Του Χρήστου Ιωαννου / MSc,BSc Electrical Engineer, MBA / CEO SVMEnergy Net Ltd

Η επερχόμενη πλήρης λειτουργία της Ανταγωνιστικής Αγοράς Ηλεκτρισμού (ΑΑΗ) στην Κύπρο δεν αποτελεί απλώς ένα ορόσημο μετάβασης—είναι η εκπλήρωση ενός οράματος που ξεκίνησε με τη Ρυθμιστική Απόφαση 01/2015 της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας Κύπρου (ΡΑΕΚ), η οποία υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Target Model και σηματοδότησε ένα κομβικό σημείο στην πορεία για την πλήρη απελευθέρωση της καθορίζοντας το πλαίσιο λειτουργίας και εισάγοντας τους μηχανισμούς για την Προθεσμιακή Αγορά (Forward Market – FM), την Προημερήσια Αγορά-ΠΗΑ (Day Ahead Market – DAM) καθώς την Αγορά Εξισορρόπησης Πραγματικού Χρόνου (Real Time Balancing Market – RTBM).

Θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε εκτενώς τις κατά καιρούς συγκρίσεις μεταξύ του Target Model έναντι του Single-Buyer Model ή του μηχανισμού pay-as-cleared έναντι του pay-as-bid. Οι απόψεις μας, ως τεχνοκράτες, για τις Υποχρεωτικά Ενταγμένες Μονάδες και τη κοινωνικοποίηση του κόστους τους είναι πολλές, ενώ οι εισηγήσεις μας για την εθνική ενεργειακή στρατηγική ακόμα περισσότερες.

Ωστόσο, αυτή η ανάρτηση δεν έχει στόχο να εμπλακεί σε μια δογματική σύγκριση θεωρητικών μοντέλων και πιθανών εξελίξεων. Αντίθετα, επιχειρούμε να επικεντρωθούμε στην πράξη, στην πραγματική διαδρομή που διανύσαμε μέχρι την πλήρη λειτουργία της ΑΑΗ της Κύπρου, η οποία ξεκινά επίσημα την 1η Οκτωβρίου 2025. Η μακρά μεταβατική περίοδος που προηγήθηκε, με τις αλλεπάλληλες δοκιμαστικές περιόδους («dry runs»), απέδειξε τη σημασία της προετοιμασίας, της τεχνολογικής ετοιμότητας και της συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων.

Η SVMENERGY, όντας ο μεγαλύτερος πάροχος υπηρεσιών για Συμμετέχοντες στην Αγορά Ηλεκτρισμού στην Κύπρο, με περισσότερη από το 50% της συνολικής αλληλεπίδρασης με το Σύστημα Διαχείρισης Αγοράς (Market Management System – MMS) να προέρχεται από το εμπορικό μας προϊόν, το SVME Portal (μια ψηφιακή πλατφόρμα all-in-one για συμμετοχή των Προμηθευτών και των Παραγωγών ηλεκτρισμού στην Ανταγωνιστική Αγορά), βρίσκεται ενεργά στο επίκεντρο αυτής της μετάβασης καθώς και στη τρίτη και τελευταία Δοκιμαστική Περίοδο.

Τα αποτελέσματα της Δοκιμαστικής αυτής Περιόδου προσφέρουν σημαντικά δεδομένα και πολύτιμα συμπεράσματα για το πώς αναμένεται να λειτουργήσει η αγορά στο μέλλον. Ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά ζητήματα που αναδείχθηκαν είναι η χαμηλή ρευστότητα της Προημερήσιας Αγοράς-ΠΗΑ, η οποία μπορεί είτε να αποδίδεται στη χαμηλή συμμετοχή Προμηθευτών (χαμηλότερη ζήτηση), είτε να αποτελεί απομεινάρι διμερών προθεσμιακών συμβολαίων της μακροχρόνιας μεταβατικής περιόδου. Αυτή η έλλειψη ρευστότητας μπορεί να οδηγήσει σε απουσία διαφάνειας τιμών και, κατά συνέπεια, σε τιμές που δεν αντανακλούν το πραγματικό κόστος, γεγονός που υπονομεύει τη βασική αρχή της αγοράς για αποδοτική κατανομή των πόρων. 

Ένα ακόμη ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα ήταν οι μηδενικές Τιμές Εκκαθάρισης Αγοράς (Market Clearing Prices) που παρατηρήθηκαν κατά τις ώρες υψηλής συμμετοχής Ανεξάρτητων Παραγωγών Ανανεώσιμης Ενέργειας (Φωτοβολταϊκά) στην ΠΗΑ. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι μηδενικές αυτές τιμές σχετίζονται άμεσα και με τις περιόδους υψηλής περικοπής (curtailment) ενέργειας. Οι λόγοι πίσω από αυτά τα φαινόμενα είναι πολύπλοκοι και πολυδιάστατοι, και θα συζητηθούν εκτενέστερα σε επόμενες αναρτήσεις.

Ένα κρίσιμο σημείο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι η τρίτη και τελευταία Δοκιμαστική Περίοδος επικεντρώθηκε πρωτίστως στη Προθεσμιακή Αγορά και την Προημερήσια Αγορά, με περιορισμένες για τεχνικούς λόγους δοκιμές στο πλαίσιο της Αγοράς Εξισορρόπησης Πραγματικού Χρόνου καθώς και Εντολές Κατανομής που αποτελούν αναπόσπαστο παράγοντα για τη παροχή Ενέργειας Εξισορρόπησης. Οι ίδιοι τεχνικοί περιορισμοί αναμένεται να επηρεάσουν και μελλοντικά επιχειρηματικά μοντέλα, όπως αυτά των εμπορικών συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας (μπαταρίες), της παροχής ευελιξίας και των ενεργειακών κοινοτήτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι επερχόμενες μεταρρυθμίσεις για την προσωρινή λειτουργία των Εγκαταστάσεων Αποθήκευσης Ηλεκτρισμού στην ΑΑΗ. Ένα εξίσου κρίσιμο παράδειγμα, είναι η απουσία των μηνιαίων αποτελεσμάτων εκκαθάρισης αποκλίσεων, ενέργειας εξισορρόπησης, προσαυξήσεων και χρεώσεων στα πλαίσια της δοκιμαστικής περιόδου. Οι εν λόγω εκκαθαρίσεις αποτελούν μια αναπόσπαστη μεταβλητή των οικονομικών δεδομένων που οι Συμμετέχοντες δεν μπορούν να αγνοήσουν στις οικονομοτεχνικές τους αναλύσεις. 

Το ακριβό επιχείρημα με το όνομα MMS αποτέλεσε μια πολυδάπανη επένδυση, για την οποία η σημερινή εμπειρία δείχνει ότι το αποτέλεσμα δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις λειτουργικές απαιτήσεις και προκλήσεις μιας σύγχρονης και αποδοτικής αγοράς ηλεκτρισμού.

Παρόλα αυτά, η ανάρτηση αυτή έχει ως στόχο να αναδείξει την πραγματική διαδρομή που διανύσαμε και η αλήθεια είναι πως, βαδίζοντας αυτόν τον δρόμο μαζί με τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) από την αρχή της μεταβατικής περιόδου, διαπιστώνουμε πως ο ΔΣΜΚ έχει αποκτήσει εξαιρετική τεχνογνωσία και ωριμότητα. Κατάφερε να αναπτύξει και να εφαρμόσει μηχανισμούς λειτουργίας αγοράς σε πρωτοφανές για τα κυπριακά δεδομένα επίπεδο, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των Συμμετεχόντων μέσω συστηματικής επικοινωνίας, υποστήριξης και συνεχιζόμενης προσαρμογής στις πραγματικές εθνικές μας ανάγκες. Θεωρούμε βέβαιο ότι αν η επιλογή και προμήθεια του MMS γινόταν σήμερα, με την υπάρχουσα τεχνογνωσία του ΔΣΜΚ και την εμπειρία που έχει αποκτηθεί μέσα από τη σταδιακή οικοδόμηση της αγοράς, τότε οι εν λόγω τεχνικές προκλήσεις δεν θα υφίσταντο. Είναι σαφές ότι ο ΔΣΜΚ αποτελεί έναν αξιόπιστο και ικανό πυλώνα για την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς, ενώ η συσσωρευμένη τεχνογνωσία και η θεσμική ωρίμανση του δημιουργούν ένα σταθερό θεμέλιο για το μέλλον.

Μείνετε συντονισμένοι, καθώς συνεχίζουμε να σας ενημερώνουμε για την εξέλιξη αυτού του σημαντικού βήματος προς μια αποδοτικότερη, ανταγωνιστικότερη και πιο βιώσιμη αγορά ενέργειας για την Κύπρο.