Η Ευρώπη έχει κερδίσει δικαίως τη φήμη της πιο ρυθμισμένης περιοχής στον κόσμο. Από τη δημόσια υγεία έως την ενέργεια, έχει θεσμοθετηθεί ένα πλέγμα κανονισμών που προστατεύουν, καθοδηγούν και καθορίζουν πρότυπα. Όμως, η λεπτή γραμμή που χωρίζει τη ρύθμιση που προστατεύει από εκείνη που παραλύει, δείχνει να θολώνει. Και όταν αυτό συμβαίνει, η καινοτομία, η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα.

Ένα χρόνο μετά την Έκθεση Ντράγκι (2024) για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, μια έκθεση που χτυπούσε καμπανάκι για μια γερασμένη οικονομία, αργή και κατακερματισμένη, το ερώτημα παραμένει επίκαιρο: έχει η Ευρώπη εγκλωβιστεί στην ίδια της τη ρυθμιστική υπερβολή;

Στο πρόσφατο δείπνο-συζήτηση του Cyprus Forum 2025, με τίτλο «Αλλάζουν οι κανόνες – Πώς επηρεάζεται η Κύπρος;», εκπρόσωποι από τον επιχειρηματικό, πολιτικό και ακαδημαϊκό χώρο συμφώνησαν σε κάτι ουσιαστικό: η υπέρμετρη νομοθεσία, η γραφειοκρατία και η φορολογική αστάθεια εξακολουθούν να λειτουργούν ως βαρίδια όχι μόνο για την ευρωπαϊκή, αλλά και για την Κυπριακή οικονομία.

Ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση της έκθεσης του Mario Draghi, πρώην Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τα συμπεράσματά της παραμένουν ανησυχητικά επίκαιρα: η Ευρώπη εξακολουθεί να παλεύει με τη γραφειοκρατία, τη βραδύτητα στις μεταρρυθμίσεις και μια ρυθμιστική κουλτούρα που αποθαρρύνει τις επενδύσεις.

Ρύθμιση με λογική, όχι με υπερβολή

Το πρόβλημα δεν είναι η ύπαρξη κανόνων. Είναι η έλλειψη αναλογικότητας και η απουσία εκτίμησης επιπτώσεων πριν από τη θέσπισή τους. Οι οριζόντιες πολιτικές συχνά παραβλέπουν τις ιδιαιτερότητες των αγορών και τις κοινωνικές συνθήκες κάθε χώρας. Η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα προσέγγιση: διάλογο με την αγορά, σταθερό φορολογικό πλαίσιο και έξυπνα κίνητρα αντί για κανόνες-τιμωρούς. Η καινοτομία και η δημόσια υγεία δεν είναι αντίπαλοι. Μπορούν να συνυπάρξουν όταν βασίζονται στη διαφάνεια, στην ενημέρωση και σε πολιτικές που ενθαρρύνουν υπεύθυνες επιλογές.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τομέας των προϊόντων καπνού και νικοτίνης. Όταν οι πολιτικές προθέσεις δεν συνοδεύονται από ρεαλισμό, τα αποτελέσματα είναι συχνά τα αντίθετα των επιδιωκόμενων. Κατά τη συζήτηση, επισημάνθηκε η ανάγκη για ένα σταθερό φορολογικό και ρυθμιστικό περιβάλλον. Ένα πλαίσιο που δεν θα «μουδιάζει» την αγορά ούτε θα δημιουργεί ανεξέλεγκτες παράπλευρες αγορές, αλλά θα ενισχύει την καινοτομία και την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την προστασία της δημόσιας υγείας.

Ενδιαφέροντα στοιχεία που αναφέρθηκαν δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος. Οι αυστηρές απαγορεύσεις, η έλλειψη φορολογικής προβλεψιμότητας και η υπερφορολόγηση δεν οδήγησαν απαραίτητα σε μείωση της κατανάλωσης, αλλά σε άνθηση του παράνομου εμπορίου. Στην Κύπρο, το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων στερεί περίπου 22 εκατομμύρια ευρώ ετησίως από τα κρατικά έσοδα. Παρόμοια εικόνα συναντάται και στην υπόλοιπη Ευρώπη: στη Γαλλία, ένα στα τρία προϊόντα καπνού που καταναλώνονται είναι παράνομα, ενώ στην Ολλανδία το λαθρεμπόριο  σχεδόν διπλασιάστηκε μέσα σε έναν χρόνο. Αυτοί οι αριθμοί υπογραμμίζουν ότι η πολιτική της «τιμωρίας» καταλήγει να υπονομεύει την ίδια της την αποτελεσματικότητα.

Η πρόκληση για την Κύπρο

Η επικείμενη φορολογική μεταρρύθμιση και η Ευρωπαϊκή Προεδρία του 2026 προσφέρουν στην Κύπρο μια μοναδική ευκαιρία να προωθήσει μια ρεαλιστική, ισορροπημένη και ευρωπαϊκή γραμμή.

Ρυθμιστικές πολιτικές που θα προστατεύουν τη δημόσια υγεία χωρίς να θυσιάζουν την ανταγωνιστικότητα, τα κρατικά φορολογικά έσοδα και τις θέσεις εργασίας. Μια προσέγγιση που θα ενθαρρύνει την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα και θα αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη δεν είναι εχθρός της βιωσιμότητας, είναι η προϋπόθεσή της.

Το ζητούμενο είναι ισορροπία. Αν η Ευρώπη θέλει να παραμείνει παγκόσμια δύναμη, πρέπει να επαναφέρει στο επίκεντρο τη λογική, την ευελιξία και την εμπιστοσύνη στην αγορά. Η Κύπρος, με το μικρό αλλά δυναμικό της μέγεθος, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο, προβάλλοντας μια πιο μεσογειακή προσέγγιση: λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερη αναλογικότητα.

Από τη θεωρία στην πράξη

Αυτό που προκύπτει ξεκάθαρα από την Έκθεση Ντράγκι είναι ότι η ευρωπαϊκή ρύθμιση χρειάζεται επανεκκίνηση. Οι πολιτικές για την υγεία, το περιβάλλον και τη φορολογία οφείλουν να λειτουργούν συμπληρωματικά, όχι να αλληλοαναιρούνται. Για να είναι αποτελεσματικές αυτές οι πολιτικές θα ήταν προτιμότερο να εγκαταλειφθεί η  λογική των οριζόντιων μέτρων. Αντίθετα είναι αναγκαία η στροφή σε στοχευμένες παρεμβάσεις, με έμφαση στην ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών, αλλά και σε αποτελεσματικούς ελέγχους για την αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου.

Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να διαμορφώσει μια Ευρώπη φιλόδοξη αλλά ρεαλιστική. Μια ήπειρο που στηρίζει την καινοτομία χωρίς να πνίγει την επιχειρηματικότητα, και που συνδυάζει την υπευθυνότητα με την ανάπτυξη, όχι ως αντικρουόμενες έννοιες, αλλά ως δύο πλευρές της ίδιας στρατηγικής.