Εικόνες καταστροφής – Βεβήλωσης – Ντροπής. Εικόνες που μαρτυρούν πως ο όλεθρος του πολέμου, τα μίση του παρελθόντος και ο σωβινισμός, «έσβησαν» και το παραμικρό ίχνος σεβασμού ακόμη και προς τους νεκρούς.
Αδιάψευστος μάρτυρας η θλιβερή κατάσταση στην οποία περιέπεσαν τα ελληνικά χριστιανικά κοιμητηρία της κατεχόμενης Κύπρου. Ταφόπλακες κομματιασμένες, σταυροί σπασμένοι, διάσπαρτα οστά, γκρεμισμένες πύλες… Το ελληνικό νεκροταφείο στην καρδία της Κερύνειας.
Στην Άσσια το χριστιανικό κοιμητήριο… βομβαρδισμένο τοπίο. Το μόνο που θυμίζει πως κάποτε εδώ βρίσκονταν θαμένοι άνθρωποι, ένας σωρός πέτρινων σπασμένων σταυρών.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΠτΔ: Τα ΜΟΕ δεν αντικαθιστούν τη λύση του Κυπριακού
Δείτε το ρεπορτάζ του Ιάκωβου Ιακώβου
Στην περιοχή της Μύρτου, Τούρκος youtuber περπατά αμέριμνος στο δάσος, εκεί όπου αντιλαμβάνεται πως κάποτε βρισκόταν ελληνοκυπριακό νεκροταφείο…
«Τι είναι αυτό το μέρος; Ένας παλιός τάφος… Νομίζω ότι είναι χριστιανικό νεκροταφείο. Είδαμε και τον σταυρό. 1959… Θεέ μου γιατί είναι τόσο παραμελημένο; Ας αναλογιστούμε…»
Κατεχόμενη Φιλιά Μόρφου… Η καγκελόπορτα οδηγεί σε ένα τόπιο που μόνο νεκροταφείο δε θυμίζει. Σπασμένοι σταυροί, ταφόπλακες θαμμένες κάτω από θάμνους και βλάστηση αφημένη στο έλεος της φύσης, που μαρτυρεί την εγκατάλειψη μισού αιώνα.
Εξαίρεση μονάχα ο ξύλινος σταυρός στον τάφο της Χρυσταλλούς Βάσιλου τοποθετημένος προσφάτως από μέλη της οικογένειας της.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, η εικόνα του ισοπεδωμένου νεκροταφείου στο Νέο Χωριό Κυθρέας οδήγησε την τ/κ εφημερίδα Diyalog να γράψει σε τίτλο του πρωτοσέλιδου της: «Ντροπιαστικό».
Μήνες ωστόσο μετά η Δικοινοτική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά σε συνεργασία με το κοινοτικό συμβούλιο, προχώρησαν σε εργασίες ευπρεπισμού του χώρου.
Και απ’ εδώ…
Παρόμοια εικόνα παρουσιάζουν σήμερα αρκετά από τα τ/κ νεκροταφεία στις ελεύθερες περιοχές.
Στην Ορούντα, εξαιτίας των διακοινοτικών ταραχών οι Τουρκοκύπριοι εγκατέλειψαν την κοινότητα το 1964. Το περιτοιχισμένο αυτό χωράφι αποτελούσε κάποτε το μουσουλμανικό κοιμητήριο. Σήμερα ούτε και ένα ταφικό μνημείο.
Την ίδια αποκαρδιωτική εικόνα αντικρίζει κανείς και στο τουρκοκυπριακό νεκροταφείο της Καλαβασού, καθώς οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού, το εγκατέλειψαν το 1967 μετά τα γεγονότα της Κοφίνου.
Στο χωμένο κάτω από αγριόχορτα και τεράστια δέντρα αλόης κοιμητήριο διασώζεται μόλις ένας μνήμα και αυτό σε άθλια κατάσταση.
«Εξ όσων θυμούμαι δεν έχουν γίνει βανδαλισμοί. Θεωρώ ότι η καταστροφή των τάφων έγινε από τη βλάστηση. Αιτηθήκαμε στο διαχειριστή τ/κ περιουσίων να γίνει μια αποκατάσταση. Περιμένουμε αποτελέσματα.»
Λευτέρης Σώζου, Κοινοτάρχης Καλαβασού
Στην αντίπερα όχθη σε πολύ κατάσταση βρίσκονται τα μουσουλμανικά νεκροταφεία της Λεμεσού.
Στην καρδιά του τουρκομαχαλά, δίπλα ακριβώς από το πάλαι πότε τ/κ νοσοκομείο, το μικρό κοιμητήριο είχε υποστεί αμέσως μετά την εισβολή βανδαλισμούς από ομάδες Ε/κ.
To 2016 ωστόσο, με πρωτοβουλία του συνδέσμου Τ/κ Λεμεσιανών στα κατεχόμενα, ξεκίνησε η προσπάθεια αποκατάστασης του.
«Εκατασκευάστηκαν εκεί από τους ίδιους οι πλάκες και οι επιγραφές μεταφέρθηκαν εδώ στην Λεμεσόν και με την βοήθεια του Δήμου ετοποθετήθηκαν στα σημεία που είχαν καταγράψει από πριν τα σημεία των συγκεκριμένων τάφων.»
Ανδρέας Χρίστου, Πρώην Δήμαρχος Λεμεσού
Η προσπάθεια τους βραβεύτηκε από το Stelios Foundation.
«Η αποκατάσταση του κοιμητηρίου όταν τέλειωσε σημειώθηκε με μια αρθρώα παρουσία τουρκοκυπριού λεμεσανούς σε αυτό το χώρο στην οποία συμμετείχε και ο κύριος Μουσταφά Ακιντζί ο οποίος ως γνωστό το σπίτι του ήταν 50 μέτρα από το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα.»
Ανδρέας Χρίστου, Πρώην Δήμαρχος Λεμεσού
Τα εναέρια πλάνα από το τουρκοκυπριακό κοιμητήριο των Κάτω Πολεμιδιών καταγράφουν εικόνες τάξης και ευπρεπισμού. Αυτό καθώς η συνεργασία Υπηρεσίας Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Υπηρεσιών και Δήμου Πολεμιδίων διατηρεί σε εξαιρετική κατάσταση το νεκροταφείο, στο οποίο θάβονται ακόμη και σήμερα Τουρκοκύπριοι και άλλοι μουσουλμάνοι κάτοικοι της πόλης.
Και τώρα… αποκατάσταση
18 Μαρτίου 2025. Η άτυπη διάσκεψη της Γενεύης για το Κυπριακό έφερε στο τραπέζι τις ενδιαφερόμενες πλευρές. Έπειτα από ένα 24ωρό εντατικών διεργασιών, Χριστοδουλίδης – Τατάρ συμφώνησαν στο διορισμό νέου προσωπικού απεσταλμένου, διεξαγωγή νέας πενταμερούς στα τέλη Ιουλίου, αλλά και μια σειρά Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Αποκατάσταση κοιμητηρίων. Ήταν το 6ο κατά σειρά ΜΟΕ που ανακοίνωνε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, με την ευθύνη υλοποίησης να πέφτει πλέον στους ώμους της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
Ο Ε/κ επικεφαλής της Επιτροπής δηλώνει στην εκπομπή Alpha Ενημέρωση πως το μέτρο αποτελεί μια πράξη συμφιλίωσης και ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να οικοδομηθεί η εμπιστοσύνη και η ειρήνη στον τόπο.
«Η συντήρηση και αποκατάσταση των κοιμητηρίων αποτελεί κατά την άποψή μας μια από τις πιο συμβολικές και ηθικά επιτακτικές ενέργειες, μια πράξη σεβασμού προς τη μνήμη των νεκρών και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.»
Σώτος Κτωρής, Ε/κ Επικεφαλής Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά
Ο Σώτος Κτωρής σημειώνει πως με τον όρο αποκατάσταση κοιμητηρίων εννοούμε την επιστροφή τους σε ένα επίπεδο αξιοπρέπειας.
«Μιλάμε για ευπρεπισμό των κοιμητηρίων, για απομάκρυνση της βλάστησης από τα κοιμητηρία, για την επιδιόρθωση των περιμετρικών τοίχων ή για την εκ νέου οικοδόμηση και τους εκεί που έχουν κατεδαφιστεί ή εξαφανιστεί, για την συντήρηση ή την αναστήλωση των σταυρών ή των ταφικών πλακών στην περίπτωση των μουσουλμανικών κοιμητηρίων.»
Οι πρώτες εργασίες αποκατάστασης αναμένεται να αρχίσουν πολύ σύντομα, βάσει του καταλόγου των 30 κοιμητηρίων, 15 χριστιανικών και 15 μουσουλμανικών, που συμφωνήθηκε μεταξύ των δύο πλευρών.
«Θα δίνεται δυνατότητα στους συγγενείς να προχωρούν με δικά τους έξοδα στην αποκατάσταση των ταφικών μνημείων των προσφιλών τους προσώπων.»
