Σε συμφωνία κατέληξαν μετά από ολοήμερες διαπραγματεύσεις στο Λουξεμβούργο οι Υπουργοί αρμόδιοι για θέματα Εσωτερικών και Μετανάστευσης αναφορικά με τη θέση του Συμβουλίου της ΕΕ αναφορικά με τις δύο πρώτες νομοθεσίες του Νέου Συμφώνου για την Μετανάστευση και το Άσυλο, ανοίγοντας τον δρόμο για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε στο πλαίσιο του Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, με σύνθεση Υπουργών Εσωτερικών, αφορά τη μορφή που θα έχουν ο κανονισμός για τη διαχείριση του συστήματος ασύλου και μετανάστευσης, και ο κανονισμός για την διαδικασία ασύλου.
Οι δύο κανονισμοί αποτελούν τους «δύο κύριους πυλώνες» της προσπάθειας για συνολική μεταρρύθμιση της πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης και «αποτελούν κλειδί για μια καλή ισορροπία μεταξύ της ευθύνης και της αλληλεγγύης» ανέφερε η Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου της Σουηδίας, Μαρία Μάλμερ Στένεγκαρντ, εκ μέρους της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ σε κοινή συνέντευξη Τύπου με την Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιοχάνσον μετά τη συνάντηση.
Οι γενικές προσεγγίσεις του Συμβουλίου της ΕΕ για το κείμενο των δύο κανονισμών επιτεύχθηκαν μετά από ψηφοφορία, καθώς μόνο η Ουγγαρία και η Πολωνία ψήφισαν εναντίον, ενώ απείχαν από τη ψηφοφορία η Τσεχία, η Μάλτα, η Βουλγαρία, η Σλοβακία και η Λιθουανία σύμφωνα με πληροφορίες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι Προεδρίες του Συμβουλίου των κρατών μελών που εμπλέκονται στις διαπραγματεύσεις για τη συνολική αναδιάρθρωση του νομοθετικού πλαισίου για τη μετανάστευση, έχουν θέσει ως χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της διαδικασίας μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, πριν τις επόμενες ευρωεκλογές.
Η συμφωνία για τον κανονισμό διαχείρισης του συστήματος ασύλου και μετανάστευσης, ανέφερε η Σουηδή Υπουργός, «θα βελτιώσει τη λειτουργία των γνωστών ως κανόνων του Δουβλίνου, καθιστώντας πιο σταθερό τον ορισμό του κράτους μέλους που έχει την ευθύνη για επεξεργασία μιας αίτησης ασύλου, ενώ την ίδια στιγμή θα αποτρέπει την κατάχρηση και τις δευτερεύουσες μετακινήσεις» (μεταναστών και αιτητών από το ένα κράτος μέλος στο άλλο).
Παράλληλα, εξήγησε, «ο μηχανισμός υποχρεωτικής αλληλεγγύης που έχουμε δημιουργήσει θα παρέχει κοινή στήριξη στα κράτη μέλη εκείνα που εκτίθενται περισσότερο σε μεταναστευτικές πιέσεις», κάτι που όπως είπε, «είναι επωφελές για όλα τα κράτη μέλη μακροπρόθεσμα όταν οι δευτερεύουσες κινήσεις θα μπορούν να μειωθούν».
Τα κράτη μέλη που θα συνεισφέρουν στον μηχανισμό αλληλεγγύης «θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μεταξύ διαφορετικών συνεισφορών αλληλεγγύης, οι οποίοι όλοι έχουν την ίδια αξία, διατηρώντας την ευελιξία και με σεβασμό σε διαφορετικές ανάγκες» όπως είπε.
Η συμφωνία για τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου, συνέχισε, είχε επιτευχθεί εν μέρει στο παρελθόν, όμως σήμερα υπήρξε συμφωνία στα υπόλοιπα θέματα, για έναν κανονισμό που θα δημιουργεί «μια πιο απλή και πιο αποτελεσματική διαδικασία ασύλου, σε συνδυασμό με επαρκείς διαδικαστικές δικλείδες ασφαλείας για τους αιτητές».
Στη συμφωνία προβλέπεται συμβιβασμός μεταξύ των κρατών μελών που διασφαλίζει «γρήγορες, δίκαιες και αποτελεσματικές διαδικασίες για αιτητές που θεωρούνται πιο πιθανόν να μη δικαιούνται διεθνούς προστασίας», κατά τρόπο που να μην αποτελεί επιπρόσθετο βάρος για τις χώρες στα εξωτερικά σύνορα, όπως είπε. Οι διαδικασίες αυτές, εξήγησε, θα διασφαλίζουν τη σωστή διαχείριση αυτών που χρειάζονται διεθνή προστασία και την γρήγορη απόρριψη αυτών που δεν έχουν ανάγκη.
Οι Υπουργοί συζήτησαν επίσης την διασφάλιση νόμιμων διόδων μετανάστευσης, καθώς και την κατάσταση όσον αφορά τη εξωτερική διάσταση της μετανάστευσης, δηλαδή των σχέσεων με τρίτες χώρες.
Καταλήξαμε σε μια σημαντική συμφωνία, που αποτελεί το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τις συνοριακές διαδικασίες κ τη δημιουργία μηχανισμού αλληλεγγύης που αποτελεί πάγιο αίτημα της ΚΔ και άλλων κρατών-μελών της πρώτης υποδοχής, τα οποία δέχονται εντονότατες μεταναστευτικές πιέσεις. https://t.co/HTsWUa3tj8
— Constantinos Ioannou (@K_Ioannou) June 8, 2023
Τη συμφωνία χαιρέτισε μέσω Twitter ο Υπουργός Εσωτερικών, Κωνσταντίνος Ιωάννου, ο οποίος ανέφερε ότι αυτή αποτελεί «το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τις συνοριακές διαδικασίες και τη δημιουργία μηχανισμού αλληλεγγύης», κάτι που αποτελούσε πάγιο αίτημα της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Διαβάστε τις βασικές πρόνοιες της συμφωνίας:
Εξορθολογισμός διαδικασίας ασύλου
Ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου θεσπίζει μια κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την ΕΕ την οποία τα κράτη μέλη πρέπει να ακολουθούν όταν οι άνθρωποι ζητούν διεθνή προστασία. Εισάγονται υποχρεωτικές συνοριακές διαδικασίες, με σκοπό να αξιολογηθεί γρήγορα στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ εάν οι αιτήσεις είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες. Τα άτομα που υπόκεινται στη διαδικασία ασύλου στα σύνορα δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στην επικράτεια του κράτους μέλους.
Η διαδικασία των συνόρων θα ισχύει όταν ένας αιτών άσυλο υποβάλλει αίτηση σε σημείο διέλευσης των εξωτερικών συνόρων, μετά από σύλληψη σε σχέση με παράνομη διέλευση συνόρων και μετά από αποβίβαση μετά από επιχείρηση έρευνας και διάσωσης. Η διαδικασία είναι υποχρεωτική για τα κράτη μέλη εάν ο αιτών αποτελεί κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, έχει παραπλανήσει τις αρχές με ψευδείς πληροφορίες ή αποκρύπτοντας πληροφορίες και εάν ο αιτών έχει υπηκοότητα με ποσοστό αναγνώρισης κάτω του 20%.
Η συνολική διάρκεια της διαδικασίας ασύλου και επιστροφής δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες.
Σημειώνεται ότι μετά από δύσκολες συνομιλίες, κυρίως μεταξύ της Ιταλίας και της Γερμανίας, διατηρήθηκε η ευελιξία για τα κράτη-μέλη να κρίνουν εκείνα ποιά τρίτη χώρα θεωρείται «ασφαλής».
Επαρκής χωρητικότητα
Για τη διενέργεια συνοριακών διαδικασιών, τα κράτη μέλη πρέπει να δημιουργήσουν επαρκή ικανότητα, όσον αφορά την υποδοχή και τους ανθρώπινους πόρους, που απαιτείται να εξετάζουν ανά πάσα στιγμή έναν προσδιορισμένο αριθμό αιτήσεων και να επιβάλλουν τις αποφάσεις επιστροφής. Σε επίπεδο ΕΕ, αυτή η επαρκής χωρητικότητα είναι 30 000. Η επαρκής χωρητικότητα κάθε κράτους μέλους θα καθοριστεί με βάση έναν τύπο που λαμβάνει υπόψη τον αριθμό των παράτυπων συνοριακών διελεύσεων και των αρνήσεων εισόδου σε περίοδο τριών ετών.
Τροποποίηση των κανόνων του Δουβλίνου
Ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης (ΑΜΜR) θα πρέπει να αντικαταστήσει, εφόσον συμφωνηθεί, τον ισχύοντα κανονισμό του Δουβλίνου. Το Δουβλίνο θέτει κανόνες που καθορίζουν ποιο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου. Το AMMR θα εξορθολογίσει αυτούς τους κανόνες και θα συντομεύσει τα χρονικά όρια. Για παράδειγμα, η τρέχουσα περίπλοκη διαδικασία μεταφοράς του αιτούντος πίσω στο κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο για την αίτησή του θα αντικατασταθεί από μια απλή ειδοποίηση ανάληψης.
Υποχρεωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης
Για να εξισορροπηθεί το τρέχον σύστημα σύμφωνα με το οποίο οι χώρες της πρώτης υποδοχής είναι υπεύθυνες για τη συντριπτική πλειονότητα των αιτήσεων ασύλου, προτείνεται ένας νέος μηχανισμός που συνδυάζει την υποχρεωτική αλληλεγγύη με την ευελιξία. Δηλαδή τα κράτη μέλη μπορούν να επιλέξουν να συνεισφέρουν είτε φιλοξενώντας αιτούντες άσυλο (μετεγκατάσταση), είτε με οικονομικές συνεισφορές ή εναλλακτικά μέτρα αλληλεγγύης.
Ο ελάχιστος ετήσιος αριθμός για μετεγκαταστάσεις από κράτη μέλη πρώτης υποδοχής σε κράτη μέλη λιγότερο εκτεθειμένα σε αφίξεις μεταναστών, είναι 30.000, ενώ ο ελάχιστος ετήσιος αριθμός οικονομικών συνεισφορών είναι 20.000 ευρώ ανά μετεγκατάσταση. Τα ποσά αυτά μπορούν να αυξηθούν όπου χρειάζεται και θα ληφθούν επίσης υπόψη καταστάσεις όπου δεν προβλέπεται ανάγκη αλληλεγγύης σε ένα δεδομένο έτος.
Προκειμένου να αντισταθμιστεί ένας πιθανώς ανεπαρκής αριθμός δεσμευμένων μετεγκαταστάσεων, το συνεισφέρον κράτος μέλος θα αναλάβει την ευθύνη για την εξέταση αιτήματος ασύλου από άτομα που υπό κανονικές συνθήκες θα υπόκεινται σε μεταφορά στο υπεύθυνο κράτος μέλος (ωφελούμενο κράτος μέλος). Αυτό το καθεστώς θα καταστεί υποχρεωτικό εάν οι δεσμεύσεις μετεγκατάστασης υπολείπονται του 60% των συνολικών αναγκών που εντόπισε το Συμβούλιο για το συγκεκριμένο έτος ή δεν φθάσουν τον αριθμό που ορίζεται στον κανονισμό (30 000).
ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΩΝ
Περιλαμβάνονται μέτρα που στοχεύουν στην πρόληψη της κατάχρησης από τον αιτούντα άσυλο και στην αποφυγή δευτερευουσών μετακινήσεων. Για παράδειγμα, ορίζονται υποχρεώσεις για τους αιτούντες άσυλο να υποβάλλουν αίτηση στα κράτη μέλη της πρώτης εισόδου ή της νόμιμης διαμονής. Αποθαρρύνονται οι δευτερεύουσες μετακινήσεις περιορίζοντας τις δυνατότητες παύσης ή μετατόπισης ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών και έτσι μειώνονται οι δυνατότητες του αιτούντος να επιλέξει το κράτος μέλος στο οποίο υποβάλλει την αίτηση ασύλου.
Το κράτος μέλος της πρώτης εισόδου θα είναι υπεύθυνο για την αίτηση ασύλου για διάρκεια δύο ετών.
Εάν ένα κράτος μέλος απορρίψει έναν αιτούντα στη συνοριακή διαδικασία, η ευθύνη του για το άτομο αυτό θα λήξει μετά από 15 μήνες (σε περίπτωση ανανέωσης της αίτησης).
