Κάθε ημέρα που περνά με το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης να παραμένει σε εκκρεμότητα είναι επιζήμια για τον κυπριακό λαό ο οποίος θα κληθεί να… πληρώσει τα σπασμένα, όπως επισημαίνουν μιλώντας στην εκπομπή Alpha Ενημέρωση ο τέως Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Πάνος Παπαναστασίου.
Ο τέως Γενικός Ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης αναφέρει ότι μέχρι το 2023 δεν υπήρχε καμία σύνδεση του έργου με το δημόσιο, αφού επρόκειτο για ένα ιδιωτικό έργο.
«Το 2023, λοιπόν, όταν διαφάνηκε ότι για αυτό το έργο θα διατίθετο το ένα ποσό της τάξης των 100 εκατομμυρίων μέσω του σχεδίου Ανακαψής και Ανθεκτικότητας, αποφασίσαμε να κάνουμε κάποιους ελέγχους σε αυτό το έργο οι οποίοι ουσιαστικά αφορούσαν το ιστορικό του έργου, την ικανότητα αυτού του φορέα (EuroAsia) σε σχέση με εμπειρίες από προηγούμενα έργα. Κάνοντας λοιπόν αυτόν τον έλεγχο διαπιστώσαμε ότι ο φορέας υλοποίησης είχε ξεκινήσει ουσιαστικά από ένα ιδιώτη και στην πορεία υπήρξε μία έντονη ενίσχυση του έργου αυτού από την Κυπριακή Δημοκρατία η οποία το παρουσίαζε σε διμερείς και τριμερείς συμφωνίες με Ελλάδα και Ισραήλ κλπ και διαπιστώσαμε λοιπόν ότι το φυσικό πρόσωπο το οποίο ουσιαστικά ήταν πίσω από αυτό το έργο ήταν ένα πρόσωπο που το ιστορικό του δεν ήταν και το καταλληλότερο να πω για ένα τέτοιο μεγέθους έργο. Ήταν ένα πρόσωπο το οποίο είχε άνοιγε κι έκλεινε εταιρείες, ήταν έντονα απασχολημένο με εταιρείες υψηλού κινδύνου.»
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Προσθέτει ότι τον Ιούλιο του 2023 έτυχε να βρίσκεται στην Πορτογαλία και συνάντησε μία διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ειδική για θέματα ενέργειας και την ενημέρωσε ότι με έκπληξη διαπίστωσε ότι καταβλήθηκαν 650 εκατομμύρια χωρίς να προβούν στην δέουσα διερεύνηση της καταλληλότητας του φορέα.
«Δεν υπονόω κάτι για το πρόσωπο, απλώς το να λάβεις ένα τέτοιο μεγέθους έργο σίγουρα θα πρέπει να έχεις μια ισχυρή εμπειρία για τέτοια έργα. Αυτή θορυβήθηκε. Της είπα ότι θα ενημερώσω μόλις επιστρέψω στην Κύπρο αφού ολοκληρώσουμε κάποιους προκατακτικούς ελεύθερους που έχουμε. Πράγματι, στις αρχές του Αυγούστου του 2023 ενημέρωσα την Κομισιόν, κοινοποίησα αυτό το e-mail το οποίο είχα στείλει στον Υπουργό Ενέργειας, τον κ. Παπαναστασίου, όπως και στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, ακριβώς γιατί είχαν ήδη δεσμευτεί 650 εκατομμύρια και μέχρι εκείνο το σημείο, μάλιστα, αρκετά εκατομμύρια είχαν δοθεί για μελέτες αυτού του έργου απευθείας από λεφτά της ΕΕ.»
«Ως αποτέλεσμα αυτής της ενημέρωσης, φαίνεται ότι η Κομισιόν πράγματι θορυβήθκε, η Κυπριακή Δημοκρατία, και αυτό είναι αξιοπερίεργο, τον Σεπτέμβρη του 2023, δηλαδή μετά την δίκη μας ενημέρωση, η Κυπριακή Δημοκρατία, δηλαδή η κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη, συνέχισε αυτό το έργο ως να μην συνέβαινε οτιδήποτε», επισημαίνει ο κ. Μιχαηλίδης.
«Η δική μας εισήγηση είναι ότι θα πρέπει να δείτε να εξευρεθεί κάποιος κατάλληλος φορέας για να αναλάβει αυτό το έργο μέσα από ανοιχτές και διάφανες διαδικασίες. Αντί να γίνει τούτο, η Κομισιόν φαίνεται ότι προέκρινε μία λύση την οποία αντιλαμβάνομαι της είχαν εισηγηθεί ενδεχομένως η Κύπρος με την Ελλάδα, ο ΑΔΜΗΕ, ο οποίος μέχρι εκείνη τη στιγμή ενδιαφερόταν να αναλάβει κάποιο ποσοστό να μπει στο φορέα του EuroAsia με ένα ποσοστό της τάξης του 25%, του είπαν να πάρει εξ ολοκλήρου το έργο, κάτι το οποίο έγινε τον Οκτώβριο του 2023.»
Σημειώνει ότι ο «αέρας του έργου», δηλαδή το δικαίωμα να αποτελεί κάποιος τον φορέα υλοποίησης, πωλήθηκε στα 48 εκατομμύρια.
«Πήραμε περί το τέλος του 2023, αν θυμάμαι καλά, μία καταγγελία η οποία αφορούσε πλέον κατ’ ισχυρισμό πράξεις διαφθοράς σε σχέση με τον EuroAsia Interconnector. Και τονίζω, δεν υπονοώ οποιοδήποτε πρόσωπο.»
Έτσι, όπως εξηγεί ο κ. Μιχαηλίδης, λόγω του ότι δεν είχαν ακόμη δοθεί λεφτά από τον κρατικό προϋπολογισμό, ότι έπρεπε να ενημερωθεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, ωστόσο για να γίνει αυτό θεώρησαν ότι έπρεπε να κάνουν μια εις βάθος μελέτης όλων των πτυχών του έργου, από την αρχή του το 2012. «Μέχρι να το κάνουμε αυτό, εγώ απολύθηκα», αναφέρει.
«Μετά λοιπόν την απόλυση, περί το τέλος του 2024, με προσέγγισε ο πληροφοριοδότης, τον οποίο μέχρι εκείνη τη στιγμή εγώ δεν γνώριζα, γιατί η καταγγελία είχε έρθει μέσω δικηγόρου. Μου τηλεφώνησε, μου είπε είμαι αυτός ο οποίος έχει κάνει τις καταγγελίες μέσω του συγκεκριμένου δικηγόρου και πράγματι ήταν αυτός και μου ζήτησε να τον βοηθήσω κάπως διαδικαστικά να στείλει την καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Του απάντησα ότι όταν είχα φύγει το θέμα έβλεπε η Ελεγκτική Υπηρεσία και ας αφήσουμε την Ελεγκτική Υπηρεσία να κάνει τη δουλειά της. Το αποδέχτηκε αυτό. Στο μεταξύ υπήρξαν κάποια δημοσιεύματα ότι η Ειρήνη Χαρλαμπίδου είχε κάνει κάποιες ερωτήσεις στην Ελεγκτική Υπηρεσία για αυτό το έργο, επειδή είχα ενημερώσει και την Βουλή τον Αύγουστο του 2024 ότι έκαναν αυτές τις έρευνες για τον EuroAsia. Τον έπεισα να περιμένει μέχρι τέλος Ιανουαρίου, μέχρι να υπάρξει ενημέρωση της Κομισιόν. Δεν υπήρξε ενημέρωση και έτσι στις 6 Φεβρουαρίου ήμουνα μαζί του, τον βοήθησα, έκανε την καταγγελία στην Κομισιόν που ήρθε και εκείνη τη στιγμή η ενημέρωση ότι είχε παραληφθεί η καταγγελία και από εκείνο το σημείο και μετά δεν είχα οποιαδήποτε σχέση.»
Διευκρινίζει ότι η καταγγελία αφορούσε το σημείο μέχρι να πάρει το έργο ο ΑΔΜΗΕ.
Επένδυση σε έργο με ζημιά 2,3 δισ.
Ο καθηγητής Πάνος Παπαναστασίου αναφέρεται στην έκθεση της Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, του πιο αξιόπιστου οργανισμού στην Ευρώπη σε θέματα αξιολογήσεων και χρηματοδοτήσεων έργων και παρατηρεί:
«Ενώ η έκθεση λέει ότι το έργο αυτό θα αποφέρει ζημιά 2,3 δις και καλύτερα να πάτε με σύστημα μπαταρίου και το γνώριζε πολύ καλά ο ΑΔΜΗΕ αυτό γιατί ήταν ήδη συμβουλός της EuroAsia Interconnector, μετά από τρεις μήνες, τον Οκτώβριο του 2023 αγόρασε το έργο για 48 εκατομμύρια, όπως αναφέρεται. Αγόρασε δηλαδή ένα project που σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανεπενδύσεων θα έκανε ζημιά 2,3 δισ.»
«Υπάρχει μία αδιαφάνεια σε σχέση με το πότε πραγματικά ολοκληρώθηκε αυτή η μεταβίβαση και υπέγραψε η εταιρεία EuroAsia Interconnector με τον ΑΔΜΗΕ την πραγματική πράξη μεταβίβασης και πότε δόθηκαν τα λεφτά, γιατί πριν λίγες μέρες διαβάσαμε ότι ουσιαστικά τώρα ήρθε η ΡΑΕΚ και μετέφερε την άδεια από τον ένα φορέα στον άλλο φορέα», επισημαίνει ο κ. Μιχαηλίδης.
Διαβάστε επίσης: «Επιχείρηση ηλεκτροσόκ» στον GSI: Προσπάθειες ανάνηψης του έργου, εξελίξεις… που προκαλούν ερωτηματικά
Ο κ. Παπαναστασίου σχολιάζει ότι αφού ανέλαβε ο ΑΔΜΗΕ το έργο, ανέθεσε νέα μελέτη στον ίδιο οργανισμό, άλλαξαν κάποιες παραδοχές και παρουσίασαν ξανά τα αποτελέσματα στην κυπριακή κυβέρνηση. «Αυτή η νέα μελέτη παρουσίαζε έσοδα, ότι θα έχει οφέλη για την Κύπρο, τα οποία δεν είναι πραγματικά έσοδα, ούτε οφέλη για την Κύπρο, γύρω στα 6 δισ.», τονίζει.
«Έκαναν μία σύγκριση με μπαταρίες και έλεγε, έβγαζε τότε η νέα μελέτη, ότι θα είναι καλύτερο το σύστημα της ηλεκτρικής διασύνδεσης με τις μπαταρίες, γιατί οι μπαταρίες είχαν ακριβώσει εκείνον τον καιρό. Τώρα έχουν πέσει πάρα πολύ οι τιμές. Αλλά καθαρά ακόμα και εκείνη η μελέτη, η μελέτη του ΑΔΜΗΕ, αν κάποιος δει τα πραγματικά οφέλη για τον τόπο και αφαιρέξει τα 6 δισ, εξακολουθεί να μην είναι βιώσιμη. Απλώς είναι τα 6 δις που δεν είναι πραγματικά οφέλη ή έσοδα για την Κύπρο που την καθιστούσαν ωφέλιμη.»
Ερωτηθείς ο κ. Μιχαηλίδης πώς θα ξεμπλέξουμε και τι μπορεί να ελέγξει η Ελεγκτική Υπηρεσία δεδομένων των ανεξάρτητων οργανισμών που εμπλέκονται στο έργο, απαντά ότι δεν είναι σίγουρος τι μπορεί πλέον να ελεγχθεί και αυτός είναι ο λόγος που απευθύνθηκε στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και εφόσον ένα τεράστιο ποσό είναι από ευρωπαϊκά κονδύλια. «Τα πάντα μπορεί να ελέγξει Ευρωπαϊκή Εισαγγελία», επισημαίνει.
«Η ΡΑΕΚ, έχει αναγνωρίσει έξοδα της τάξης των 82 εκατομμυρίων ότι έχει υποστεί ο ΑΔΜΗΕ για το έργο, ο ίδιος ο ΑΔΜΗΕ ζητά να αναγνωριστούν άλλα 220, σύνολο δηλαδή περίπου 300 εκατομμύρια, ως έξοδα τα οποία έχει εύλογα – κατά τον ισχυρισμό του- υποστεί μέχρι τώρα από αυτό το έργο. Το ένα πάρα πολύ σημαντικό θέμα είναι ότι όσο δεν αποφασίζουμε τι θα γίνει με αυτό το έργο ο λογαριασμός θα τρέχει και θα αυξάνεται και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό.»
Και παραπέμπει στις δηλώσεις του Υπουργού Οικονομικών εκφράζοντας ικανοποίηση για τις τεκμηριωμένες του απόψεις και εκπέμπει SOS για κάθε ημέρα που περνά με το έργο να μένει σε εκκρεμότητα.
«Ευτυχώς που έχουμε τον Υπουργό Οικονομικών, τον Μάκη Κεραυνό, και γίνεται και πολιτικό θέμα το ότι τον αφήνει ακάλυπτο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Εάν, λοιπόν, επιβεβαιωθεί ο Υπουργός Οικονομικών και αυτό το έργο δεν είναι βιώσιμο, όσο πιο αργά πάρουμε την απόφαση ότι αυτό το έργο θα πρέπει να τερματιστεί, τόσο πιο μεγάλη θα είναι η απαίτηση του ΑΔΗΜΕ από την Κύπρο και Ελλάδα να καλύψουν τα έξοδα τα οποία θα έχει υποστεί. Και ακριβώς το θέμα είναι πώς θα διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση και πώς θα μπορέσουμε, αν τελικά το έργο πράγματι ναυαγήσει και σημαίνει το τι θα πάρει ο Κύπρος φορολογούμενος είναι ένα τεράστιο μηδέν, δεν θα πάρουμε τίποτα απολύτως, ποιο θα είναι αυτό το ποσό το οποίο θα κληθούμε να πληρώσουμε και ποιος θα φέρει την ευθύνη για αυτό το ποσό το οποίο θα πληρώσουμε, το οποίο, τονίζω ξανά, γίνεται όλο και πιο μεγάλο όσο αυτό το έργο παραμένει σε εκκρεμότητα.»
Εξηγεί ότι είναι σημαντικό να αναγνωριστούν τα πραγματικά κι όχι τα πλασματικά δεδομένα του έργου και να παρθούν αποφάσεις.
«Ο Υπουργός Οικονομικών είναι ξεκάθαρο και έχει στα χέρια του σοβαρές μελέτες για αυτά που λέει και να ληφθούν κατάλληλες αποφάσεις.»
Τονίζει επίσης ότι από την όλη κατάσταση προφανώς δημιουργείται κίνδυνος διασάλευσης των σχέσεων Κύπρου και Ελλάδας.
Ερωτηθείς για την έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας εξηγεί ότι από τη στιγμή που πήρε έστω κι ένα ευρώ ο ΑΔΜΗΕ από την Ευρώπη, υπόκειται σε έρευνα.
«Είμαι βέβαιος ότι θα ελέγξει και το τελευταίο ευρώ ευρωπαϊκών χρημάτων που έχει διαδεθεί για αυτό το έργο. Άρα από τη στιγμή που μετά τον Οκτώβρη του 2023, έχουν καταλήξει στον ΑΔΜΗΕ έστω κι ένα ευρώ ευρωπαϊκών λεφτών, σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει αρμοδιότητα διενέργειας ελέγχου. Εγώ δεν μπορώ να σκεφτώ ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία θα βλέπει πράγματα τα οποία είναι προβληματικά και θα πει δεν τα ελέγχω γιατί η πρωτογενής καταγγελία την οποία είχα αφορούσε μόνο τον Euro-Asia Interconnect.»
Μελέτες και συμφωνίες
Ο κ. Παπαναστασίου χαρακτηρίζει ως λανθασμένη την απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης να υπογράψει δύο συμφωνίες για καταβολή 25 εκατομμυρίων επί πέντε χρόνια και συμφωνία για 50% ανάληψη του γεωπολιτικού ρίσκου και μετά να γίνει μελέτη από τον αμερικανικό οίκο.
«Βγάζει μάτια αυτή η περίπτωση. Δηλαδή, λένε ότι πήγαμε να μας πει αν μας συμφέρει να μπούμε μέσα. Τον κυπριακό λαό που θα πλήρωνε το έργο δεν τον αφορούσε αυτή η μελέτη; Η μελέτη του Αμερικανικού οίκου λέει κοιτάξτε να δείτε, προσέξετε τι θα κάνετε γιατί δεν ξέρουμε το κόστος πού θα καταλήξει. Αυτή δηλαδή η σύσταση δεν διαφέρει τον κυπριακό λαό ο οποίος θα πληρώσει για το έργο; Ή η άλλη σύσταση που λέει ότι ο ΑΔΜΗΕ απαιτεί ότι θα πρέπει να πληρώνεται και ασφάλεια, insurance, η οποία είναι ένα τεράστιο ποσό. Δηλαδή, αυτή μάλιστα η σύσταση ενδιαφέρει τον Κυπριακό Λαό που θα την πληρώνει, δεν ενδιαφέρει τον επένδυτη. Δηλαδή, εκβιαστικά πήγαμε και υπογράψαμε τις δύο συμφωνίες και μετά πήγαν να πάρουν και άλλη μελέτη.»
Πού είναι οι επενδυτές;
Προφανές είναι κατά τον κ. Μιχαηλίδη ότι δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα επενδυτές οι οποίοι για να επενδύσουν θα έπρεπε να πειστούν για τη βιωσιμότητα του έργου.
«Ο λόγος που καταλαβαίνουν ότι το έργο αυτό έχει πρόβλημα σε σχέση με τη βιωσιμότητα είναι γιατί οι παραδοχές κατά το τελικό κόστος του έργου από το 1,9 εκατομμύρια βγάζει μάτι ότι είναι σαφώς υποτιμημένο. Όταν υπάρχουν έργα όπως το Ισπανία-Γαλλία που ήτανε 300 χιλιόμετρα υποθαλάσσιο καλώδιο και στοίχισε 2,9 εκατομμύρια, πώς μπορεί το δικό μας το οποίο είναι 900 χιλιόμετρα και στο μεγαλύτερο βάθος που έχει γίνει ποτέ παγκόσμια τέτοιο καλώδιο να λέμε ότι το έργο αυτό θα καταλήξει με τελικό κόστος 1,9 εκατομμύρια;»
«Το ότι δεν υπάρχουν επενδυτές αποδεικνύει ότι αυτό το έργο είναι σαφώς προβληματικό», προσθέτει και επισημαίνει ότι η απόφαση της κυβέρνησης Νίκου Χριστοδουλίδη το Σεπτέμβριο του 2024 κυρίως για τα 125 εκατομμύρια «έδωσε το σινιάλο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνωρίζει ευθύνη για αυτό το έργο ακόμη και αν αυτό το έργο δεν γίνει ποτέ».
Ο κ. Παπαναστασίου εύχεται να μην βρεθεί επενδυτής καθώς αν βρεθεί θα κατασταφεί οικονομική η Κύπρος η οποία πρέπει να πληρώνει τον επενδυτή με επιτόκιο 8,3%.
