Ο 69χρονος Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν ο τελευταίος Έλληνας Πρωθυπουργός που επισκέφθηκε το νησί της Χάλκης. Αυτό συνέβη το πρωινό της Παρασκευής 29 Σεπτεμβρίου του 1933. Έκτοτε κανείς άλλος δεν το έπραξε και είναι για αυτό που η σημερινή επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα θεωρείται συμβολικής αξίας.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος Ανηφόρισε προς τον λόφο της Ελπίδας, προκειµένου να επισκεφθεί τη σπουδαιότερη θεολογική Σχολή του Οικουµενικού Πατριαρχείου.
Η διεύθυνση της Σχολής, οι σπουδαστές και η τοπική ηγεσία του ετοίµασαν θερµή υποδοχή, καθώς επρόκειτο για τον σηµαντικότερο Ελληνα ηγέτη που είχε επισκεφθεί µέχρι εκείνη τη στιγµή τη Χάλκη. Μέχρι να πάρει τη... σκυτάλη ο κ. Τσίπρας, που επίσης θα ξεναγηθεί στους χώρους από τους οποίους αποφοίτησαν πολλοί από τους διαπρεπέστερους θεολόγους, ιερείς, επισκόπους και πατριάρχες, µεταξύ των οποίων και ο σηµερινός προκαθήµενος της Ορθοδοξίας, κύριος Βαρθολοµαίος. ∆ιαφορετική βαρύτητα Η νυν επίσκεψη, µάλιστα, είναι ακόµη σηµαντικότερη σε βαρύτητα, εάν αναλογιστεί κανείς ότι ο Βενιζέλος είχε παραστεί πριν από 86 χρόνια ως ιδιώτης, καθώς είχε απολέσει την πρωθυπουργία από τις αρχές Νοεµβρίου του 1932.
Ο Κρητικός πολιτικός συνοδευόταν σε εκείνη την επίσκεψη από τη δεύτερη σύζυγό του, την 57χρονη Ελενα Σκυλίτση - Στεφάνοβικ, οµογενή χιώτικης καταγωγής από εύπορη οικογένεια, η οποία µεγάλωσε στο Λονδίνο µε όλες τις ανέσεις της εποχής. Η επίσκεψη στο µικρό νησί της Θάλασσας του Μαρµαρά, που απέχει κάτι λιγότερο από µία ώρα µε το καραβάκι από την Κωνσταντινούπολη, έρχεται σε µια εποχή που ο πολύπειρος πολιτικός είχε καταβάλει µεγάλες προσπάθειες εδραίωσης της ελληνοτουρκικής φιλίας.
Εχοντας ξεκινήσει η επούλωση των πληγών που είχε προκαλέσει η Καταστροφή της Σµύρνης το 1922, και αφού είχε διασφαλίσει την αναγνώριση των νέων συνόρων της επικράτειας που είχαν προκύψει µετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το καλοκαίρι του 1923, πλέον θεωρούσε πως έπρεπε να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο προσέγγισης µε τους εξ Ανατολών γείτονές µας. Για τον λόγο αυτό είχε υπογράψει ελληνοτουρκική σύµβαση στην Αγκυρα από τον Ιούνιο του 1930. Μέσω αυτής η χώρα µας συµφωνούσε να καταβάλει 425.000 αγγλικές λίρες ως αποζηµίωση για τους Τούρκους που έφυγαν από τη χώρα µας και η ηγεσία της αντίπερα όχθης του Αιγαίου δεχόταν να αναγνωρίσει τους Ελληνες της Κωνσταντινούπολης ως µόνιµους κατοίκους (παρά το γεγονός ότι τα κατοπινά χρόνια τους εκδίωξε µεθοδευµένα).
Λίγους µήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1930, υπογράφτηκε στην Αγκυρα νέο Σύµφωνο Ελληνοτουρκικής Φιλίας. Ο Βενιζέλος έτυχε θερµής υποδοχής από τον λαό στην τουρκική πρωτεύουσα, ενώ το ίδιο παρατηρήθηκε και από τους Ελληνες όταν ο οµόλογός του Ισµέτ Ινονού ήρθε στην Αθήνα. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι τρεισήµισι µήνες µετά την επίσκεψη στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, τον Ιανουάριο του 1934, ο Βενιζέλος έστειλε µακροσκελή επιστολή στην επιτροπή των Βραβείων Νόµπελ. Σε αυτή ζητούσε από τη νορβηγική επιτροπή.
Θεολογική Σχολή 1933
Οταν έφτασε στη Χάλκη ο Ελευθέριος Βενιζέλος να απονεµηθεί το Νόµπελ Ειρήνης εκείνης της χρονιάς στον πρόεδρο της «νεότευκτης» Τουρκικής ∆ηµοκρατίας Μουσταφά Κεµάλ Ατατούρκ! Θύελλα αντιδράσεων Αν µη τι άλλο, η πρότασή του προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, καθώς ο Ατατούρκ ήταν αυτός που είχε ηγηθεί της αντεπίθεσης κατά του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία και ευθυνόταν, εν πολλοίς, για τις θηριωδίες στη Σµύρνη και τις γύρω περιοχές από τους Νεότουρκους. Ουσιαστικά, όµως, έθετε τέλος στις ελπίδες των Μικρασιατών να επιστρέψουν στις εστίες τους, κάτι που οδήγησε τους ψηφοφόρους να στραφούν εναντίον του.
Κατά την επίσκεψή του στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης το 1933 προέταξε για ακόµη µία φορά τη φιλία µεταξύ των γειτονικών λαών και εξέφρασε την ελπίδα να µακροηµερεύσει το ίδρυµα, που θα πρέπει να σηµειωθεί ότι είχε σπουδαστές από όλο τον χριστιανικό κόσµο, και όχι µονάχα Ελληνες. ∆υστυχώς, όµως, η σχολή, που άνοιξε για πρώτη φορά τις πύλες της το 1844 στις εγκαταστάσεις της Μονής Αγίας Τριάδας της Χάλκης, υπέστη σηµαντικές ζηµιές από σεισµό το 1894. Εγκαινιάστηκε εκ νέου το 1896 και έµελλε να κλείσει το 1971, επί Οικουµενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, εξαιτίας ενός τουρκικού νόµου που απαγόρευε τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστηµίων. Τα επόµενα χρόνια θα ασκηθούν διεθνείς πιέσεις για την επαναλειτουργία της Σχολής, µε τον Ερντογάν να εµφανίζει σηµάδια διαλλακτικότητας, αλλά να µη δίνει ακόµη το «πράσινο φως».
