Οι επαγγελματίες βγαίνουν μπροστά. Ο ιδιωτικός τομέας τρέχει με γοργούς ρυθμούς και καλεί το κράτος, να κάνει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις ώστε η κρατική μηχανή επιτέλους να μπορεί να ακολουθήσει το νέο οικονομικό μοντέλο της Κύπρου. Αυτό είναι το μήνυμα του νέου Διευθύνοντα Συμβούλου της KPMG Κύπρου Χρίστου Βασιλείου σε συνέντευξη του στο Αlphanews.live. Ο κ. Βασιλείου υπογράμμισε το ενδιαφέρον που προκύπτει από βρετανικές εταιρείες να εγγράψουν τη βάση τους στην Κύπρο για να εξασφαλίσουν “διαβατήριο” εργασιών εντός ΕΕ ενόψει του Brexit. Αναφέρθηκε στη μεγάλη μεταρρύθμιση του ΓεΣΥ, ενώ δηλώνει πως αναμένει και άλλες συγχωνεύσεις τραπεζών και περαιτέρω προκλήσεις στη διαχείριση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων.
Aυτούσια η συνέντευξη
Αισίως στο 2019. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για το οικονομικό περιβάλλον;
Eίναι γεγονός ότι η οικονομία κατά το 2018 κινήθηκε σε αρκετά καλούς ρυθμούς, είχαμε μια αύξηση γύρω στο 3%, με την ανεργία να μειώνεται αρκετά και τα έσοδα της κεντρικής κυβέρνησης να αυξάνονται. Φυσικά το έλλειμμα έχει αυξηθεί λόγω του βάρους που είχαμε από την αναδιάρθρωση του Συνεργατισμού αλλά αυτό είναι ένα μεμονωμένο κονδύλι το οποίο ελπίζουμε να μην ξαναυπάρξει. Για το 2019 νομίζω το στοίχημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε είναι κατά πόσο η οικονομία μας θα συνεχίσει με τους ίδιους ρυθμούς. Ελπίζουμε ότι θα συνεχίσει η αναβάθμιση από τους οίκους αξιολόγησης γιατί πράγματι μας βοηθά πάρα πολύ στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων στην Κύπρο αλλά βοηθούν και τη χώρα στο να δανείζεται με χαμηλότερα επιτόκια από τις διεθνείς αγορές. Νομίζω ότι θα πάμε αρκετά καλά. Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα είναι ο τραπεζικός τομέας. Όπως ξέρετε το 2018 είχαμε τη δεύτερη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα που είχε να κάνει με την απορρόφηση του Συνεργατισμού από την Ελληνική Τράπεζα. Εκεί μπορεί να έχουμε κάποιες εξελίξεις γιατί και οι επόπτες βάζουν αρκετά αυξημένα εποπτικά κεφάλαια στις τράπεζες μας, οπότε νομίζω ο τραπεζικός τομέας θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει προκλήσεις και κατά το 2019. Επίσης ένα μεγάλο ζήτημα το οποίο έχουμε να αντιμετωπίσουμε φέτος αλλά και τα επόμενα χρόνια, είναι αυτό της διαχείρισης των κακών δανείων ή του κακού Συνεργατισμού το οποίο έχει μείνει πίσω από τη συγχώνευση και επίσης τη συμπεριφορά που θα επιδείξουν οι εταιρείες που αγοράζουν κακά δάνεια. Εξαρτάται από τη συμπεριφορά αυτών των εταιρειών, αν θα βγουν με πωλήσεις οι οποίες θα είναι επιθετικές ή αν θα είναι πιο ελεγχόμενες αλλά αυτή η διαδικασία αναμένεται να επηρεάσει κυρίως την αγορά ακινήτων στην Κύπρο. Ακόμα ένα σημείο το οποίο έχουμε να αντιμετωπίσουμε κατά πόσο θα συνεχίσουμε ως χώρα να προσφέρουμε τις υπηρεσίες που προσφέρουμε αρκετά καλά όπως η ναυτιλία και το φορολογικό μας καθεστώς, τα επενδυτικά ταμεία, ο τουρισμός στα οποία έχουμε κάποιο πλεονέκτημα, κατά πόσο αυτά θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται. Υπάρχει ένα καλό πλαίσιο φορολογικό, νομικό, οι επαγγελματίες των υπηρεσιών είναι υψηλού επιπέδου. Η Κύπρος επηρεάζεται όμως και από εξωγενείς παράγοντες, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η παγκόσμια οικονομία θα επιβραδυνθεί κατά το 2019 και αυτό πιστεύω ότι θα επηρεάσει και τη δική μας χώρα, γιατί έσοδα από τον τουρισμό, τα ακίνητα και τις ξένες επενδύσεις επηρεάζονται άμεσα από την παγκόσμια οικονομία.
Ένα άλλο μέτρο που είχαμε αξιοποιήσει ήταν το μέτρο της ποσοτικής χαλάρωσης που εφάρμοσε η ΕΚΤ, το οποίο πλέον καταργείται και αναμένεται να επηρεάσει κάποιες χώρες να δυσκολέψει την άντληση χρηματοδότησης από την ΕΚΤ και να ανεβάσει τα επιτόκια. Αυτοί είναι κάποιοι παράγοντες που δεν είναι και τόσο αισιόδοξοι όμως πιστεύω ότι σαν χώρα θα συνεχίσουμε να έχουμε ανάπτυξη όμως θα δούμε σε ποιο ποσοστό θα κυμανθεί.
Αυτή η τάση συρρίκνωσης του τραπεζικού συστήματος που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια, με τις συγχωνεύσεις με το κλείσιμο τραπεζών αναμένετε ότι θα συνεχίσει και εντός του 2019;
Νομίζω η μεγάλη αναδιάρθρωση στον τραπεζικό τομέα έχει ήδη γίνει και ξεκίνησε από το 2013 με το κούρεμα με τη συνένωση της Λαϊκής με την Τράπεζα Κύπρου και συνεχίστηκε και το 2018 σε ένα μεγάλο βαθμό με την συγχώνευση του Συνεργατισμού με την Ελληνική Τράπεζα. Αναμένω ότι αυτή η συγχώνευση έχει να κάνει και με τα αυξημένα εποπτικά κεφάλαια που μας βάζει η ΕΚΤ και τα οποία θα πρέπει να τηρούνται οπόταν αντιλαμβάνεστε ότι όταν είσαι μια μικρή τράπεζα με όχι με πολλές δυνατότητες άντλησης κεφαλαίων πρέπει να οπωσδήποτε να γίνει μια αναδιάρθρωση. Νομίζω ότι θα συνεχίσει υπό τον τύπο ότι κάποιες τράπεζες θα πρέπει να συνενωθούν. Είδαμε τελευταίως το παράδειγμα της USB με την Astro Bank, αναμένω και για κάποιες άλλες μικρές τράπεζες να υπάρξει εξέλιξη σε θέματα συνενώσεων ή συγχωνεύσεων. Αλλά κατά τη δική μου άποψη το μεγάλο βήμα και αναδιάρθωση έχει γίνει. Τώρα το μεγάλο μας στοίχημα είναι να δούμε πως θα μεταχειριστούμε τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που έχουν βγει εκτός συστήματος. Αφήνοντας κακά δάνεια εκτός ισολογισμού σίγουρα βοηθάμε τους ισολογισμούς των τραπεζών αλλά όπως θα ξέρετε δεν βγαίνουν εκτός οικονομίας. Είναι εκεί, θα πρέπει να εξυπηρετηθούν και να δοθεί μια λύση οπόταν ναι μεν ξαλαφρώνουμε τους ισολογισμούς των τραπεζών όμως παραμένουν στην οικονομία και πρέπει να τα διαχειριστούμε.
Τα βήματα που γίνονται μέχρι στιγμής είναι προς την ορθή κατεύθυνση; Θα φύγει το 2019 και θα λέμε ότι η εικόνα είναι καλύτερη;
Όπως θα ξέρετε η μεταφορά των κακών δανείων από την Τράπεζα Κύπρου στο Ταμείο Apollo δεν έχει ολοκληρωθεί οπότε παραμένουν κάποια βήματα που πρέπει να γίνουν για να δουλέψει το σχέδιο, επίσης το Σχέδιο ΕΣΤΙΑ ή ο Φορέας, τα δάνεια που έχουν μείνει πίσω από τον Συνεργατισμό ακόμη η εταιρεία που θα τα διαχειριστεί δεν έχει αδειοδοτηθεί, οπότε δεν μπορώ να πω τι θα γίνει, όμως τα βήματα που γίνονται είναι οπωσδήποτε προς την ορθή κατεύθυνση. Τώρα εξαρτάται από τις νομοθεσίες τους κανονισμούς και πόσο εφικτές είναι οι αναδιαρθρώσεις ή οι πωλήσεις που θα γίνουν. Σίγουρα το βήμα που έχει γίνει είναι προς την ορθή κατεύθυνση.
Ένας άλλος εξωγενής παράγοντας που συζητείται είναι το Brexit. Πόσο θα μας επηρεάσει, με ποιο τρόπο, είναι ακόμα ασαφής ο τρόπος που θα γίνει. Τι σημαίνει για την κυπριακή οικονομία ένα Brexit με συμφωνία, ή ένα Brexit χωρίς συμφωνία;
Ακόμη κανείς δεν ξέρει τι είδους Brexit θα έχουμε. Οι ενδείξεις είναι ότι θα πάμε για ένα hard-Brexit αλλά όλα μπορούν να ανατραπούν τελευταία στιγμή. Αν πάρουμε το hard brexit σίγουρα δεν είναι μια καλή εξέλιξη για καμιά χώρα. Ούτε για το Ηνωμένο Βασίλειο ούτε για τις ευρωπαϊκές χώρες γιατί σημαίνει ότι μπορεί να μπουν σκληροί όροι για την αγορά εργασίας την εισαγωγή-εξαγωγή προϊόντων προς και από την ΕΕ και ιδίως το διαβατήριο που έχουν ευρωπαϊκές εταιρείες να δουλέψουν στο Η.Β. Ή αγγλικές να δουλέψουν στην Ευρώπη. Οπότε το hard-brexit θα δυσχεραίνει αρκετά το έργο των χωρών να συνεργαστούν, όμως μπορούν να μας φέρουν και αρκετές ευκαιρίες ως Κύπρος. Έχουμε δει τον τελευταίο καιρό κάποιες αγγλικές εταιρείες, κυρίως στον ασφαλιστικό τομέα, στον τραπεζικό τομέα, στα επενδυτικά ταμεία που ενδιαφέρθηκαν για να εγγράψουν εταιρεία με σκοπό να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο να δημιουργήσουν μια βάση για να συνεχίσουν τις εργασίες τους στην ΕΕ. Έχουμε δει κάποιες κινήσεις που αποσκοπούν προς αυτή την κατεύθυνση. Σίγουρα έχουμε δει κάποιες χώρες που έχουν εκμεταλλευτεί, έχουν πάρει μεγαλύτερα οφέλη από ότι η Κύπρος, όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Γερμανία, αλλά και η Κύπρος έχουμε δει τελευταίως κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Θα μπορούσαμε να κάναμε περισσότερα πράγματα για να εκμεταλλευτούμε αυτή την τάση;
Θα έλεγα ότι ιδίως ο ιδιωτικός τομέας κάνει αρκετά, σίγουρα θα μπορούσαμε να κάναμε περισσότερα πράγματα στο να ενημερώσουμε τους Άγγλους επιχειρηματίες, τις αγγλικές εταιρείες τους διαχειριστές κεφαλαίων, τις ασφαλιστικές εταιρείες, ως προς τα ωφελήματα που παρέχει η Κύπρος για να προσφέρει προς αυτούς τους επιχειρηματίες ενώνοντας τους με την υπόλοιπη ΕΕ. Και από πλευράς Κυβέρνησης και κράτους θα θέλαμε να δούμε περισσότερες ενέργειες ενημέρωσης των Άγγλων επιχειρηματιών ή των χρηματοοικονομικών εταιρειών στην Αγγλία ως προς το ποια είναι τα ωφελήματα της Κύπρου. Αλλά κινήσεις γίνονται αρκετές θα έλεγα.
Τα τελευταία χρόνια η Κύπρος προσέλκυε αρκετά σημαντικό αριθμό υπεράκτιων εταιρειών ρωσικών συμφερόντων όπως επίσης και κεφάλαια στις τράπεζες μας. Οι αλλαγές που κάναμε στο ρυθμιστικό πλαίσιο, κάποιες παρατηρήσεις που δεχθήκαμε και έπρεπε να συμμορφωθούμε, κατέστησαν την Κύπρο αφιλόξενη για τους Ρώσους. Πώς το βιώνεται εσείς;
Το οικονομικό μοντέλο της Κύπρου έχει αλλάξει δραστικά. Θυμάμαι ότι η Κύπρος χρησιμοποιείτο από διάφορους επενδυτές και επιχειρηματίες ως ένας σταθμός για να προωθήσουν τις επενδύσεις τους στο εξωτερικό. Άρα οι επενδύσεις γίνονταν μέσω Κύπρου αλλά δεν κατέληγαν στην Κύπρο, κατέληγαν σε άλλους προορισμούς. Τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει εντελώς το μοντέλο. Η Κύπρος πλέον χρησιμοποιείται για να επενδύσουν οι ξένοι επενδυτές στην Κύπρο πολύ περισσότερο πάρα το να χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως ένα hub για επενδύσεις. Έχουμε δει πάρα πολλές περιπτώσεις από ξένες επενδύσεις που έμειναν στην χώρα. Όπως για παράδειγμα οι Μαρίνες, η Μαρίνα Παραλιμνίου είναι από ξένους επενδυτές που γίνεται ως επί το πλείστον, τον τραπεζικό τομέα που στην Τράπεζα Κύπρου και στην Ελληνική έχουμε πλέον ξένους επενδυτές και αμερικάνικα funds, στον φαρμακευτικό τομέα όπως είναι η επένδυση που έχει γίνει στην Remedica, στα εμπορικά κέντρα, το mall που αγοράστηκε από Νοτιοαφρικανικό fund, στα ξενοδοχεία στον τουρισμό που βλέπουμε αρκετά ξενοδοχεία να ανακαινίζονται όπως επίσης και καινούργια να χτίζονται από ξένες επενδύσεις όπως και πολλούς άλλους τομείς. Οπόταν το μοντέλο μας έχει αλλάξει και πρέπει να προσαρμοστούμε και ως επαγγελματίες και ως οικονομία. Αναμένουμε να γίνουν και άλλες επενδύσεις στην Κύπρο. Ξένες εταιρείες έχουμε και στον τομέα της ενέργειας.
Θα λέγατε ότι πλέον πιο αργά έρχονται τα οφέλη από τις επενδύσεις στην Κύπρο αλλά είναι πιο ουσιαστικά για την πραγματική οικονομία;
Ακριβώς. Τα οφέλη αυτά έχουν να κάνουν με το ότι η επένδυση καταλήγει στην Κύπρο. Σημαίνει ότι δημιουργείται και μια οικονομία γύρω από αυτές τις επενδύσεις, όπως είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, όλη η υποδομή που δημιουργείται και τελικά η οικονομία μεγαλώνει. Αυτό είναι που θέλουμε να δούμε στο μέλλον για τον τόπο μας.
Χρονιά μεταρρυθμίσεων το 2019.
Οι μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες για την Κύπρο. Έχουμε φτάσει σε σημείο που είναι αναγκαίο να γίνουν μεταρρυθμίσεις ειδικά στον δημόσιο τομέα. Ο δημόσιος τομέας πρέπει να τρέξει σε καλύτερους ρυθμούς και να είναι κοντά στον ιδιωτικό τομέα για αυτό και οι ξένοι επενδυτές που έρχονται στην Κύπρο αλλά και οι Κύπριοι επιχειρηματίες, όταν αποφασίσουν να επενδύσουν ξέρουν μόνο την Κύπρο. Δεν ξεχωρίζουν ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Οπόταν ο ιδιωτικός τρέχει με μια “Α” ταχύτητα και ο δημόσιος με μια άλλη, το αποτέλεσμα είναι οι ξένοι επενδυτές δυσκολεύονται και προκαλούμε μια ταλαιπωρία και μια καθυστέρηση στις επενδύσεις τους. Επομένως είναι σημαντικό ιδίως λόγω του γεγονότος και των θεμάτων που ανέφερα προηγουμένως ότι το μοντέλο της Κύπρου έχει αλλάξει και πλέον παρακολουθούμε επενδύσεις στο νησί να γίνονται, που χρειάζονται αδειοδοτήσεις από αρχές κτλ, δεν μπορούμε να αφήνουμε την γραφειοκρατία να καθυστερεί τους επενδυτές διότι όπως λεν και οι Άγγλοι time is money. Οπότε πρέπει οπωσδήποτε φέτος πρέπει να κοιτάξουμε να εκσυγχρονίσουμε τη δημόσια μας υπηρεσία και τις αρχές που είναι απαραίτητες για την αδειοδοτήσεις να έρθουν σε ένα πιο ψηλό ρυθμό. Επίσης γίνεται προσπάθεια αναδιάρθωσης του δικαστικού συστήματος που και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό γιατί πάλι οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές θέλουν να δουν ένα δικαστικό σύστημα που να είναι ευέλικτο, γρήγορο και αποτελεσματικό. Επίσης υπάρχει το θέμα της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι σκέψεις είναι εκεί και προσπαθούμε να εκσυγχρονίσουμε.
Σε ότι αφορά το ΓεΣΥ;
Το ΓεΣΥ ως μεθοδολογία είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα για τον τόπο μας. Πρέπει να γίνουν όσα πρέπει να γίνουν για να υλοποιηθεί το συντομότερο και με ένα πολύ αποτελεσματικό τρόπο. Θα έλεγα ότι η Κυβέρνηση και το Υπουργείο πρέπει να δουλέψουν με τη λογική ότι το ΓεΣΥ είναι ένα αγαθό που πρέπει να απολαμβάνουν όλοι οι πολίτες και δεν είναι απλός ένας φόρος που θα επιβαρύνει την τσέπη και των επιχειρήσεων και των πολιτών, οπότε πρέπει να δοθεί η σημασία που πρέπει. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να υπάρξει και να υλοποιηθεί.
