Σεξ. Σεξουαλική επαφή. Μήπως ήρθε ο καιρός να μιλήσουμε ανοιχτά για το θέμα αυτό, αφαιρώντας ταμπέλες και ταμπού και απενεχοποιώντας ένα ζήτημα που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη; Εδώ και χρόνια μιλάμε για τη σημασία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, τι γίνεται όμως αν ρίξουμε μια ματιά σε όσα στοιχεία προκύπτουν λόγω του αναλφαβητισμού μας επί του θέματος; Ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, υγεία, σωματική και ψυχική, ζωές που αλλάζουν.
Ανοίγουμε μαζί το φάκελο και σε αυτό το ρεπορτάζ μαζεύουμε τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα για διάφορες πτυχές της σεξουαλικής υγείας και διαπαιδαγώγησης πριν τα αναλύσουμε και σχολιάσουμε με ειδικούς και αναπτύξουμε το κάθε θέμα ξεχωριστά.
Ανήλικες μητέρες
Η Μονάδα Παρακολούθησης Υγείας τηρεί Αρχείο Γεννήσεων στο οποίο καταγράφονται οι γεννήσεις ανά έτος αλλά και η ηλικία που έχει η μητέρα τη στιγμή του τοκετού. Με τη βοήθεια της Μονάδας, συλλέξαμε τις γεννήσεις που καταχωρήθηκαν την πενταετία 2015-2020. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία αυτά, 43 έφηβες, στην τρυφερή ηλικία των 13-15 ετών έφεραν στον κόσμο ένα παιδί. Την ίδια περίοδο 125 κορίτσια ηλικίας 16 ετών, 174 ηλικίας 17 ετών και 284 ηλικίας 18 ετών, γέννησαν σε μαιευτήρια στις ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές. Συνολικά, μέσα σε πέντε χρόνια 342 ανήλικες έγιναν μητέρες.
Χάπι της επόμενης ημέρας
Σύμφωνα με καλά ενημερωμένη πηγή, οι πωλήσεις των χαπιών της επόμενης ημέρας είναι σταθερές τα τελευταία δέκα χρόνια εξαιρουμένων των δύο χρόνων της πανδημίας κατά τα οποία ο τουρισμός ήταν μειωμένος με αποτέλεσμα να πέφτουν οι πωλήσεις στις παράλιες περιοχές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι τις Κυριακές και μετά από γιορτές και αργίες υπάρχει ιδιαίτερα αυξημένη ζήτηση του χαπιού.
Σε αρκετές περιπτώσεις, η αγορά του χαπιού γίνεται προληπτικά, ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμο σε περίπτωση που χρειαστεί.
Σημειώνεται ότι το χάπι είναι τρόπος επείγουσας αντισύλληψης, το οποίο θα πρέπει να ληφθεί άμεσα μετά τη σεξουαλική επαφή ώστε να εμποδίσει μια εγκυμοσύνη.
Εμβόλια κατά του HPV
Ένα εμβόλιο το οποίο έχει ενταχθεί στη φαρέτρα μας τα τελευταία χρόνια είναι το εμβόλιο για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων, δηλαδή του HPV. Το εμβόλιο αυτό ξεκίνησε να χορηγείται δωρεάν στα σχολεία μας το 2017 σε κορίτσια 11-12 ετών και από τη σχολική χρονιά 2020-2021 θα διατίθετο και στα αγόρια 11-12 ετών, ωστόσο ήρθε η πανδημία του κορωνοϊού και οι Λειτουργοί Επισκεπτών/τριών Υγείας ήταν απασχολημένοι εξολοκλήρου στα Εμβολιαστικά Κέντρα Covid-19.
Πλέον τα παιδιά δεν εμβολιάζονται στα σχολεία και τον δωρεάν εμβολιασμό ανέλαβαν οι προσωπικοί γιατροί και παιδίατροι, εκτός τις περιπτώσεις των μη δικαιούχων εγγραφής στο ΓεΣΥ, οι οποίοι πραγματοποιούνται στα Κέντρα Προστασίας Μητρότητας και Ευημερίας του Παιδιού.
Μέσω του προγράμματος στα σχολεία εμβολιάστηκαν:
Κατά την πρώτη χρονιά έναρξης του προγράμματος, τη σχολική χρονιά 2016 - 2017 το εμβόλιο χορηγήθηκε σε κορίτσια Α΄ και Β΄ τάξης Γυμνασίου, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα: Χορηγήθηκαν 10011 εμβόλια.
Από τη σχολική χρονιά 2017 - 2018 το εμβόλιο χορηγείται μόνο σε κορίτσια της Α΄ Γυμνασίου.
Σχολική χρονιά 2017 - 2018: Χορηγήθηκαν 4857 εμβόλια σε κορίτσια της Α΄ Γυμνασίου.
Σχολική χρονιά 2018 - 2019: Χορηγήθηκαν: 6066 εμβόλια σε κορίτσια της Α΄ Γυμνασίου.
Σχολική χρονιά 2019 - 2020: Χορηγήθηκαν: 6427 εμβόλια σε κορίτσια της Α΄ Γυμνασίου.
Αμβλώσεις νόμιμες και μη
Σχετικά με τις νόμιμες αμβλώσεις δεν κατέστη εφικτό να εξασφαλίσουμε στοιχεία καθώς όπως μας λέχθηκε, πρόκειται για ευαίσθητες πληροφορίες. Πέραν των νόμιμων αμβλώσεων ωστόσο, είναι γνωστό ότι διενεργούνται και παράνομες αμβλώσεις, δηλαδή σε άτομα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος. Άλλη μια μέθοδος είναι το χάπι της άμβλωσης το οποίο διαθέτουν μερικοί γιατροί, την ώρα που δεν είναι εγγεγραμμένο στον κατάλογο φαρμάκων.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μεταβαίνουν στα κατεχόμενα είτε για την φαρμακευτική, είτε για την επεμβατική μέθοδο.
ΠΑΠ τεστ
Το ΠΑΠ τεστ προσφέρεται κάθε δύο χρόνια μέσω ΓεΣΥ στην τιμή των €6. Μέσω του ΓεΣΥ διενεργήθηκαν συνολικά 226,129 ΠΑΠ τεστ, σύμφωνα με τα στοιχεία που εξασφαλίσαμε και αφορούν από τον Ιούνιο του 2019 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2022. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της τελευταίας απογραφής πληθυσμού, ο γυναικείος πληθυσμός 15 ετών και άνω, ανέρχεται σε 388,600 άτομα. Ας δούμε τώρα τι δείχνουν τα στοιχεία ανά χρόνο αλλά και για τις πιο νεαρές ηλικίες.
Τον Ιούνιο του 2019, όταν τέθηκε σε εφαρμογή το ΓεΣΥ, άρχισε και η διενέργεια των ΠΑΠ τεστ μέσω των γυναικολόγων. Τους πρώτους έξι μήνες λειτουργίας του, δηλαδή από τον Ιούνιο του 2019 μέχρι και τον Δεκέμβριο, διενεργήθηκαν συνολικά 42,414 τεστ. Το 2020 διενεργήθηκαν 78,549 ΠΑΠ τεστ στις ηλικίες 15 ετών και άνω, ενώ το 2021 56,901. Το 2022, μέχρι τον Σεπτέμβριο διενεργήθηκαν συνολικά 48,265 τεστ.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία της απογραφής, ο γυναικείος πληθυσμός καταγράφεται ως εξής:
- 15-19 ετών: 23,883
- 20-24 ετών: 31,925
- 25-29 ετών: 38,452
- 30-34 ετών: 38,393
HIV και παιδιά
Όπως φαίνεται από τα πιο πρόσφατα στοιχεία που εξασφαλίσαμε, κατά την δεκαετία 2010-2020, παρατηρείται αύξηση των ετήσιων περιστατικών, με τα πλείστα να αφορούν άντρες ηλικίας 25-44 ετών αλλά και 45-65 ετών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα περιστατικά που αφορούν τη νεαρότερη ηλικιακή ομάδα 15-24 που ωστόσο είναι σταθερά περίπου κάτω από 10 ανά έτος, με εξαίρεση το 2017, όταν καταγράφηκαν 12 περιστατικά.
Αυτό όμως που προκαλεί εντύπωση είναι τα δύο περιστατικά που καταγράφηκαν το 2012 και το 2019, σε παιδιά ηλικίας 5-14 ετών. Μάλιστα το 2015 καταγράφηκε ένα περιστατικό σε παιδί 0-4 ετών, κάτι που ωστόσο ενδέχεται να μεταδόθηκε από τη μητέρα κατά τη γέννα.
Self Test
Ένα σημαντικό εργαλείο για πρόληψη της εξάπλωσης του HIV είναι τα self test τα οποία διατίθενται σε άλλες χώρες, όμως δεν τα έχουμε στην Κύπρο. Το τεστ αυτό είναι εγκεκριμένο και συστήνεται τόσο από το ECDC όσο και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας καθώς μπορεί ο καθένας να το χρησιμοποιήσει και θα έχει αποτέλεσμα σε λιγότερο από 30 λεπτά.
Το χάπι PrEP
PrEP. Pre Exposure Prophylaxis, δηλαδή προφύλαξη πριν εκτεθείς στον ιό. H PrEP είναι αγωγή με χάπια που λαμβάνεται είτε καθημερινά είτε πριν και μετά από κάποια σεξουαλική επαφή σε συγκεκριμένη δοσολογία, και παρέχει - για όσο διαρκεί η λήψη της - προστασία απέναντι στον ιό, αποτρέποντας την μετάδοσή του σε οροαρνητικά στον HIV άτομα. Αν ένα άτομο που βρίσκεται σε PrEP εκτεθεί στον HIV, τα φάρμακα που λαμβάνει εμποδίζουν τον ιό να εισέλθει στα κύτταρα του οργανισμού του και να αντιγραφεί. Αυτό εμποδίζει τον HIV από τα να εγκατασταθεί στον οργανισμό και επομένως εμποδίζει την έκθεση του ατόμου που λαμβάνει PrEP στον HIV.
Η προληπτική αγωγή έχει εγκριθεί από το 2016 από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και διατίθεται επί σειρά ετών μεταξύ άλλων στην Πορτογαλία, τη Γαλλία, την Ολλανδία, τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, με εντυπωσιακά αποτελέσματα ως προς την μείωση των νέων μολύνσεων HIV που φτάνουν μέχρι το 99%. Το χάπι αυτό, το οποίο πλέον διατίθεται και στην Ελλάδα, δεν διατίθεται στην Κύπρο με τις οργανώσεις να ζητούν από το Υπουργείο Υγείας την εισαγωγή του.
Σχετικά με τις πιο συχνές σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις, οι Ιατρικές Υπηρεσίες και Υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας καταγράφουν τα περιστατικά που έχουμε στην Κύπρο, αριθμοί που ενδέχεται να απέχουν από τους πραγματικούς σε περίπτωση που δεν δηλώνονται όπως θα έπρεπε.
