Ο τρόπος με τον οποίο άρχισε την εμπορική της λειτουργία η Ανταγωνιστική Αγορά Ηλεκτρισμού είναι σαν ένα μονοθέσιο στην αφετηρία της Formula 1, από το οποίο λείπει ένα ελαστικό, ένα εξάρτημα από τον κινητήρα και το σύστημα ελέγχου πρόσφυσης, αλλά ο οδηγός λέει πως όλα είναι οκ και θα τερματίσει πρώτος. Κάπως έτσι δείχνουν ότι αντιμετωπίζουν τη μεταρρύθμιση στον ηλεκτρισμό, στη Διεύθυνση Λειτουργίας της Αγοράς.

Κατά την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας της Αγοράς έχουν διαπιστωθεί σοβαρές εκκρεμότητες, ελλιπής ενημέρωση των συμμετεχόντων, τιμές που αντί να καθορίζονται από δημοπρασίες εξαρτώνται αποκλειστικά από το κόστος των μονάδων της ΑΗΚ, καθώς και αποφάσεις από πλευράς Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου και ΡΑΕΚ που αποτρέπουν τους προμηθευτές να προσφέρουν ελκυστικότερες τιμές στους τελικούς καταναλωτές.

Το τελευταίο συμβάν που προβλημάτισε ιδιαίτερα τις εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αφορά τις τιμές εκκαθάρισης της Προημερήσιας Αγοράς, ημερομηνίας 6 Οκτωβρίου 2025. Το στάδιο δηλαδή (στο χονδρεμπόριο) όπου διεξάγονται οι χρηματιστηριακές συναλλαγές μεταξύ παραγωγών και προμηθευτών, ανά μισάωρο. Από τις 18:30 μέχρι τις 20:30, όποιος προμηθευτής χρειάζεται όγκο ενέργειας για να καλύψει τις ανάγκες των πελατών του (στο λιανεμπόριο) θα το πληρώσει στην τιμή – ουρανοξύστη των 50 σεντς την κιλοβατώρα!

Αναπάντητα τα ερωτήματα

Ένα θεόρατο κόστος, για το οποίο οι προμηθευτές έχουν εκφράσει το παράπονο πως δεν έτυχαν καμίας ενημέρωσης, πώς προέκυψε. Αφορά κάποιο πρόβλημα με το λογισμικό της Αγοράς; Σχετίζεται με συγκεκριμένες μονάδες της ΑΗΚ Παραγωγή; Υπάρχει κάποια άλλη εξήγηση, την οποία γνωρίζει ο Λειτουργός Αγοράς; Γιατί η ΡΑΕΚ παραγνωρίζει την απουσία διαφάνειας στη χονδρική αγορά ενέργειας; Ως εποπτική Αρχή, πότε θα ενημερώνει αν δικαιολογούνται τέτοιες τιμές; Όλα τα ερωτήματα είναι αναπάντητα.

Επιπρόσθετα, η οξύμωρη απουσία ανταγωνισμού, σε μοντέλο ανταγωνισμού, καθώς στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, τις ώρες που υπάρχει διαθέσιμη παραγωγή μόνο από συμβατικές μονάδες, πέρα από την ΑΗΚ Παραγωγή δεν υπάρχει καμία ιδιωτική εταιρεία για να δώσει τιμές, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για διαφάνεια. Προνοείται άλλωστε από τις ευρωπαϊκές οδηγίες και τους κανόνες της Αγοράς Ηλεκτρισμού.

Διαφορά μεσοσταθμικής τιμής

Παρόλα αυτά, άγνωστο παραμένει το γιατί στις 6 Οκτωβρίου η τιμή εκτινάχθηκε στα 50 σεντς ανά κιλοβατώρα μεταξύ 18:30-20:30 ενώ από την 1η έως και τις 5 Οκτωβρίου, ήταν κάτω από τα 20 σεντς. Το ίδιο ερώτημα αποτυπώνεται και μέσα από τη μεσοσταθμική τιμή, η οποία το διάστημα 1-5 Οκτωβρίου κυμάνθηκε στα 16-17 σεντς/kwh ενώ στις 6 Οκτωβρίου ανήλθε στα 21,7σεντς/kwh. Μια διαφορά τιμής που επιβαρύνει σημαντικά τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι αργά ή γρήγορα θα βρεθούν μπροστά στο δίλημμα είτε να πουλούν στους πελάτες τους με ζημιά είτε να τους μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος που επωμίζονται.

Όταν λοιπόν οι ιδιώτες προμηθευτές αναγκάζονται να αγοράζουν από τη συμβατική παραγωγή (της ΑΗΚ επί του παρόντος) σε τέτοιες εξωφρενικά υψηλές τιμές τα βράδια, όχι μόνο δεν θα είναι σε θέση να καταστούν ανταγωνιστικοί απέναντι στον τελικό πελάτη (που σήμερα είναι εμπορικοί και βιομηχανικοί) αλλά και δεν θα μπορούν να προσελκύσουν ούτε τους οικιακούς καταναλωτές από τους οποίους η ζήτηση σε ρεύμα αυξάνεται με τη δύση του ήλιου.

Οι ιδιώτες προμηθευτές έχουν ήδη εκφράσει σφοδρά παράπονα για την απουσία στήριξης από το Υπουργείο Ενέργειας ώστε να αναπτύξουν συστήματα αποθήκευσης ΑΠΕ, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτο το σχέδιο που τους είχε παρουσιαστεί και το οποίο δεν είχε ανταπόκριση. Αντί αυτού, οι περικοπές από τα φωτοβολταϊκά πάρκα είναι ραγδαία αυξανόμενες. Ένα αποτέλεσμα της αποτυχίας του Υπουργού Ενέργειας Γιώργου Παπαναστασίου, εις γνώση του Προέδρου της Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη, να φέρει την αναβάθμιση στις μονάδες της ΑΗΚ, στο δίκτυο, στο να υλοποιήσει τον στόχο για φυσικό αέριο και μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη αποθήκευσης.

Δημοπρασία με ένα παραγωγό;

Επίσης οξύμωρο είναι το ότι ο Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου ανακοίνωσε πως η τιμή Οκτωβρίου (19 σεντς την κιλοβατώρα) για τις Υποχρεωτικά Ενταγμένες Μονάδες -την οποία μετακύλησαν στους προμηθευτές- ήταν αποτέλεσμα δημοπρασίας. Δεν μπορεί να θεωρηθεί δημοπρασία, το να καθορίζεται η τιμή από ένα και μόνο συμβατικό παραγωγό, την ΑΗΚ.

Υπολογίζουν στα τυφλά τις ανάγκες

Τα οικονομικά εμπόδια για τις εταιρείες των προμηθευτών που συμμετέχουν στην Αγορά δεν σταματούν εδώ. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν, ο Διαχειριστής Συστήματος Διανομής δεν τους έχει ακόμα δώσει τα μετρητικά δεδομένα που τους αφορούν. Με άλλα λόγια, υπολογίζουν στα τυφλά, ποιες είναι οι ανάγκες των πελατών τους. Σε περίπτωση που έπεσαν έξω στον υπολογισμό τους, που θα διαφανεί με την εκκαθάριση, ανησυχούν ότι θα επωμιστούν ζημιά και στην αγορά εξισορρόπησης.

Το κρίσιμο ερώτημα ωστόσο, προς τη ΡΑΕΚ ειδικότερα, παραμένει: υφίσταται πρόβλημα με το MDMS του Διαχειριστή Συστήματος Διανομής και η Αγορά ξεκίνησε χωρίς να επιλυθεί;