Η πρώτη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό όταν σκεφτώ τις λέξεις Κύπρος και αρχιτεκτονική είναι τσιμέντο. Και άσπρα κουτιά οι επόμενες. Από τις μεγαλύτερες πόλεις μέχρι το τελευταίο χωριό βλέπεις παντού τόνους τσιμέντου από την πιο ψηλή ταράτσα, τον τελευταίο δρόμο, ακόμα και σε κοίτες ποταμών. Τα πάντα καλυμμένα από μια άσχημη γκρίζα κρούστα που δυστυχώς δεν φαίνεται ότι θα αποχωριστούμε στο άμεσο τουλάχιστον μέλλον.
Τις αρχές της δεκαετίας του ’70 ολόκληροι πλακόστρωτοι δρόμοι τσιμεντώθηκαν για να «κυλούν πιο εύκολα τα αυτοκίνητα», όπως μου είπαν, που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται μαζικά τότε. Πετρόκτιστοι τοίχοι τσιμεντώθηκαν για να καλύψουν την πέτρα Ο παραδοσιακός τρόπος κτισίματος αντικαταστάθηκε από τον σύγχρονο, πιο εύκολο, γρήγορο και οικονομικό, που εξάλειψε την πέτρα και το πλιθάρι, τις καμάρες και την εσωτερική αυλή. Η αντίληψη της αισθητικής τότε βέβαια ήταν διαφορετική από την σημερινή. Το καινούριο τότε υλικό, μοντέρνο και πρωτοποριακό για την εποχή, ίσως αποτελούσε ένα σύμβολο εξέλιξης στην κυπριακή κοινωνία που ήθελε απεγνωσμένα να εκμοντερνιστεί, να αφήσει πίσω της το φτωχό, αγροτικό της παρελθόν .
Έπειτα ακολούθησε η εισβολή. Φυσικά η ανάγκη να στεγαστούν όσο πιο γρήγορα και οικονομικά ήταν δυνατό οι πρόσφυγες, υπερίσχυσε της αισθητικής. Σπίτια σαν κουτιά εμφανίστηκαν παντού, άσχημες πολυκατοικίες άρχισαν να συνθέτουν τις πόλεις που μεγάλωσαν ξαφνικά, χωρίς πολεοδομία, δίπλα από νεοκλασικά τα οποία αφέθηκαν να σαπίσουν ανεκμετάλλευτα, και στη συνέχεια να κατεδαφιστούν και να αντικατασταθούν από άλλα τσιμεντένια κουτιά, πιο φτηνά και πιο ευκολόκτιστα.
Και μετά την εισβολή ακολούθησε η ανάπτυξη. Τόσο απότομα που η Κυπριακή κοινωνία δεν μπορούσε να διαχειριστεί. Και αυτό φάνηκε στα κτίρια της. Ξενοδοχεία μεγαθήρια εμφανίστηκαν στις κυπριακές παραλίες, χωρίς καμία έγνοια για το περιβάλλον, την αισθητική ή το μέλλον. Οι γκρίζες πολυκατοικίες που δεν ήταν τίποτα άλλο από μπλοκ τσιμέντου ήταν πλέον παντού. Και το τελευταίο δέντρο κόπηκε για να γίνει οικόπεδο και το τελευταίο κομμάτι γης. Σπίτια άσχημα, χωρίς κήπους με τσιμεντένιες περιφράξεις γύρω τους, λες και οι ένοικοι πρέπει να είναι προφυλαγμένοι από κάτι πολύ επικίνδυνο. Δεν έχω καταλάβει ακόμη γιατί όλα τα σπίτια στην Κύπρο είναι περιφραγμένα από παντού. Σαν να θέλουν να είναι απομονωμένα από τον περίγυρό τους. Ίσως γιατί έτσι οι ένοικοί τους νιώθουν ότι έτσι προστατεύεται η προσωπική τους ζωή, έτσι κρύβουν τα ελαττώματα που δεν θέλουν να δουν οι άλλοι, μη τυχών και χαλάσει η εικόνα που δείχνουν προς τα έξω. Το σπίτι εξελίχθηκε σε σύμβολο στάτους. Οι ιδιοκτήτες του διαφημίζουν την ευτυχία τους με τα τετραγωνικά μέτρα. Σπίτια ογκώδη, αχρείαστα, ενίοτε στα όρια του κιτς, χωρίς κήπο αφού ο κήπος θα περιόριζε το μέγεθος του κτίσματος, με χώρους τεράστιους και ψυχρούς, κενούς από έπιπλα και ζωή. Με το επίσημο σαλόνι και την καλή, πανάκριβη τραπεζαρία που δεν χρησιμοποιείται σχεδόν ποτέ και κανένας δεν επιτρέπετε να λερώσει, με τις βιτρίνες που κλείνουν μέσα τους τα καλά τα σερβίτσια, και τα κρυστάλλινα ποτήρια που κανένας δεν έχει χρησιμοποιήσει μη τυχόν και σπάσουν. Με τη βοηθητική κουζίνα για να μην λερώνεται η καλή με τις ακριβές συσκευές και τον γρανίτη που έγινε για να εξυπηρετεί μόνο ένα σκοπό: την επίδειξη.
Τα τελευταία χρόνια ευτυχώς φαίνεται ότι αυτή η κατάσταση έχει αρχίσει σιγά σιγά να αλλάζει. Ολοένα και περισσότερες πολυκατοικίες με βελτιωμένη αισθητική εμφανίζονται ενώ παλιές πολυκατοικίες ανακαινίζονται και διατηρητέα κτήρια αναπαλαιώνονται δίνοντας έτσι μια πιο ευχάριστη όψη στις πόλεις. Αυξήθηκαν οι χώροι πρασίνου και κοινής χρήσης, όπως τα πάρκα και οι πλατείες, και δημιουργήθηκαν πεζόδρομοι. Τα ιστορικά κέντρα των πόλεων απόκτησαν ξανά την παλιά τους αίγλη και οι πλατείες και τα στενά σε πολλά χωριά ανάκτησαν την χαμένη τους γραφικότητα. Τα σπίτια απέκτησαν λίγο περισσότερο γούστο, με πιο καλαίσθητα υλικά, περισσότερα δέντρα και μικρότερο όγκο. Επειδή όμως η αισθητική δεν είναι κάτι που επιβάλλεται παρά καλλιεργείται και αναπτύσσεται, θα πρέπει να υποστούμε για αρκετά ακόμα χρόνια το τσιμέντο και τα κουτιά γύρω μας, αν ποτέ βέβαια καταφέρουμε να απαλλαγούμε οριστικά.
