Αποστολή-Βρυξέλλες

Με σημαντικά μηνύματα για το Κυπριακό και αυστηρές συστάσεις προς την Τουρκία θα βρεθεί αύριο ενώπιον του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που συνεδριάζει στις Βρυξέλλες, το προσχέδιο συμπερασμάτων αναφορικά με την διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εγκρίθηκε ήδη από το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων σε χθεσινή συνεδρίαση.

Τα μηνύματα προς Τουρκία

Οι ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ αναμένεται να πουν «ναι» στην έκθεση που καταγράφει πως η επικοδομητική στάση της Τουρκίας θα συμβάλει καθοριστικά  στην προώθηση των διαφόρων τομέων συνεργασίας και τονίζεται «σε σχέση με αυτό το Συμβούλιο αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και πρόοδο των συνομιλιών για διευθέτηση του Κυπριακού, για περαιτέρω ενίσχυση της ευρω-τουρκικής συνεργασίας».

Με τη διεύρυνση της ΕΕ να αποτελεί κύρια προτεραιότητα για επικείμενης κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρώπης και τις προσπάθειες για επανέναρξη διαλόγου για λύση του Κυπριακού να συνεχίζονται, στην έκθεση σημειώνεται ότι η όποια πρόοδος στις σχέσεις με την Τουρκία γίνεται στη βάση «μιας σταδιακής, αναλογικής και αναστρέψιμης» προσέγγισης, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου του 2024.

Στα Συμπεράσματα, όπως εγκρίθηκαν από τους ηγέτες των 27 κρατών μελών το 2024, διασυνδέεται η πρόοδος στα ευρωτουρκικά, με κίνητρα για την Τουρκία, και τονίζεται ότι δεν δίνεται «λευκή επιταγή», αλλά προνοείται διαδικασία με προϋποθέσεις, που περιλαμβάνουν τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Άγκυρας και υποδεικνύεται η αρχή της αναστρέψιμης προσέγγισης.

Οι ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να στείλουν σαφές μήνυμα στην Τουρκία ότι είναι ανάγκη να εκπληρώσει τις ενταξιακές της υποχρεώσεις, που περιλαμβάνουν πλήρη και χωρίς διακρίσεις υλοποίηση του πρόσθετου πρωτοκόλλου της Άγκυρας, προς όλα τα κράτη μέλη. Θα υποδείξουν επίσης ότι «η αναγνώριση όλων των κρατών μελών παραμένει ουσιώδους σημασίας. Η Τουρκία πρέπει να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία και να σεβαστεί την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών μελών της ΕΕ, καθώς και όλα τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο, περιλαμβανομένης της Σύμβασης των ΗΕ για το δίκαιο της Θάλασσας».

Οι αναφορές σε Ολγκίν και Χαν

Στις εκτενείς αναφορές για την Κύπρο, επαναλαμβάνεται η πλήρης δέσμευση της ΕΕ για συνολική διευθέτηση του Κυπριακού, εντός του συμφωνηθέντος πλαισίου ΟΗΕ, με βάση τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας , τις αρχές της ΕΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Τονίζεται δε, ότι παραμένει κρίσιμης σημασίας η Τουρκία να δεσμευτεί και να συμβάλει ενεργά στην ειρηνική διευθέτηση, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών πτυχών της. Χαιρετίζεται επίσης, ο διορισμός της Προσωπικής Απεσταλμένης του ΓΓ των ΗΕ Μαρία Άνχελα Ολγκίν και επαναδιατυπώνεται η ετοιμότητα της ΕΕ «να διαδραματίσει ενεργό ρόλο, υποστηρίζοντας όλα τα στάδια, υπό την αιγίδα των ΗΕ, με όλα τα κατάλληλα μέσα που έχει στη διάθεσή της». Σημαντικό στοιχείο, αποτελεί η έκφραση ετοιμότητας του Συμβουλίου να συνεργαστεί στενά με τον Ειδικό απεσταλμένο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κυπριακό Γιοχάνες Χαν.

Καταδίκη για τα Βαρώσια

Στην έκθεση γίνεται αναφορά και στα Βαρώσια, σημειώνοντας πω το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει όλες τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας, που αντίκεινται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ ζητείται η άμεση αναστροφή τους με κάλεσμα προς την Άγκυρα να σεβαστεί όλα τα σχετικά ψηφίσματα.

Εταίρος-κλειδί, αλλά…

Στο προσχέδιο συμπερασμάτων σημειώνεται πως η Τουρκία αποτελεί εταίρο-κλειδί, ωστόσο καταγράφεται στασιμότητα στην ενταξιακή της πορεία, ενώ σημαντικές είναι οι αναφορές σε προηγούμενες εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που διατύπωσε το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ σε ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και ανάπτυξη και συνεργασία με αμοιβαίο όφελος, υποδεικνύοντας την ανάγκη βελτίωσης των ελλαδο-τουρκικών σχέσεων και προσπάθεια να διατηρηθεί η αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή.

Οπισθοδρόμηση στα ανθρώπινα δικαιώματα

Η έκθεση καταγράφει επίσης την ανησυχία των Ευρωπαίων για οπισθοδρόμηση σε θέματα δημοκρατίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κράτους δικαίου, ενώ γίνεται λόγος απουσία προόδου για εφαρμογή των αποφάσεων του ΕΔΑΔ και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Την ίδια ώρα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει το γεγονός ότι η Τουρκία φιλοξενεί από τους μεγαλύτερους αριθμητικά πληθυσμούς προσφύγων. Ταυτόχρονα επαναλαμβάνεται η πλήρης και χωρίς διακρίσεις εφαρμογής της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, μεταξύ άλλων και έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας, για την επανέναρξη των επιστροφών και την αποτροπή αντικανονικών αφίξεων χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση.

Χαστούκι για ευρωπαϊκές κυρώσεις

Στο προσχέδιο περιλαμβάνεται σαφής αναφορά στο θέμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και σημειώνεται η λύπη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τη μη συμμόρφωση της Τουρκίας με τα περιοριστικά μέτρα. Καταγράφεται ότι η Τουρκία έλαβε μεν κάποια μέτρα για να σταματήσει την παράκαμψη κυρώσεων στο έδαφός της, ωστόσο χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες ειδικότερα στα είδη προηγμένης τεχνολογίας που χρησιμοποιούνται για στρατιωτικούς σκοπούς από τη Ρωσία και τον «σκιώδη στόλο» της χώρας. Τονίζεται δε ότι η ενεργότερη και στενότερη συνεργασία με την ΕΕ για την πρόληψη και τον εντοπισμό της καταστρατήγησης των κυρώσεων της ΕΕ, παραμένει υψίστης σημασίας.

Το «όχι» της Ουγγαρίας

Κατά την ψήφιση της έκθεσης, η Ουγγαρία είπε «όχι» επί του εγγράφου λόγω ενστάσεων για την ενταξιακή προοπτική της Ουκρανίας. Η Λευκωσία κρίνει εξαιρετικά σημαντική την έγκριση του προσχεδίου συμπερασμάτων κατά πλειοψηφία, καθώς θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη, βάσει του οποίου θα κινηθεί η κυπριακή Προεδρία το επόμενο εξάμηνο, με στόχο την μετουσίωση της πολιτικής δέσμευσης της ΕΕ, σε απτή πρόοδο για όλους τους εταίρους, στη βάση πάντα της αυστηρής αλλά δίκαιης αιρεσιμότητας που έχει καθοριστεί, αλλά και σύμφωνα με την αρχή της ίδιας αξίας. 

Ουκρανία, η ώρα των «δεσμευμένων κεφαλαίων»

Στο μεταξύ, ψηλά στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου βρίσκεται η χρηματοδοτική στήριξη της Ουκρανίας για τη διετία 2026 – 27 με τον ίδιο τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι παρόντα στη συνεδρίαση για να ζητήσει την ολοκλήρωση της συμφωνίας των 27 εταίρων. Παρά το ότι η Ουγγαρία διαφωνεί με την επιλογή του κοινού δανεισμού, οι συζητήσεις μεταξύ των ευρωπαίων ηγετών αναμένεται να επικεντρωθούν στην πρόταση για δάνειο αποζημιώσεων χρησιμοποιώντας τα ταμειακά υπόλοιπα των «δεσμευμένων» περιουσιακών στοιχείων της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας με χρήση ειδικού άρθρου που απαιτεί ειδική πλειοψηφία και όχι ομοφωνία. Η ανανέωση των κυρώσεων κατά Ρωσιας θα διατηρεί δεσμευμένα τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ωσότου η Ρωσία να αποζημιώσει την Ουκρανία και κατ’επέκταση αυτή να αποπληρώσει το δάνειο προς την ΕΕ ώστε να μην χρειαστεί τα κράτη μέλη να καταβάλουν τις εγγυήσεις. Για την επιλογή του δανείου αποζημιώσεων αρκετά κράτη διατηρούν επιφυλάξεις, η πλειοψηφία ωστόσο θέλουν να στείλουν μηνύματα συνέχισης της υποστήριξης της Ουκρανίας και της πίεσης προς τη Ρωσία για να τερματίσει τις επιθέσεις της, με την προσοχή παράλληλα στραμμένη στις προσπάθειες για ειρήνευση.