Εξήντα οκτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα απο την ημέρα διεξαγωγής του ενωτικού δημοψηφίσματος. Στις 15 Ιανουαρίου 1950, ο κυπριακός Ελληνισμός αξίωσε σε ποσοστό 95.7% την ένωση της Κύπρου με την Έλλάδα, στέλλοντας σαφές μήνυμα εθνικής και ιστορικής αντίστασης στους Άγγλους αποικιοκράτες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος από τους 224,747 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους, υπέρ της Ένωσης ψήφησαν 215,108 άτομα, ενώ στις δέλτoυς του ενωτικού δημοψηφίσματος υπέγραψε και αριθμός Τουρκοκυπρίων.
Ο Δρ Αντρέας Κάρυος, ιστορικός και υπεύθυνος του Μουσείου Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959 εξήγησε στην εκπομπή Alpha Ενημέρωση οτι "το κυπριακό ενωτικό κίνημα, δηλαδή το πολιτικό αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου για τερματισμό της αποκιοκρατίας και ένωση με την Ελλάδα, ήταν κατά βάση ειρηνικό κίνημα, με δύο εξαιρέσεις που υπήρξε προσφυγή στη βία, με την επανάσταση των Οκτωβριανών και τον αγώνα της ΕΟΚΑ."
"Μία απο τις πολλές ειρηνικές μεθόδους που επέλεξαν οι κάτοικοι της Κύπρου να διεκδικήσουν τις πολιτικές τους επιδιώξεις, ήταν και τα δημοψηφίσματα. Το πρώτο καταγράφεται το 1914 και αυτό το γνωρίσαμε πριν απο τρία χρόνια γιατί αγνοούσαμε την ύπαρξη του, το δεύτερο το 1921 στα εκατοντάχρονα της Ελληνικής Επανάστασης. Δηλαδή, τέτοια δημοψηφίσματα οργανώνονταν με αφορμή κάποια εθνική επέτειο. Το τρίτο έγινε το 1930, στην επέτειο των εκατό χρόνων απο την επίσημη ανακήρυξη του Ελληνικού κράτους και το τελευταίο τον Ιανουάριο του 1950."
Σύμφωνα με τον κύριο Κάρυο, το δημοψήφισμα διήρκησε μια εβδομάδα απο τις 15 μέχρι τις 22 Ιανουαρίου 1950 και ως ιστορικό γεγονός, σηματοδότησε την απόφαση των τότε πολιτικών δυνάμεων της Κύπρου να "συγκρουστούν" απευθείας με το Βασιλικό Στέμμα και να αλλάξουν την αδιάλλακτη στάση των Άγγλων, που δεν επιθυμούσαν καμία συζήτηση επι του Κυπριακού.
"Επομένως, προσπάθησαν να πιέσουν τους Άγγλους να προσέλθουν στην τράπεζα των διαπραγματεύσεων. Mετά τα γεγονότα των Οκτωβριανών. έχουμε την επιβολή ενός ανελεύθερου καθεστώτος απο τους αποικιοκράτες στο νησί, το οποίο κατέρρευσε μπροστά στις εξελίξεις του Β Παγκοσμίου Πολέμου, όταν εκ των πραγμάτων οι Βρετανοί ζήτησαν τη συνεργασία των Κυπρίων στον κοινό αγώνα κατά των χωρών του Άξονα και αποφασίζουν να χαλαρώσουν κάποια απο αυτά τα μέτρα. Επομένως, οι Έλληνες της Κύπρου δεν έχασαν την ευκαιρία να ζητήσουν ξανά το δικαίωμα της ένωσης με την Ελλάδα, η οποία έλαβε πιο σαφή μορφή σε οτι αφορά την ορολογία που χρησιμοποιήθηκε μερικά χρόνια αργότερα, όταν συμπεριλήφθηκε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των λαών στη Χάρτα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών."
Οπως εξήγησε, οι Έλληνες της Κύπρου ζητούσαν την εφαρμογή του συγκεκριμένου δικαιώματος και για την Κύπρο, μία στρατηγική η οποία συνεχίστηκε και για τα επόμενα χρόνια.
"Οι αρχές του 1950, βρίσκουν την δεξιά, την Εκκλησία και την αριστερά σε αυτή την προσπάθεια της διοργάνωσης του δημοψηφίσματος. Η πατρότητα της διοργάνωσης του δημοψηφίσματος αποτελεί αντικείμενο συζήτησης και των πολιτικών και των ιστορικών πλευρών της Κύπρου. Ανεξαρτήτως ποιός έχει δίκαιο, είναι σημαντικό να επισημάνουμε οτι το κομμουνιστικό κόμμα της Κύπρου, το ΑΚΕΛ, ανέλαβε μια πρωτοβουλία συλλογής υπογραφών το 1949, ούτως ώστε αυτές οι υπογραφές να σταλούν στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και ο ίδιος να θέσει υπο την αιγίδα του τη διοργάνωση ενός δημοψηφίσματος, υπέρ της αυτοδιάθεσης της Κύπρου, εφόσον οι Βρετανικές αρχές αρνούνταν να πράξουν κάτι τέτοιο. Η ηγεσία της Εκκλήσίας της Κύπρου, αποφάσισε να προχωρήσει η ίδια, όχι ζητώντας απο τον ΟΗΕ να διοργανώσει το δημοψήφισμα, αλλά να το διοργανώσει η ίδια, γεγονός που έγινε την εβομάδα 15-22 Ιανουαρίου."
Στο Μουσείο Αγώνος, οι δέλτοι του Ενωτικού Δημοψηφίσματος
Οι δέλτοι του Ενωτικού Δημοψηφίσματος, αποτελούν μέρος της συλλογής του Μουσείου Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959 και εκτίθενται στο κτίριο του Μουσείου, που βρίσκεται δίπλα απο την Ιερά Αρχιεπισκοπή. Ο φωτογραφικός φακός του alphanews.live κατέγραψε και παρουσιάζει τα ιστορικά ντοκουμέντα:
Η πρώτη σελίδα του Ενωτικού Δημοψηφισματος, με πρώτη την υπογραφή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου
Η ανακοίνωση της Αρχιεπισκοπής, αναφορικά με το αποτέλεσμα και τα γεγονότα του Ενωτικού Δημοψηφίσματος.
