Ενόψει των εκλογών του 2024 για την τοπική αυτοδιοίκηση στη βάση του νέου πλαισίου της μεταρρύθμισης, ανά Επαρχία δημιουργούνται ξεχωριστά συμπλέγματα των κοινοτήτων της οικείας Επαρχίας. Σύμφωνα με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, δημιουργούνται, πέραν των πέντε Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης και των είκοσι δήμων, 30 συμπλέγματα υπηρεσιών κοινοτήτων στη βάση του Περί Κοινοτήτων (Τροποποιητικός) (Αρ. 2) Νόμου του 2022, με 9 συμπλέγματα στην Επαρχία Λευκωσίας, 8 στην Επαρχία Λεμεσού, 5 στην Επαρχία Λάρνακας και 8 στην Επαρχία Πάφου, ο οποίος τροποποιεί τον βασικό περί Κοινοτήτων Νόμο Αρ. 86(1) του 1999.
Επί των Συμπλεγμάτων Υπηρεσιών Κοινοτήτων σχετικό είναι το Δέκατο Μέρος του Νόμου (Άρθρα 98Α έως 98Θ) το οποίο ορίζει την εγκαθίδρυση και λειτουργία Συμπλεγμάτων Υπηρεσιών Κοινοτήτων για την παροχή κοινών υπηρεσιών στις κοινότητες που συμμετέχουν στο οικείο σύμπλεγμα. Κοινότητες οι οποίες δεν περιλαμβάνονται σε συμπλέγματα, εντάσσονται σε ένα εξ’ αυτών κατόπιν απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών. Σύμφωνα με το Νόμο, τα Συμπλέγματα διοικούνται από Συμβούλιο, μέλη του οποίου είναι οι κοινοτάρχες των κοινοτήτων που τα απαρτίζουν. Των Συμβουλίων Συμπλέγματος Υπηρεσιών προεδρεύει μέλος του που εκλέγεται σε μυστική ψηφοφορία εντός δεκαπέντε ημερών από την εκλογή των κοινοταρχών και των μελών των Συμβουλίων των κοινοτήτων, στην οποία εκλέγεται επίσης αναπληρωτής πρόεδρος του Συμβουλίου Συμπλέγματος.
Οι αρμοδιότητες των Συμβουλίων των Συμπλεγμάτων αφορούν στη διαχείριση αποκομιδής σκυβάλων, την προώθηση ενεργειών για σχεδιασμό και υλοποίηση ενοποιημένων έργων, την παροχή λογιστικών υπηρεσιών με ενιαίο λογισμικό σύστημα, γραμματειακές υπηρεσίες, τεχνική υποστήριξη από εξειδικευμένο εργατικό προσωπικό το οποίο δύναται να προσλαμβάνει, υγειονομικές υπηρεσίες, υπηρεσίες ρύθμισης τροχαίας κινήσεως, υπηρεσίες κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του περί Σκύλων Νόμου, σχεδιασμό, συντήρηση, βελτίωση και καθαρισμό χώρων πρασίνου των οποίων τη διαχείριση αναλαμβάνει το σύμπλεγμα ή που ανήκουν στο σύμπλεγμα, ως επίσης και οποιεσδήποτε άλλες υπηρεσίες τις οποίες καθορίζει ο Υπουργός με σχετική γνωστοποίησή του.
Το Συμβούλιο Συμπλεγμάτων Υπηρεσιών Κοινοτήτων αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και έχουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα και εκπροσωπούνται από τον Πρόεδρο τους. Τα Συμβούλια Συμπλεγμάτων, κατόπιν διαβούλευσης με τα Συμβούλια των κοινοτήτων, επιβάλλουν σε αυτά ετήσια συνεισφορά για τις παρεχόμενες υπηρεσίες, ο καθορισμός της οποίας λαμβάνει υπόψη την συνολική ετήσια δαπάνη για την προσφορά των υπηρεσιών, τον αριθμό των κατοίκων και τις υπηρεσίες που παρέχονται σε κάθε κοινότητα. Οι συνεδριάσεις των Συμβουλίων Συμπλεγμάτων Υπηρεσιών συγκαλούνται τουλάχιστον μια φορά τον μήνα και εκτάκτως, εάν κριθεί σκόπιμο, ενώ αυτές είναι δημόσιες εκτός κατ’ εξαίρεση περιπτώσεων και οι αποφάσεις αναρτώνται στην ιστοσελίδα του Συμπλέγματος. Ο Έπαρχος της οικείας Επαρχίας που ανήκουν τα Συμπλέγματα έχει εξουσία να ασκεί έλεγχο νομιμότητας των αποφάσεών τους.
Το Συμβούλιο των Συμπλεγμάτων εκπονεί ετήσιο προϋπολογισμό που απαιτείται να είναι ισοσκελισμένος, ενώ σημαντική πρόνοια επί τούτου αποτελεί το ότι κάθε Συμβούλιο Συμπλέγματος δύναται, χωρίς οποιαδήποτε έγκριση, να δαπανά κάθε έτος ποσό το οποίο δεν υπερβαίνει το 20% οποιουδήποτε κονδυλίου των δαπανών που έχουν προϋπολογιστεί και εγκριθεί, υπό τον όρο ότι αυτό το ποσό εξοικονομείται από οποιοδήποτε άλλο ή από οποιαδήποτε άλλα από τα κονδύλια που υποβλήθηκαν και εγκρίθηκαν στον ίδιο προϋπολογισμό. Το κάθε Συμβούλιο, επιπρόσθετα, διατηρεί ταμείο, τα έσοδα του οποίου προέρχονται από τις ετήσιες συνεισφορές των Συμβουλίων των κοινοτήτων που συμμετέχουν στο σύμπλεγμα, χορηγία της Δημοκρατίας, πρόστιμα, χρηματικές ποινές και άλλα έσοδα που εισπράττονται, μισθώματα, κέρδη, τόκους και οφειλές που προέρχονται από ιδιοκτησίες του Συμβουλίου Συμπλέγματος και δωρεές, κληροδοτήματα ή άλλες χορηγίες.
Όσον αφορά στο προσωπικό των Συμπλεγμάτων Υπηρεσιών Κοινοτήτων, τα Συμπλέγματα καθίστανται, σύμφωνα με το Νόμο, καθολικοί ανάδοχοι και εργοδότες όλου του προσωπικού που υπηρετεί στα Συμβούλια των Κοινοτήτων που συμμετέχουν. Σημαντικές είναι οι πρόνοιες του Νόμου που αφορούν στην διαφάνεια και συμμετοχή μελών της κοινότητες, με τα μέλη της κοινότητας να μπορούν να υποβάλλουν στο οικείο Συμβούλιο Συμπλέγματος Υπηρεσιών υπομνήματα ή / και ερωτήματα και να ενημερώνονται για τις αποφάσεις των οικείων Συμβουλίων.
Η βασική αρχή που διέπει την εν λόγω μεταρρύθμιση της λειτουργίας των κοινοτήτων σε επαρχιακό επίπεδο αφορά στον εξορθολογισμό της διαχείρισης των υπηρεσιών που παρέχονται σε τοπικό επίπεδο και την δημιουργία περιβάλλοντος κλίμακος που θα επωφελέσει τις τοπικές κοινωνίες και το ευρύτερο καλώς νοούμενο συμφέρων των μελών των κοινοτήτων.
