Της Μιράντας Λυσάνδρου

Πέντε σχεδόν χρόνια μετά τη λήψη της γενναιόδωρης απόφασης της (τότε) κυπριακής κυβέρνησης να καταβάλει ως χορηγία το 8,3% του συνολικού προϋπολογισμού του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας στην ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου – Ελλάδας, ήτοι €100 εκατ., και τέσσερα σχεδόν χρόνια μετά την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της χορηγίας των €657 εκατ., το έργο ακόμη βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας.    

Κι αυτό γιατί οι αβεβαιότητες που εμπεριέχει το έργο GSI δεν μπορούν να απαντηθούν από τον φορέα υλοποίησης ΑΔΜΗΕ, με την (παρούσα) κυβέρνηση να διστάζει να καταβάλει τα πρώτα €25 εκατ. που δεσμεύτηκε με την επίκληση δεσμεύσεων εκ μέρους του φορέα υλοποίησης που δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Όπως έγινε γνωστό χθες στη Βουλή η ΡΑΕΚ αναμένει τεκμηρίωση των εξόδων για το αίτημα πληρωμής που υποβλήθηκε από τον ΑΔΜΗΕ. Αν τεκμηριώνονται τα έξοδα τότε και μόνο θα πληρωθεί ο ΑΔΜΗΕ.

Πάντως η έλλειψη εμπιστοσύνης στο έργο δεν είναι αδικαιολόγητη.

Τα αρχικά χρονοδιαγράμματα που δόθηκαν στο Προεδρικό Μέγαρο τον Οκτώβριο του 2022 (είχαν γίνει εγκαίνια του έργου από τον Πρόεδρο Αναστασιάση) από τον τότε Φορέα Υλοποίησης EuroAsia Interconnector, ήταν πως η κατασκευή της ηλεκτρικής διασύνδεσης αναμενόταν να ολοκληρωθεί τέλη του 2027. Το καλώδιο θα τίθετο σε λειτουργία το πρώτο εξάμηνο του 2028. Όπως είχε τότε δηλώσει ο κ. Νάσος Κτωρής εκ μέρους του φορέα υλοποίησης, «ο Φορέας Υλοποίησης του Έργου έχει εξασφαλίσει όλες τις σχετικές άδειες και δεσμευτικές προσφορές από τους παγκοσμίως κορυφαίους κατασκευαστές στον ενεργειακό τομέα: Siemens και Nexans».

Έναν μήνα μετά, κι αφού το έργο θεωρείτο πως φτάσει στο απόγειο της ωρίμανσής του, ο EuroAsia αλλάζει χέρια. Πωλείται έναντι €48 εκατ. στον ΑΔΜΗΕ, ο οποίος ήταν αυτός που είχε την απαιτούμενη εμπειρία και τεχνογνωσία να το κατασκευάσει, αλλά και να βρει χρηματοδότες.

Στο μεταξύ το κόστους του έργου, που κοστολογήθηκε αρχικά στα €1,5 εκατ. περίπου ανήλθε στα €1,9 εκατ., εκ των οποίων €1,4 εκατ. περίπου το κόστος κατασκευής και πόντισης του καλωδίου από την εταιρεία Nexans.

Πού βρισκόμαστε σήμερα; Ουδείς μπορεί να θεωρήσει σίγουρο ότι το έργο έχει «παγώσει», παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του ΑΔΜΗΕ.  Κι ενώ το καλώδιο συνεχίζει να κατασκευάζεται, εκκρεμούν το 60% της έρευνας βυθού (λόγω των αντιδράσεων της Τουρκίας) και το 100% της πόντισης καλωδίου. Με την ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί λύση και την Ευρωπαϊκή Ένωση να μην εμπλέκεται παρότι το έργο έχει χαρακτηριστεί ως Κοινού Ενδιαφέροντος. Η στάση της ΕΕ προκαλεί μάλιστα δυσφορία στη Λευκωσία με τον Υπουργό Ενέργειας να μην το κρύβει.  

Την ίδια ώρα αναπάντητο εξακολουθεί να παραμένει και το ερώτημα κατά πόσο το σύνολο του ποσού που θα καταβάλει η Κυπριακή Δημοκρατία – το οποίο αυξήθηκε από τα €100 εκατ. στα €125 εκατ. στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων που έγιναν μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας το φθινόπωρο του 2024 – θα είναι χορηγία ή συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο του GSI.

Κι ενώ όλα αυτά είναι ακόμη υπό διαπραγμάτευση, το τελευταίο για το οποίο ανησυχεί ο Κύπριος Υπουργός Ενέργειας  Γιώργος Παπαναστασίου είναι τι θα γίνει το ηλεκτρικό καλώδιο που ήδη κατασκευάζεται από την Nexans, η οποία μέχρι σήμερα έχει πληρωθεί €200 εκατ. και αναμένει να εισπράξει άλλα €100 εκατ. περίπου στο προσεχές μέλλον.   

Μέχρι στιγμής η Nexans έχει κατασκευάσει 161 χλμ καλωδίου και βρίσκονται υπό εξέλιξη άλλα 120 χλμ, που χωρίζονται σε 3 παρτίδες των 40 χλμ.

Χθες ο «Άλφα» απευθύνθηκε στον κ. Παπαναστασίου ζητώντας διευκρινίσεις σε σχέση με δήλωση που είχε κάνει νωρίτερα σχετικά με την πώληση του καλωδίου σε περίπτωση που εγκαταλειφθεί το έργο.

«Σε ερώτηση εάν αυξάνεται το κόστος ενώ παράγεται καλώδιο, εφόσον πληρώνεις αυτό το καλώδιο που παράγεται, βεβαίως αυξάνεται το κόστος. Και η ερώτηση ήταν εις περίπτωση που αποφασιστεί από τον φορέα υλοποίησης να εγκαταλείψει το έργο λόγω γεωπολιτικού ρίσκου, γεωπολιτικού εμποδίου, με το να παράγεται καλώδιο επιβαρύνεται αυτός που θα το πληρώσει που θα είναι ο Κύπριος και ο Έλληνας καταναλωτής. Οπότε εγώ τοποθετήθηκα με έναν απλουστευμένο τρόπο, ότι το καλώδιο δεν είναι η ανησυχία μας. Το καλώδιο με τις τιμές που παράγεται και με συμβόλαια τα οποία είναι μερικών ετών, σας λέω ότι πολλοί θα το αγόραζαν ώστε να αποζημιωθούν αυτοί που το πλήρωσαν και πολλαπλάσια. Αυτό είχα πει. Οπότε εις περίπτωση που το έργο εγκαταλειφθεί, το απεύχομαι διότι είναι πολύ χρήσιμο σαν έργο ενεργειακό, θα πρέπει το καλώδιο τούτο να πωληθεί και υπάρχουν πάρα πάρα πολλοί αγοραστές, υπάρχουν οι Βαλτικοί οι οποίοι θέλουν άμεσες συνδέσεις για να απεμπλακούν από την σύνδεση με τη Ρωσία, υπάρχουν τα ελληνικά νησιά τα οποία απαιτούν τώρα άμεσα διασυνδέσεις και το καλώδιο αυτό μπορεί κάλλιστα να δώσει λύσεις, αλλά εγώ απεύχομαι να φτάσουμε σε αυτό το σημείο».

Eρώτημα πάντως παραμένει ο τρόπος αποζημίωσης των Κύπριων καταναλωτών από μια ενδεχόμενη πώληση του καλωδίου για τον αγωγό GSI, δεδομένου του ότι η Λευκωσία δεν έχει ακόμη αποφασίσει εάν θα συμμετάσχει στο μετοχικό κεφάλαιο της ιδιοκτήτριας εταιρείας του μεγαλεπήβολου έργου.