Σε όλη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, η αποθήκευση ενέργειας αποτελεί ανταγωνιστική δραστηριότητα. Ευρωπαϊκή οδηγία απαγορεύεται ρητά στους Διαχειριστές Συστήματος Μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας να έχουν στην ιδιοκτησία τους, να αναπτύσσουν, να διαχειρίζονται και να λειτουργούν εγκαταστάσεις αποθήκευσης.

Ο περιορισμός κρίνεται αναγκαίος για να αποτρέψει τη στρέβλωση του ανταγωνισμού, να διαφυλάξει τη δίκαιη πρόσβαση και να διασφαλίσει τον διαχωρισμό μεταξύ ρύθμισης και επιχείρησης.

Στην Κύπρο, όπου η ανταγωνιστική αγορά ενέργειας θα λειτουργήσει κουτσουρεμένη με 20 χρόνια καθυστέρησης, τον προσεχή Οκτώβριο, η Κυβέρνηση αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ακόμη μονοπώλιο.  Αντί να αφεθεί τουλάχιστον η ανταγωνιστική αγορά σε αυτή τη νέα επενδυτική δραστηριότητα να έχει ενεργό και ισότιμο ρόλο, της σηκώνουν το χαλί κάτω από τα πόδια.

Συγκεκριμένα, με επίκληση της ανυπαρξίας πραγματικού επενδυτικού ενδιαφέροντος, ο Υπουργός Ενέργειας, Γιώργος Παπαναστασίου, ζήτησε και έλαβε παρέκκλιση από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, ώστε ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς να προχωρήσει με αυτό που απαγορεύει ρητώς η Ευρώπη: Να έχει δικό του σύστημα κεντρικής αποθήκευσης ενσωματωμένο στο δίκτυο.

Ο ίδιος ο Οργανισμός Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας της ΕΕ (ACER), σε επιστολή του προς τη ΡΑΕΚ από τον Αύγουστο του 2023, προειδοποιούσε ότι: «…τα σχέδια του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς δεν μπορούν να θεωρηθούν ως πλήρως ενσωματωμένα στοιχεία του δικτύου».

Μόνο υπό ορισμένες ενέργειες και προϋποθέσεις θα μπορούσε η χώρα να αποταθεί για παρέκκλιση: να ακολουθηθεί μία ανοικτή, διαφανής και χωρίς διακρίσεις διαδικασία υποβολής προσφορών και μόνο εάν δεν υπήρχε ενδιαφέρον για παροχή αξιόπιστων και ασφαλών υπηρεσιών κεντρικής αποθήκευσης σε εύλογο κόστος και εγκαίρως, θα μπορούσε να δοθεί παρέκκλιση.

Η ΡΑΕΚ έχοντας στο χέρι τη θέση του ACER είχε αξιώσει από τον Υπουργό Ενέργειας πλήρη τεκμηρίωση και διαβούλευση πριν σταλεί το αίτημα παρέκκλισης.

«… οποιαδήποτε παρέκκλιση χωρίς οποιαδήποτε συζήτηση του θέματος με τη ΡΑΕΚ, καθώς αφορά άμεσα την αγορά ηλεκτρισμού, θα επηρεάσει αρνητικά τη δραστηριοποίηση συμμετεχόντων στην αγορά ηλεκτρισμού και θα εδραιώσει το μονοπώλιο στην εν λόγω αγορά χωρίς οποιονδήποτε σχεδιασμό ή και προγραμματισμό».

Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, χωρίς οποιαδήποτε μελέτη από ανεξάρτητους και αμερόληπτους εμπειρογνώμονες, όπως ζητούσε η ΡΑΕΚ, που να τεκμηριώνει την έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος για γρήγορες επενδύσεις, ο Υπουργός προώθησε την παρέκκλιση μονομερώς.

Επιβεβαιώνοντας για ακόμη μία φορά ότι η Κυβέρνηση δεν αντιλαμβάνεται τις πραγματικότητες της ανταγωνιστικής αγοράς και αφετέρου ότι δεν υπάρχει μακρόπνοη στρατηγική σε έναν τομέα που κυριολεκτικά θα καθορίζει το μέλλον της ανάπτυξης της χώρας με την ενέργεια να είναι έρμαιο της ατζέντας της εκάστοτε Κυβέρνησης.

«Την παρέκκλιση τη ζητήσαμε για το λόγο ότι επισπεύδει τις διαδικασίες, ήμασταν ήδη καθυστερημένοι στο να έχουμε αποθήκευση. Πολλή παραγωγή από ΑΠΕ πάει χαμένη, θα αυξηθεί αυτή η απώλεια όσο προχωρούμε σε παραγωγή από ΑΠΕ, χωρίς να έχουμε αντίστοιχη αποθήκευση».
Γιώργος Παπαναστασίου, Υπουργός Ενέργειας

«Σκοτώνουν» το επενδυτικό ενδιαφέρον

«Να την αναπτύξει ο Διαχειριστής, αλλά τουλάχιστον να κάνει διαγωνισμό. Να πει εγώ ζητώ αποθήκευση, ελάτε να μου δώσετε προσφορές, τιμές, όρους. Υπάρχουν τόσοι ιδιώτες που κάναν αίτηση και περιμένουν. Θα μπορούσε οποιοσδήποτε να τις κάνει και να τις δώσει στον Διαχειριστή με κάποιο ενοίκιο για να τις χειρίζεται. Το ιδιωτικό ενδιαφέρον το σκοτώνουμε επιχορηγώντας την αποθήκευση του διαχειριστή».
Γιώργος Χρυσοχός, Πρόεδρος Συνδέσμου Ανταγωνιστικής Αγοράς Ενέργειας

33 ιδιωτικές εταιρείες έχουν αδειοδοτηθεί από τη ΡΑΕΚ, από το 2023 μέχρι σήμερα, για εγκατάσταση αυτόνομων ή κεντρικών συστημάτων αποθήκευσης, ισχύος πέραν των 1000 MW και ενέργειας 1,5 εκατ. μεγαβατώρων.

Αλλά ακόμα και τα πλέον ώριμα έργα κεντρικής αποθήκευσης, πέραν των 95 ΜW και συνολικής αποθηκευτικής ικανότητας 290 μεγαβατώρων (MWh), σε προχωρημένο στάδιο αδειοδότησης, παραμένουν «παγωμένα», με τον Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς να μην έχει εκδώσει τους τελικούς όρους σύνδεσης τους στο δίκτυο.

Με βάση τα στοιχεία που ο ίδιος ο ΔΣΜΚ μα έδωσε, μόλις 8 αιτήσεις ιδιωτών επενδυτών με συνολική ισχύ 231 MW και ενέργεια 570 MWh έχουν πάρει προκαταρκτικούς όρους σύνδεσης από τον ΔΣΜΚ κι αυτές για αυτόνομα συστήματα αποθήκευσης.

Πλέον, πέραν της γραφειοκρατίας ο ΔΣΜΚ έχει και άλλους λόγους να μη βιάζεται. Προχωρά απρόσκοπτα στην υλοποίηση των δικών του κρατικών επενδύσεων αποθήκευσης…

Η ΡΑΕΚ, η οποία δεν μπορούσε να παραβλέψει τη νέα νομοθεσία περί παρέκκλισης, εξέδωσε πριν από ένα μήνα απόφαση με την οποία εγκρίνεται η εγκατάσταση και λειτουργία από τον ΔΣΜΚ τριών έργων αποθήκευσης ενέργειας συνολικής ισχύος 120 MW και χωρητικότητας 400 MWh. Τα έργα θα τοποθετηθούν σε τρεις υποσταθμούς της ΑΗΚ.

Ο Υπουργός πιστεύει ακόμα στα θαύματα

«Πιστεύουμε ότι η παρέκκλιση, θα μας δώσει αυτήν την ταχύτητα την οποία ζητούμε και μέχρι τον Ιούνιο του 2026 θα είναι εγκατεστημένα».
Γιώργος Παπαναστασίου, Υπουργός Ενέργειας

Είναι άξιο απορίας πάντως αν μπορεί το δημόσιο να κάνει πιο γρήγορα τη δουλειά.

«Αντιλαμβάνομαι την ερώτηση ότι θα έπαιρνες ιδιώτη που θα ήταν πιο ταχύς στην απόφαση και επένδυση, αλλά στην υλοποίηση πιο γρήγορος θα ήταν ο δημόσιος τομέας. Επειδή αυτή η αποθήκευση θα εγκατασταθεί σε τρία σημεία που ανήκουν στην ΑΗΚ, δεν χρειάζεται πολλή αδειοδότηση, κάποια θα χρειαστεί. Αλλά δεν θα περάσεις από τη βαθιά βιομηχανία αδειοδότησης, διότι ήδη λειτουργεί σαν υποσταθμός. Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι ότι δε χρειάζεσαι δίκτυο».  

Άγνωστος «χ» η μεθοδολογία

«Το πλαίσιο λειτουργίας των εν λόγω μονάδων είναι υπό διαμόρφωση. Γενικά η επιδίωξη είναι να φορτίζουν κατά τις ώρες που υπάρχει περίσσεια παραγωγής αυτό συμβαίνει συνήθως όταν υπάρχει ψηλή παραγωγή από ΑΠΕ π.χ. κατά τις μεσημβρινές ώρες και να αποφορτίζουν τις ώρες που μειώνεται και τελικά μηδενίζεται η παραγωγή από ΑΠΕ, κυρίως από ΦΒ Συστήματα, ώστε να υποβοηθείται η κάλυψη της απογευματινής αιχμής».
Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς

Ποια όμως μεθοδολογία θα αξιοποιηθεί; Με ποιον τρόπο θα λειτουργεί το σύστημα της αποθήκευσης; Ποιες είναι οι συμβατικές υποχρεώσεις του ΔΣΜΚ έναντι της ΑΗΚ για τη χρήση των τριών υποσταθμών όπου αποφασίστηκε ότι θα εγκατασταθούν οι μονάδες κεντρικής αποθήκευσης; Με ποιες διαδικασίες θα αγοράζει και θα διοχετεύει στο σύστημα πράσινη ενέργεια ο ΔΣΜΚ; Ποιο το κόστος και ποιες άλλες πηγές χρηματοδότησης υπάρχουν; Όλα αυτά είναι ακόμη στον αέρα, δημιουργώντας αβεβαιότητα στην αγορά και μπλοκάροντας την ανάπτυξη της ανταγωνιστής αγοράς αποθήκευσης.

Σπρώχνουν προς το μονοπώλιο

«Η Κύπρος είναι μια μικρή αγορά, έχει ένα όριο πόσες αποθήκες είναι βιώσιμες να εγκατασταθούν, μετά από αυτό το όριο θα κανιβαλίζει η μία την άλλη, έμμεσα το κράτος σπρώχνει προς ακόμα ένα μονοπώλιο το 2025», δηλώνει ο Γιώργος Χρυσοχός.

«Υπολογίζεται ότι το κόστος του κεντρικού συστήματος του ενσωματωμένου στο δίκτυο υπό τη διαχείριση του ΔΣΜ, εκτιμάται στα 60 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα €10 εκατ. θα είναι έργα σύνδεσης για αποθήκευση με το δίκτυο που είναι ο υποσταθμός και τα άλλα €50 εκατ. είναι το κόστος των μπαταριών».
Γιώργος Παπαναστασίου, Υπουργός Ενέργειας

«Η χρηματοδότηση στο παρόν στάδιο είναι υπό συζήτηση. Ο ΔΣΜΚ είναι σε επαφή με τους αρμόδιους φορείς για εξεύρεση των τρόπων χρηματοδότησης».
ΔΣΜΚ

Ο Υπουργός κ. Παπαναστασίου επιβεβαιώνει ότι η πρόθεση είναι η χρηματοδότηση του έργου με όσα κονδύλια έμειναν αναξιοποίητα από τον μειοδοτικό διαγωνισμό για τα υβριδικά συστήματα παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας. Οι αιτήσεις που έγιναν ήταν εξαιρετικά περιορισμένης εμβέλειας και βρίσκονται υπό αξιολόγηση.

«Αυτή τη στιγμή δεν είμαστε σε θέση να υποδείξουμε τι μπορούμε να βοηθήσουμε λόγω και της αξιολόγησης των αιτήσεων που γίνεται για τα υβριδικά συστήματα. Εκτίμηση προσωπική μου θα είναι γύρω στα €30 – €35 εκατ.».
Γιώργος Παπαναστασίου, Υπουργός Ενέργειας

«Το κράτος πρέπει να σκεφθεί πώς θα διανέμει αυτά τα χρήματα και στους υπόλοιπους που θέλουν να εγκαταστήσουν αποθήκευση. Από τη στιγμή που εκείνοι που είναι διασυνδεδεμένοι με την ΑΗΚ δεν ενδιαφέρθηκαν, πρέπει το κράτος να βοηθήσει και τους ιδιώτες. Εμείς θα αντιδράσουμε αν προχωρήσει κάποιο σχέδιο επιχορήγησης των μπαταριών του διαχειριστή, προς όφελος της ΑΗΚ, επειδή χρειαζόμαστε ένα ίσο και γνήσιο ανταγωνισμό για να μπορεί το κράτος να πάει μπροστά. Επειδή τιμές που θα χρεώνει ο ιδιώτης είναι αδύνατον να είναι οι ίδιες με αυτές που θα χρεώνει η επιχορηγημένη αποθήκευση»
Γιώργος Χρυσοχός, Πρόεδρος Συνδέσμου Ανταγωνιστικής Αγοράς Ενέργειας

«Καταλαβαίνω την τοποθέτηση των ιδιωτών, οι ιδιώτες όμως έχουν επενδύσει σοβαρά σε εμπορικά πάρκα με επιδοτήσεις κάποιοι, οπόταν καταλαβαίνετε ότι πρέπει να αξιολογήσουν την περαιτέρω επένδυσή τους ώστε να μειώσουν τις απώλειες και να τις γυρίσουν σε κέρδη. Αν κάποιος θέλει να το κάνει θα υπάρξει μία διευθέτηση για να γίνει, όμως πρέπει να υπάρχει δίκτυο, να υπάρχει ο χώρος, να περάσει από αδειοδοτήσεις οι οποίες δεν θα είναι εύκολες. Ένα κεντρικό σύστημα το οποίο βρίσκεται μακριά από δίκτυο, καταλαβαίνετε ότι μπορεί να πάρει μερικά χρόνια για να δημιουργηθεί το δίκτυο για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Για αυτό και η παρέκκλιση, για αυτό και επιλέξαμε στοχευμένα τους συγκεκριμένους τρεις χώρους που υπάρχει το δίκτυο».
Γιώργος Παπαναστασίου, Υπουργός Ενέργειας

Η ΡΑΕΚ έδωσε στον ΔΣΜΚ περιθώριο για μέχρι τα μέσα του 2026 για να εγκαταστήσει και να λειτουργήσει τις μονάδες κεντρικής αποθήκευσης. Την ίδια ώρα και ενώ τα έργα των ιδιωτών είναι «παγωμένα» στα συρτάρια του ΔΣΜΚ και η ΑΗΚ, έχει βγει σε προσφορές για αγορά συστημάτων αποθήκευσης ισχύος 160 ΜW που θα τοποθετηθούν στη Δεκέλεια.

Συνολικά οι δύο κρατικές επενδύσεις κεντρικής αποθήκευσης έχουν ισχύ 280 MW. Την ώρα που οι ανάγκες της Κύπρου σε αποθήκευση υπολογίζονται σε 300 – 400 MW. Συνεπώς, η όποια ανταγωνιστική αγορά αναπτυχθεί θα είναι περιορισμένη.

Με αποτέλεσμα ο τομέας της αποθήκευσης ενέργειας στην Κύπρο, αντί να ενταχθεί σε ένα διαφανές και ανταγωνιστικό πλαίσιο, εξελίσσεται σε προνομιακό πεδίο κρατικού παρεμβατισμού με διαδικασίες που παρακάμπτουν το ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο και υπονομεύουν την εμπιστοσύνη στην αγοράς.  

Δείτε το ρεπορτάζ της Μιράντας Λυσάνδρου: