα και ο Πεδιαίος ακόμη να κατέβει. Οι βροχοπτώσεις δεν ήταν επιπέδου τέτοιου που να δώσουν ροή στον μεγαλύτερο ποταμό της Κύπρου, για να αποτελέσει είδηση, ως είθισται. Είδηση ωστόσο αποτελεί το άγνωστο για τους πλείστους από εμάς δεδομένο της συνεχούς υπόγειας ροής του Πεδιαίου.

«Τη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου, παρότι λέμε ότι είναι χείμαρρος, υπάρχει νερό στον Πεδιαίο ακόμη κι αν δεν το βλέπουμε».

Αντωνία Θεοδοσίου, Επίτροπος Περιβάλλοντος
Advertisement

«Η κοίτη του Πεδιαίου έχει ακόμη πάρα πολύ νερό. Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε εκείνο το νερό για να υδροδοτήσουμε ολόκληρη τη Λευκωσία».

Άννα Μαραγκού, Ιστορικός, αρχαιολόγος

Μια φορά κι έναν καιρό…ποταμόπλοια

Αυτό το στοιχείο δεν είναι το μόνο που αγνοούμε σε σχέση με τον Πεδιαίο. Λίγοι γνωρίζουν πως κατά την αρχαιότητα και μέχρι τον μεσαίωνα ήταν πλωτός, όπως ο Σηκουάνας και ο Τάμεσης. Σε μεγάλο μήκος του τον διέσχιζαν ποταμόπλοια.

«Οι Μυκηναίοι, οι Μίνωες, οι Ασσύριοι, οι Αιγύπτιοι, οι Πέρσες, τούτα όλα τα βασίλεια έγιναν λόγω του πολύτιμου χαλκού, αλλά ο πολύτιμος χαλκός έφτανε στην Έγκωμη και μέσα από τον Πεδιαίο ποταμό. Άρα ξέρουμε ότι τότε ο Πεδιαίος Ποταμός ήταν πλωτός και όπου υπάρχει νερό είναι πηγή ζωής».

Άννα Μαραγκού, Ιστορικός, αρχαιολόγος

Ο Πεδιαίος όρισε την πρωτεύουσα

Advertisement

Στη Λευκωσία η πόλη δημιουργήθηκε γύρω από την κοίτη του Πεδιαίου.

«Γιατί είναι η γη είναι πιο εύφορη, γιατί υπάρχει νερό, και υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε φυσικούς πόρους. Είναι πολύ σημαντικό το ότι η Λευκωσία κτίστηκε επί του Πεδιαίου και σίγουρα έχει πάρει πάρα πολλά στοιχεία από τον ποταμό».

Αντωνία Θεοδοσίου, Επίτροπος Περιβάλλοντος
Advertisement

Χάρτες απεικονίζουν τον πλωτό Πεδιαίο να φτάνει μέχρι τον λόφο της ΠΑΣΥΔΥ. Δεν είναι τυχαίο που ο πρώτος οικισμός της πόλης κτίστηκε εκεί την τρίτη χιλιετία π.Χ.

«Έχει μία απίστευτη ιστορία η οποία συνδέεται άρρηκτα με την πορεία και την ανάπτυξη της Λευκωσίας. Τόσο κατά τη διάρκεια της αρχαίας ιστορίας μας όσο και κατά τη διάρκεια της μεσαιωνικής και βέβαια τα πιο σύγχρονα χρόνια που έγιναν τα υδραγωγεία μας. Στα μεσαιωνικά χρόνια αλλάζει, έχει παρακλάδια, η παραγωγή των πρώτων εργοστασίων που χειρίζονται τα υφάσματα και βάφουν, γύρω από τον Πεδιαίο ποταμό. Αυτό ισχύει μέχρι την άφιξη των Ενετών». 

Άννα Μαραγκού, Ιστορικός, αρχαιολόγος

Μέχρι τότε ο ποταμός περνούσε από το γεφύρι της Γρίβα Διγενή κατά μήκος της οδού Βύρωνος, μπροστά από το Μουσείο και το Δημοτικό Θέατρο και μέσα από την Πύλη Πάφου, κατά μήκος της οδού Ερμού, διέσχιζε την πόλη με κατεύθυνση την Παλλουριώτισσα περνώντας μέσα από την μετέπειτα Πύλη Αμμοχώστου.

Advertisement

Οι Βενετσιάνοι, το 1567, κάτω από την απειλή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, προχωρούν στην εκτροπή του ποταμού. Με τεχνητή παράκαμψη τον οδηγούν από το σημείο του ιστορικού Ανεμόμυλου πλησίον του Παλαιού Νοσοκομείου Λευκωσίας, γύρω και έξω από την εντός των τειχών πόλη.

Κατά την περίοδο της Οθωμανικής κατοχής οι Τούρκοι φροντίζουν για τη μεταφορά πρόσθετου νερού από μακρινές πηγές και δημιουργούν τα δυο υδραγωγεία Αράπ Αχμέτ και  Σιλικτάρ.

Οι μεγάλες πλημμύρες

Παρόλα αυτά ό,τι γνωρίζουμε για τον Πεδιαίο είναι σκόρπιες πληροφορίες και καταγραφές. Όπως για παράδειγμα η μαρτυρία του Λεόντιου Μαχαιρά ότι στις 10 Νοεμβρίου του 1330: 

Advertisement

«…Εκατέβην ο ποταμός της Χώρας τόσον μέγας και εξερίζωσεν πολλά δεντρά και εκατέβασεν τα και εφέραν τα εις την Χώραν, και εστούππωσεν το γιοφύριν του Σινεσκάρδου και ο ποταμός επήγεν τριγύρου της Χώρας και εχάλασεν πολλά σπίτια και έπνιξεν πολλύν λαόν».

Μερικές πηγές μιλούν για 11.000 νεκρούς και άλλες για 3.000.

Πλημμύρες έγιναν και το 1859 και το 1865 αφού ο ποταμός ακολουθώντας την παλιά του κοίτη πέρασε μέσα από την πόλη πνίγοντας και στις δυο περιπτώσεις πολλούς κατοίκους της Λευκωσίας.

Ο Πεδιαίος στη σύγχρονη εποχή

Σήμερα, το γραμμικό πάρκο του Πεδιαίου, ένα σπουδαίο έργο για τους σύγχρονους κατοίκους της πρωτεύουσας, που δημιουργήθηκε το 2002, στην ουσία ένας πεζόδρομος και ποδηλατόδρομος μήκους 14 χιλιομέτρων στις όχθες του, αποτελεί τη μοναδική σύνδεση και επικοινωνία μας με τον ποταμό. Οι μνήμες και οι ιστορίες του Πηθκιά χάνονται δυστυχώς στο θρόισμα των φύλλων και ενίοτε στον ήχο του νερού.

«Έχουμε μια πηγή πλούτου, γνώσης και κανένας δεν την ξέρει. Έχουμε απίστευτους χάρτες, απίστευτες περιγραφές, και δεν έχουμε ένα μουσείο για τον Πεδιαίο. Ο Πεδιαίος ποταμός πρέπει να αξιοποιηθεί όχι τουριστικά, για εμάς, να καταλάβει ο κόσμος τι θησαυρό είχαμε».

Άννα Μαραγκού, Ιστορικός, αρχαιολόγος

Ένα μεγαλιώδες φεστιβάλ για τον Πεδιαίο

Το πρώτο βήμα για να δοθεί μια νέα πνοή στον Πεδιαίο έγινε τον περασμένο Νοέμβριο. Διοργανώθηκε από το Γραφείο της Επιτρόπου Περιβάλλοντος ένα φεστιβάλ με 85 συνολικά δράσεις από 57 φορείς. Αυτή η κίνηση ίσως αποτελέσει τελικά την αφορμή να δοθεί στον Πεδιαίο η σημασία που του αξίζει. Μιας ιστορίας άρρηκτα συνδεδεμένης με τον πολιτισμό της χώρας μας και τη βιοποικιλότητα του νησιού μας.

«Το γραμμικό πάρκο του Πεδιαίου έχει αναδείξει πάρα πολύ τις χάρες του και έχει δώσει μία δυνατότητα επικοινωνίας του πολίτη με τον ποταμό, είτε για αναψυχή, για άθληση, για κοινωνικοποίηση. Αλλά έχει ακόμη περισσότερα πράγματα να προσφέρει και αυτό θέλαμε να αναδείξουμε κάνοντας το φεστιβάλ. Ο Πεδιαίος έχει προβλήματα σκουπιδιών, έχει περιοχές που θέλουν περισσότερη διαμόρφωση και ανάπλαση και να γίνουν πιο ανοικτές στο κοινό, με προσοχή βέβαια πάντα να μην επηρεάσουμε τη βιοποικιλότητα. Έχει περιοχές που δεν είναι τόσο ομαλή η συμβίωση των ζώων συντροφιάς με άλλους χρήστες του Πεδιαίου. Έχουμε θέματα όπως τη Λίμνη του Μαγκλή που είναι κοντά στον Πεδιαίο που θέλουμε να διασφαλίσουμε την προστασία της. Το θέμα της βιοποικιλότητας, της συμβίωσης των πολιτών και της διασφάλισης του καθεστώτος προστασίας της είναι πολύ σημαντικά».

Αντωνία Θεοδοσίου, Επίτροπος Περιβάλλοντος

Μέσα από το φεστιβάλ αναδείχθηκε και ο μεγάλος πλούτος του Πεδιαίου σε θέματα βιοποικιλότητας.

Φιλοξενεί σπάνια φυτά

«Έχει πάρα πολλά φυτά ο Πεδιαίος και αρκετούς τύπους οικοτόπων, από δεντρώδη βλάστηση, πλατάνια, το εθνικό μας δέντρο η λατσιά, διάφορα είδη ευκαλύπτων, ιτιές έχει και πάμε στα πιο θαμμνώδη μερσινιά, στο ψηλόστεμον που είναι ενδημικό. Επίσης φιλοξενεί πάνω στην περιοχή του Μαχαιρά όπου πηγάζει ο Πεδιαίος σπάνια φυτά όπως είναι ο κρόκους χαμανιανους και είναι πολύ σπάνιος, είναι στο κόκκινο βιβλίο της χλωρίδας της Κύπρου, επίσης το άλιουμ το φθινοπωρικό, ένα είδος θυμαριού που απλώνει στο έδαφος. Φιλοξενεί επίσης και αρκετές ορχιδέες, όπως η γιγαντιαία ορχιδέα, και γενικά είναι ένα πλούσιο οικοσύστημα που αν δεν υπήρχε ο Πεδιαίος δεν θα δημιουργείτο. Η πανίδα, τα πουλιά που φωλιάζουν σε αυτά τα δέντρα και βρίσκουν τροφή και νερό από τον Πεδιαίο».

Τάκης Παπαχριστοφόρου, Γραμματέας Φιλοδασικού Συνδέσμου Κύπρου

Το Φεστιβάλ για τον Πεδιαίο προγραμματίζεται ξανά για τον Απρίλιο του 2026, κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέχρι τότε ίσως ωριμάσουν και οι προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι για επέκταση του γραμμικού πάρκου.

Σχέδιο επέκτασης

«Ο δήμαρχος της μη κατεχόμενης Λευκωσίας και ο δήμαρχος της κατεχόμενης Λευκωσίας βρίσκονται σε μία αγαστή συνεργασία για να προωθηθεί η ανάπλαση και η συνέχιση του γραμμικού πάρκου και στην κατεχόμενη Λευκωσία, στο κομμάτι που είναι μέσα στην πόλη».

Αντωνία Θεοδοσίου, Επίτροπος Περιβάλλοντος

Στις ελεύθερες περιοχές ήδη τρέχει ο στρατηγικός σχεδιασμός για επέκταση του πάρκου, προϋπολογιζόμενου κόστους 30 εκατ. ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάζεται και η νέα πορεία του γραμμικού, μήκους 5 km από τη Λακατάμια προς τη Δευτερά. Επέκταση του πάρκου ζητούν και οι παραποτάμιες κοινότητες μέχρι τα Πέρα Ορεινής.

«Έχει αναδειχθεί η μεγάλη επιθυμία των χωριών να συνεχίσει το γραμμικό πάρκο και μάλιστα μας δήλωσαν ορισμένοι κοινοτάρχες ότι δεν θα περιμένουμε από τη Λακατάμια να συνεχίσει, θα ξεκινήσουμε να το κάνουμε ανάποδα και θα συναντηθούμε κάπου κάποτε. Και θα τους υποστηρίξω σε αυτό το θέμα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του γραφείου μου».

Αντωνία Θεοδοσίου, Επίτροπος Περιβάλλοντος

Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός του Γραμμικού Πάρκου περιλαμβάνει επίσης 14 νέες πεζογέφυρες, νέες φυτεύσεις δέντρων σε 190 χιλιάδες τετραγωνικά, νέα γήπεδα ποδοσφαίρου, βόλεϊ, τένις και καλαθόσφαιρας, δίκτυο κάδων ανακύκλωσης, 8 νέους χώρους στάθμευσης, παιδότοπους, πάρκα ποδηλάτου, σημεία αναπαραγωγής εντόμων, βοτανόκηπους, δύο κεντρικές πλατείες, αναψυκτήρια και διαμόρφωση της λίμνης Μαγκλή σε πάρκο με ελεύθερη πρόσβαση για όλους.

Advertisement

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Βρείτε όλες τις θεματικές κατηγορίες του Alpha News παρακάτω

Ζωντανή Ροή Ειδήσεων

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

More