Ενδείξεις μίας «καλά μελετημένης χορογραφίας» παρατηρήθηκαν αρχικά κατά την χθεσινοβραδινή πυραυλική επίθεση του Ιράν κατά αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στο Κατάρ μέχρι και τη στιγμή που ο Πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε ότι επιτεύχθηκε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν. Αυτό τόνισε ο επισκέπτης καθηγητής διεθνών σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, αναλυτής του κυπριακού Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας (ΙΜΠΔ) και του ALPHA Κύπρου για ζητήματα Μέσης Ανατολής, Γαβριήλ Χαρίτος, μιλώντας σήμερα στην ειδησεογραφική εκπομπή «ALPHA Καλημέρα» με την Κατερίνα Αγαπητού.

Ο ρόλος του Κατάρ

Συγκεκριμένα, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι έκπληξη είχε προκαλέσει η είδηση ότι το Ιράν έβαλε κατά του Κατάρ, της πλέον φιλικής χώρας του Κόλπου προς την κυβέρνηση της Τεχεράνης, στο έδαφος της οποίας ωστόσο υπάρχει σημαντική αεροπορική στρατιωτική βάση των ΗΠΑ. Ωστόσο, όταν έγινε αργότερα γνωστό ότι το Ιράν ανακοίνωσε ότι «η επίθεση δεν στρέφεται κατά της φιλικής γειτονικής χώρας, αλλά κατά της αμερικανικής παρουσίας εντός της επικράτειάς της», σε συνδυασμό με την ανάρτηση του ιδίου του Προέδρου Τραμπ ότι οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις είχαν ήδη εκκενωθεί με αποτέλεσμα να μην σημειωθεί καμία απολύτως απώλεια, η ανακοίνωση της Καταρινής κυβέρνησης ότι «επιφυλάσσεται του δικαιώματός της να ανταπαντήσει», προκάλεσε πολλά υπομειδιάματα, όπως σχολίασε χαρακτηριστικά ο κ. Χαρίτος.

Αντιθέτως, η κατάσταση θα ήταν σαφώς διαφορετική εάν το Ιράν θα αποφάσιζε να πλήξει το γειτονικό νησιωτικό βασίλειο του Μπαχρέιν, το οποίο, εκτός από το δεδομένο ότι έχει συνάψει πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, υποβόσκουν εδώ και δεκαετίες σημαντικές διαφορές μεταξύ της Τεχεράνης και της κυβέρνησης του Μπαχρέιν, που πηγάζουν από το ότι η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού του είναι σιιτικής καταγωγής σε αντίθεση με την βασιλική οικογένεια που προέρχεται από την σουνιτική μειοψηφία και στηρίζεται πολιτικά και στρατιωτικά από την Σαουδική Αραβία, το αντίπαλο δέος του Ιράν στον Περσικό Κόλπο.  Εάν η χθεσινοβραδινή ιρανική επίθεση θα στρεφόταν στην αμερικανική ναυτική βάση – την μεγαλύτερη της περιοχής – που βρίσκεται στο Μπαχρέιν, τότε πράγματι σήμερα θα βρισκόμασταν ενώπιον μίας τελείως διαφορετικής κατάστασης.

Ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο που ισχυροποιεί την άποψη ότι η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και όσα προηγήθηκαν από την σύναψή της ήταν αποτέλεσμα μίας καλά χορογραφημένης μεθόδευσης, είναι ότι η κυβέρνηση του Κατάρ ήταν αυτή που διαμεσολάβησε για να επιτευχθεί η συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν-Ισραήλ για διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων.

Παράλληλα, παρότι εκφράσθηκαν πολλά ερωτηματικά για την πολυπλοκότητα του όρου της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός που καθορίζει το χρονικό σημείο έναρξης της ισχύος της, ο Γαβριήλ Χαρίτος ανέφερε ότι πρόκειται για την αποτύπωση μίας απόλυτα ρεαλιστικής θεώρησης των πραγμάτων. Όπως έχει παρατηρηθεί πολλές φορές κατά το παρελθόν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, όλες σχεδόν οι συμφωνίες ανακωχής ή κατάπαυσης του πυρός, δεν αρχίζουν να εφαρμόζονται την ακριβή ώρα που έχει συμφωνηθεί. Έτσι δικαιολογείται το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Τραμπ επέλεξε να θεσπιστει ένα μακράς διάρκειας «μεταβατικό 24ωρο» μέχρις ότου Ισραήλ και Ιράν «ολοκληρώσουν» όσες πολεμικές επιχειρήσεις είχαν ήδη σχεδιάσει. Άλλωστε το μεγάλο στοίχημα της συμφωνίας είναι, κατ’ αρχήν, να εξασφαλιστούν 24 συναπτές ώρες ηρεμίας, με χρονικό ορίζοντα το πρωί της 24^ης Ιουνίου 2025 ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν να έχει ήδη λήξει.

Παρακολουθήστε την ανάλυση του Γαβριήλ Χαρίτου στη σημερινή εκπομπή «ALPHA Καλημέρα» με την Κατερίνα Αγαπητού:

Γιατί είναι προτιμότερη η κατάπαυση του πυρός αντί για μία αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν;

Πάντως, όπως έχει διαφανεί από τις πρώτες ώρες της εφαρμογής της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, η επίτευξη «πλήρους ηρεμίας» ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων ότι δεν είναι εύκολη υπόθεση. Απαντώντας στο ερώτημα γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν στην πραγματικότητα να επιβάλουν την παύση των πολεμικών επιχειρήσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν, ο Γαβριήλ Χαρίτος εξέφρασε την εκτίμηση ότι, προφανώς, αληθεύει η θέση που εκφράζουν ήδη από προχθές ισραηλινοί κυβερνητικοί και στρατιωτικοί κύκλοι ότι έχουν πλέον βληθεί όσοι ιρανικοί στόχοι είχαν προεπιλεγεί να καταστραφούν, και ότι το ενδεχόμενο μίας καθεστωτικής αλλαγής στο Ιράν δεν περιλαμβανόταν στους αντικειμενικούς σκοπούς του πολέμου.

Επιστροφή της μοναρχίας;

Παράλληλα, όμως, ο κ. Χαρίτος εξέφρασε την εκτίμηση ότι, απλώς, στο παρόν τουλάχιστον στάδιο, οι ΗΠΑ και η Δύση γενικότερα, δεν έχουν κάποια «έτοιμη πολιτική εναλλακτική» για την ‘επόμενη μέρα’ στον τρόπο διακυβέρνησης του Ιράν. Μάλιστα, ενώ η συντριπτική πλειονότητα της ιρανικής ομογένειας στις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνει να έχει συσπειρωθεί γύρω από τον αυτοεξόριστο γιο του Σάχη, ο οποίος τον τελευταίο καιρό ολοένα και περισσότερο παρουσιάζει τον εαυτό του ως διάδοχο του θρόνου, έτοιμος να αναλάβει την διακυβέρνηση του Ιράν, αντιθέτως δεν υπάρχουν ενδείξεις που να καταδεικνύουν ότι υπάρχουν «αισθήματα νοσταλγίας» στους κόλπους της σημερινής ιρανικής κοινωνίας για την πάλαι ποτέ μοναρχία. 

Ο ρόλος των μειονοτήτων

Αναφερόμενος στο ιστορικό παρελθόν του Ιράν, ο κ. Χαρίτος επεσήμανε ότι, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, το Ιράν έχει διατηρήσει εδώ και αιώνες την εδαφική του ακεραιότητα, γεγονός που καταδεικνύει την ύπαρξη ενός ισχυρού «βαθέως κράτους» που φροντίζει για την διατήρηση των ιρανικών συνόρων, ανεξαρτήτως του πολιτεύματος που επικρατεί στη χώρα. Αντιθέτως, εάν κάτι απασχολεί ιδιαίτερα την ιρανική κρατική μηχανή είναι η αντιμετώπιση του μόνιμου κινδύνου διάσπασης της εδαφικής ακεραιότητας του Ιράν, που θα μπορούσε να προκύψει με αφορμή πολιτισμικές, γλωσσικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες των μειονοτικών ομάδων που διαβιούν στη χώρα. Χαρακτηριστικό της ανησυχίας του ιρανικού κράτους και των υπηρεσιών ασφαλείας έναντι ενός τέτοιου ενδεχομένου είναι ότι , ακόμα και κατά την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού, οι ιρανικές υπηρεσίες εσωτερικής ασφάλειας και οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας πραγματοποιούσαν ασκήσεις ετοιμότητας σε περιοχές με συμπαγή μειονοτικό πληθυσμό, με μεγάλη έμφαση στις βορειοδυτικές επαρχίες του Ιράν (όπου διαβιούν Κούρδοι και Αζέροι) και στις νοτιοδυτικές παραμεθόριες περιοχές (καθότι στα νότια σύνορα με το Ιράκ και το Κουβέιτ υπάρχει συμπαγής αραβικός σουνιτικός πληθυσμός).

Παρακολουθήστε την παρέμβαση του Γαβριήλ Χαρίτου στη σημερινή ειδησεογραφική εκπομπή «ALPHA Ενημέρωση» με την Κάτια Σάββα: