Η συντηρητική πλειοψηφία του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, φαίνεται έτοιμη να ανατρέψει την απόφαση που καθιέρωσε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση. Ουσιαστικά πρόκειται για την απόφαση του 1973 για την υπόθεση Roe v Wade.
Γιατί σήμερα τα δικαιώματα στην άμβλωση απειλούνται στην Αμερική; Ο Economist εξηγεί πώς έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Πέντε χρόνια πριν, την παραμονή των προεδρικών εκλογών του 2016, ο Ντόναλντ Τραμπ δεσμεύτηκε να διορίσει δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου που θα ανέτρεπαν «αυτόματα» την Ο Economist εξηγεί πώς έφθασε να αμφισβητείται στην Αμερική το δικαίωμα στην άμβλωση.
Η Roe v. Wade, 410 U.S. 113, ήταν μια απόφαση ορόσημο του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, στην οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών προστατεύει την ελευθερία μιας εγκύου γυναίκας να επιλέξει να κάνει άμβλωση χωρίς υπερβολικούς κυβερνητικούς περιορισμούς.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ο Τραμπ μεταμόρφωσε το δικαστήριο διορίζοντας τρεις νέους δικαστές, δίνοντας στους συντηρητικούς πλειοψηφία 6-3. Τώρα, ένα σχέδιο γνωμοδότησης που διέρρευσε τον Φεβρουάριο, το οποίο δημοσιεύθηκε από το Politico στις 2 Μαΐου, φαίνεται να δείχνει ότι η πλειοψηφία των δικαστών του δικαστηρίου σκοπεύει να ακυρώσει τη Roe. Αν υποθέσουμε ότι αυτή η θέση συνεχίζει να αντικατοπτρίζει την άποψη του δικαστηρίου σήμερα, θα μπορούσε μέσα σε δύο μήνες να απορρίψει το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, επιστρέφοντας στις πολιτείες την εξουσία να νομοθετούν για το θέμα αυτό. Τουλάχιστον 12 από αυτές έχουν «νόμους ενεργοποίησης» που θα απαγόρευαν αυτομάτως όλες τις αμβλώσεις εάν ανατραπεί η Roe. Μετά από αυτές, θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και άλλες.
Οι προφορικές αγορεύσεις στην υπόθεση Dobbs κατά Jackson Women's Health Organisation, μια υπόθεση από το Μισισιπή που επέστρεψε την άμβλωση στο Ανώτατο Δικαστήριο, άρχισαν την 1η Δεκεμβρίου. Αλλά αρκετές πολιτείες έχουν προσπαθήσει να δοκιμάσουν τη Roe, ψηφίζοντας νόμους που έχουν σχεδιαστεί για να υπονομεύσουν την πρόσβαση στις αμβλώσεις. Από το 2021 έχουν τεθεί σε ισχύ τουλάχιστον 70 περιορισμοί σε 14 πολιτείες. Ένας από αυτούς -μια σχεδόν ολοκληρωτική απαγόρευση στις έξι εβδομάδες κύησης, πριν πολλές γυναίκες γνωρίζουν ότι είναι έγκυες- έγινε νόμος στο Τέξας. Ο εν λόγω νόμος στην υπόθεση Dobbs, ο νόμος για την ηλικία κύησης, είναι ήπιος συγκριτικά: απαγορεύει την άμβλωση μετά την 15η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Αλλά δίνει στη συντηρητική πλειοψηφία του Ανώτατου Δικαστηρίου την ευκαιρία να αφανίσει το δικαίωμα στην άμβλωση που αναγνωρίστηκε πριν από σχεδόν 50 χρόνια.
Στην υπόθεση Roe, οι δικαστές προσπάθησαν να εξισορροπήσουν το δικαίωμα της γυναίκας στην ιδιωτική ζωή όσον αφορά την εγκυμοσύνη της με το συμφέρον της πολιτείας να προστατεύσει τη δυνητική ζωή. Ο δικαστής Harry Blackmun και οι συνάδελφοί του έκριναν ότι οι πολιτείες μπορούν να απαγορεύσουν την άμβλωση στο σημείο "βιωσιμότητας" -το στάδιο κατά το οποίο ένα έμβρυο μπορεί να επιβιώσει εκτός της μήτρας, τότε περίπου 27 εβδομάδες μιας εγκυμοσύνης, αλλά τώρα γύρω στις 23-24. Το 1992, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο εξέτασε την υπόθεση Planned Parenthood κατά Casey, μια άλλη υπόθεση αμβλώσεων, οι υπέρμαχοι της άμβλωσης προετοιμάστηκαν για τα χειρότερα. Όμως το δικαστήριο εξέπληξε τους παρατηρητές εμμένοντας σε μεγάλο βαθμό στη Roe. Επέτρεψε ορισμένους περιορισμούς (όπως η 24ωρη περίοδος αναμονής πριν από την άμβλωση), αλλά κήρυξε αντισυνταγματικά τα "ουσιώδη εμπόδια" στη διαδικασία, όπως η απαίτηση από μια γυναίκα να ενημερώνει τον σύζυγό της πριν προβεί σε διακοπή.
Δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες για επανάληψη αυτής της έκπληξης. Ο νόμος του Μισισιπή είναι, όπως είδαν τόσο το περιφερειακό δικαστήριο όσο και το εξαιρετικά συντηρητικό Εφετείο Fifth Circuit Court of Appeals, κατάφωρα αντισυνταγματικός βάσει των Roe και Casey. Το ερώτημα για το Ανώτατο Δικαστήριο, λοιπόν, είναι αν όλες οι απαγορεύσεις των αμβλώσεων πριν από τη βιωσιμότητα είναι πράγματι αντισυνταγματικές - με άλλα λόγια, αν αυτά τα προηγούμενα δεκαετιών πρέπει να παραμείνουν.
Το πού στέκεται το κοινό είναι δύσκολο να μαντέψει κανείς. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σταθερά ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών θα είχε αντίρρηση να ανατρέψει το δικαστήριο τη Roe. Άλλες όμως δείχνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν όρια στις αμβλώσεις που δεν επιτρέπει η Roe.
Οι διαρροές από το Ανώτατο Δικαστήριο είναι εξαιρετικά σπάνιες, ίσως πρωτοφανείς, γεγονός που υποδηλώνει βαθιές διαιρέσεις στο θέμα μεταξύ των δικαστών. Η γνωμοδότηση που δόθηκε στο Politico φαίνεται γνήσια, αλλά τα προσχέδια και οι ψηφοφορίες συχνά εξελίσσονται πριν από την τελική ετυμηγορία. Στην υπόθεση Casey πέντε δικαστές ψήφισαν αρχικά υπέρ της αναίρεσης της Roe, αλλά ο δικαστής Anthony Kennedy άλλαξε γνώμη, γέρνοντας την ισορροπία.
Υπάρχουν λιγότερο ριζοσπαστικές κατευθύνσεις που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν οι συντηρητικοί δικαστές. Θα μπορούσαν να καταστήσουν τη Roe άχρηστη αντί να την ανατρέψουν ρητά. Το δικαστήριο θα μπορούσε να αποφασίσει ότι η βιωσιμότητα δεν θα πρέπει πλέον να είναι καθοριστική, επιτρέποντας στις πολιτείες να απαγορεύουν τις αμβλώσεις πολύ νωρίτερα στην εγκυμοσύνη. Ή θα μπορούσε να δηλώσει ότι η απαγόρευση των αμβλώσεων μετά τις 15 εβδομάδες δεν αποτελεί ουσιαστικό εμπόδιο, δεδομένου ότι οι περισσότερες γυναίκες που τερματίζουν την εγκυμοσύνη τους επιλέγουν να το κάνουν νωρίτερα. Σύμφωνα με αυτά τα σενάρια, οι πιο προοδευτικές πολιτείες θα παρέμεναν ελεύθερες να προστατεύσουν την επιλογή της άμβλωσης, ενώ οι συντηρητικές θα είχαν πιο ελεύθερα τα χέρια να την αποκλείσουν. Τα αναπαραγωγικά δικαιώματα μιας γυναίκας, με άλλα λόγια, θα εξαρτώνται από το πού ζει.
Δεν είναι σαφές ποιο ήταν το κίνητρο για τη διαρροή του σχεδίου γνωμοδότησης στην υπόθεση αυτή. Ίσως κάποιος υπάλληλος να θέλει να αποτρέψει έναν αμφιταλαντευόμενο δικαστή από το να απομακρυνθεί από την αρχική του υποστήριξη της κατάρρευσης της Roe.
Όμως, όπως δείχνουν οι πρώτες αντιδράσεις στη διαρροή, η απόφαση θα πυροδοτήσει το πολιτικό πάθος - και όχι μόνο επειδή θα πέσει στην καρδιά των ενδιάμεσων εκλογικών εκστρατειών.
Αντιδράσεις στις ΗΠΑ μετά τη διαρροή της απόφασης του δικαστηρίου για την άμβλωση
Ηδη πάντως με τη διαρροή της απόφασης έχει ξεσπάσει σάλος αντιδράσεων, με διαδηλώσεις, οργανισμούς και προβεβλημένα πρόσωπα να βγαίνουν δημοσίως και να καταδικάζουν την απόφαση που ανοίγει το δρόμο για περιορισμό του δικαιώματος στην άμβλωση. Μια σοβαρα και αδιανόητη οπισθοδρόμηση.
Μπάιντεν: Το δικαίωμα των γυναικών στην επιλογή είναι θεμελιώδες
Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έδωσε πάντως το έναυσμα για την έναρξη μιας μεγάλης πολιτικής μάχης για τη διάσωση του δικαιώματος στην άμβλωση, μία ημέρα αφότου διέρρευσε στον Τύπο το προσχέδιο γνωμοδότησης του Ανωτάτου Δικαστηρίου που μπορεί να ανατρέψει τη νομολογία του 1973.
Ο Δημοκρατικός πρόεδρος κάλεσε τους Αμερικανούς να υπερασπιστούν στις κάλπες το δικαίωμα αυτό, στις προσεχείς ενδιάμεσες εκλογές.
«Πιστεύω ότι το δικαίωμα των γυναικών στην επιλογή είναι θεμελιώδες», επανέλαβε στην ανακοίνωση που εξέδωσε, καλώντας τους ψηφοφόρους «να επιλέξουν υποψηφίους» που τάσσονται υπέρ του δικαιώματος αυτού στις εκλογές του Νοεμβρίου. Στις ενδιάμεσες εκλογές κατά παράδοση το κυβερνών κόμμα –στη συγκεκριμένη περίπτωση οι Δημοκρατικοί– χάνει έδρες.
Εάν το Ανώτατο Δικαστήριο ακυρώσει τη νομολογία του 1973, όπως αφήνεται να εννοηθεί από το προσχέδιο που διέρρευσε στο Politico την Δευτέρα, «οι αιρετοί του έθνους μας, σε όλα τα επίπεδα, θα πρέπει να προστατεύσουν το δικαίωμα των γυναικών στην επιλογή. Και εναπόκειται στους ψηφοφόρους να επιλέξουν τους υποψηφίους που τάσσονται υπέρ» του δικαιώματος στην άμβλωση, γράφει στην ανακοίνωσή του ο Μπάιντεν.
«Θα χρειαστούμε περισσότερους γερουσιαστές υπέρ του δικαιώματος στην επιλογή και μια πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων για να υιοθετήσουμε έναν νόμο που θα κωδικοποιεί (την υπάρχουσα νομολογία), τον οποίο θα επικυρώσω», εξήγησε ο Αμερικανός πρόεδρος που είναι πιστός Καθολικός αλλά και ένθερμος υποστηρικτής του δικαιώματος στην άμβλωση.
