Του ΜΙΧΑΛΗ ΛΟΥΚΑ

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αλήθεια» / 01-Δεκ.-2025

Βουλευτές του ΑΚΕΛ κατέθεσαν πρόσφατα πρόταση νόμου για την απαγόρευση της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών πάρκων σε αγροτική γη υψηλής αξίας. Πρόταξαν το σκεπτικό της προστασίας των γεωργικών εκτάσεων του τόπου από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη έργων και όπως ήταν λογικό, δεν βρήκαν κανένα θεσμό ή φορέα απέναντί τους που να λέει το αντίθετο.

Φερόμενος ως κινητήριος μοχλός της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν από μέλη του Κοινοβουλίου αλλά και από δημοσιεύματα είναι το Τμήμα Γεωργίας του ομώνυμου υπουργείου, που διατύπωσε τη θέση ότι υπάρχουν περιοχές οι οποίες δεν προστατεύονται επαρκώς από τα όσα ισχύουν σήμερα για την αδειοδότηση και τη χωροθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με αποτέλεσμα να βρίσκονται «υπό συνεχή πίεση και απειλή».

Αυθαιρεσία ή ανησυχία;

Η δε διεύθυνση του Τμήματος Γεωργίας φέρεται να τηρεί μια σταθερή στάση εναντίον της ανάπτυξης χερσαίων έργων ανανεώσιμης ενέργειας. Επιπλέον, στην τελευταία συνεδρία της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής, εκπρόσωπος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας μίλησε για αυθαιρεσία που πρέπει να σταματήσει δια νόμου.

Συντελείται όντως μια μαζική προσπάθεια αυθαίρετης εγκατάστασης ΑΠΕ για εμπορική λειτουργία σε καλλιεργήσιμη γεωργική γη; Πρόκειται για αποδεδειγμένο γεγονός ή για τη διατύπωση μιας ανησυχίας; Επί του παρόντος φαίνεται πως ισχύει το δεύτερο. Υπό την έννοια ότι δεν παρουσιάστηκαν ή δεν δημοσιοποιήθηκαν ακόμα, στοιχεία που να τεκμηριώνουν ότι λειτουργούν ή αναπτύσσονται έργα ΑΠΕ εντός γεωργικών εκτάσεων για τις οποίες ισχύει απαγορευτικό. Ούτε και γνωματεύσεις νομικών εάν το σημερινό πλαίσιο αδειοδότησης και χωροθέτησης είναι ελαστικό σε βαθμό που όποιος θέλει να εγκαταστήσει φωτοβολταϊκά πάρκα σε γόνιμη, αρδεύσιμη ή προστατευόμενη περιοχή, να μπορεί να το πράττει.

Οι περιοχές αποκλεισμού

Επιπλέον, διαβάζοντας κανείς την Εντολή 1/2024 που αφορά την εγκατάσταση μεγάλων έργων ΑΠΕ, η οποία εκδόθηκε βάσει του άρθρου 6 του περί πολεοδομίας και χωροταξίας νόμου, βλέπει ένα σωρό περιοχές αποκλεισμού ηλιακών εγκαταστάσεων, μεταξύ των οποίων και η καλλιεργήσιμη γη. Συγκεκριμένα, για τις ακόλουθες περιοχές υπάρχει απαγορευτικό:

Εντός καθορισμένου ορίου ανάπτυξης, εντός καθορισμένης ακτής, προστασίας της παραλίας, προστασίας της φύσης, γεωμορφώματος, προστατευόμενου τοπίου, σε ζώνες Δα ή Ζ2 ή Ζ3 ή Ζ4 ως καθορίζονται στο οικείο σχέδιο ανάπτυξης, σε τόπους κοινοτικής σημασίας, σε ζώνες Natura 2000, υγροβιότοπους, αλυκές, λίμνες και πλησίον 500 μέτρων γύρω από αυτές, εντός περάσματος αποδημητικών πτηνών, εντός κρατικών δασών, σε ζώνη γεωλογικής καταλληλότητας 00 και 00Α.

Επίσης, σε περιοχές προστασίας γεωτόπων, περιοχές ορυκτών πόρων ή σε απόσταση 500 μέτρων από αυτές, σε υψομετρικές διαφορές εδάφους μεγαλύτερες από 25%, σε ζώνες προστασίας φραγμάτων, γεωτρήσεων και κινδύνου πλημμύρας, σε αρχαιολογικούς χώρους, δημόσιους ή δασικούς δρόμους, σε σχέδιο αναδασμού, σε μονοπάτι ή εγγεγραμμένη δίοδο, σε αξιόλογα τοπία, σε καλλιεργήσιμες ή μη περιοχές διαμορφωμένες με παραδοσιακές μεθόδους και σε υψίπεδα φαραγγιών.

Χρήζουν επεξήγησης

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα, ποια -διαπιστωμένα από μελέτη- κενά έρχεται να καλύψει η πρόταση νόμου, σε σχέση με την Εντολή 1/2024, αν έχουν ανοίξει την πόρτα σε συγκεκριμένες αναπτύξεις ΑΠΕ εντός γεωργικής γης υψηλής αξίας και ποιες είναι αυτές. Εξαιρούνται βεβαίως τα φωτοβολταϊκά σε γόνιμες και αρδευόμενες περιοχές για σκοπούς ιδίας κατανάλωσης. Τα λεγόμενα αγροφωτοβολταϊκά μικρής κλίμακας, τα οποία επιτρέπονται νοουμένου ότι δεν εμποδίζουν τη γεωργική παραγωγικότητα. Ως εκ τούτου, η αναφορά ενώπιον της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής για «προτάσεις προστασίας της γεωργικής γης από τις ΑΠΕ», χρήζει τεκμηριωμένης επεξήγησης, καθώς για το γράμμα του νόμου, ήδη ρυθμίζεται με την Εντολή 1/2024.

Αναπάντητο, ειδικότερα για το ευρύ κοινό, παραμένει επίσης το ερώτημα, εάν όντως υφίσταται ή αν ενδέχεται να προκύψει υπερσυγκέντρωση φωτοβολταϊκών πάρκων σε κάποιες περιοχές και αν οι αρμόδιες υπηρεσίες θα προχωρήσουν σε στοχευμένες διορθώσεις εκεί και όπου κρίνεται αναγκαίο για σκοπούς αποσυμφόρησης.

Στόχος οριζόντιας φραγής;

Εάν, από την άλλη, επιχειρείται η υιοθέτηση μιας πολιτικής που αποσκοπεί στο να οδηγήσει προς την οριζόντια φραγή της ανάπτυξης χερσαίων έργων ΑΠΕ, πάλι θα χρειαστεί να συνοδεύεται με μετρήσιμα στοιχεία που να αποδεικνύουν τα ακόλουθα:

• Αν θα αποβεί προς όφελος των εκτάσεων γης στις οποίες δεν απαγορεύεται η εγκατάσταση συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας και με ποιο τρόπο.
• Αν δεν θα ζημιώσει τη στόχευση της χώρας για μείωση της εξάρτησής της από το μαζούτ, το πετρέλαιο και τους ρύπους στην ηλεκτροπαραγωγή.

——————————————————————————————-

ΤΑ ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΑ ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ ΠΑΡΚΑ

Στο 0,37-0,49% της συνολικής γεωργικής γης

Σήμερα, από τη συνολική εγκατεστημένη ισχύ των φωτοβολταϊκών συστημάτων, που βρίσκεται στα 957MW, τα εμπορικά πάρκα που βρίσκονται επί του εδάφους συνεισφέρουν το 35% (334,95MW) αυτής της ισχύος.

Η καλλιεργήσιμη γη στην Κύπρο, όπως έχει δηλωθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσα από το στρατηγικό σχέδιο της χώρας για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, υπολογίστηκε στο 1.355.600.000 τετραγωνικά μέτρα (ή 135.560 εκτάρια).

Για κάθε ισχύ 1MW από φωτοβολταϊκό πάρκο χρειάζονται περίπου 1,5-2 εκτάρια γης (15.000-20.000 τετραγωνικά μέτρα). Η εγκατεστημένη ισχύς των 334,95MW καλύπτει ως εκ τούτου μια έκταση μεταξύ 5.024.250 και 6.699.000 τετραγωνικών μέτρων, που αντιστοιχεί σε ποσοστό μόλις 0,37-0,49% της συνολικής γεωργικής γης.

Στο υποθετικό σενάριο, ολόκληρη η εγκατεστημένη ισχύς (957MW) να αφορούσε φωτοβολταϊκά πάρκα, τότε η έκταση γεωργικής γης που θα κάλυπτε θα κυμαινόταν περί του 1,05-1,41% της συνολικής.