Πώς είναι να είσαι αιτητής ασύλου στην Κύπρο; Πώς ζουν αυτοί οι άνθρωποι; Τους πρώτους εννέα μήνες δεν επιτρέπεται να εργάζονται ενώ στη συνέχεια πολλοί δεν μπορούν να εργαστούν είτε επειδή δεν βρίσκουν δουλειά ή δεν μπορούν να εργαστούν στους περιορισμένους τομείς της οικονομίας όπου επιτρέπεται με βάση τη νομοθεσία να εργαστούν, όπως για παράδειγμα γεωργία, κτηνοτροφία, συλλογή σκουπιδιών. Ορισμένοι πάλι έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας που τους εμποδίζουν να εργαστούν. Είναι η κοινωνική πρόνοια που λαμβάνουν από το κράτος επαρκής για να τους εξασφαλίσει μια αξιοπρεπή διαβίωση όσον αφορά στην υγεία και στην επιβίωση αυτών των ατόμων και των οικογενειών τους; Ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και τι ονειρεύονται για το μέλλον;
Η Αντιπροσωπεία της Ύπατης Αρμοστείας στην Κύπρο, δημοσιεύει σειρά ιστοριών που απαντούν στις περισσότερες από τις παραπάνω ερωτήσεις και παρουσιάζουν την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής ορισμένων αιτητών ασύλου.
Η ιστορία της Celine...
Η Celine , 33 χρονών, κατάγεται από το Κόνγκο και είναι μητέρα τριών παιδιών. Απόφοιτη γυμνασίου και μοδίστρα, αναγκάστηκε πριν από 8 χρόνια να εγκαταλείψει την πατρίδα της, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κόνγκο, μια χώρα που η σύγχρονη ιστορία της σημαδεύτηκε από ένα μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο και η επικράτηση στη συνέχεια της πολιτικής αστάθειας και σωρείας παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ζει σήμερα στη Λευκωσία με το δίχρονο γιο της μαζί με δύο άλλες μητέρες και τα παιδιά τους. Τα άλλα δύο της παιδιά, ηλικίας μέχρι 10 χρονών, βρίσκονται στην επιμέλεια στενών συγγενικών της προσώπων στο Κόνγκο, αφού η ίδια δεν είναι σε θέση να τα στηρίξει.
Η Celine έκανε αίτηση ασύλου το 2009 και έκτοτε περιμένει την απόφαση στην αίτηση ασύλου της. Εξαρτάται πλήρως από το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας για να επιβιώσει, ενώ η παρατεταμένη διαδικασία ασύλου παρατείνει και την ανησυχία της για ένα αβέβαιο μέλλον όπου τίποτα δεν μπορεί να προγραμματίσει, ούτε για την ίδια ούτε για τα παιδιά της. "Αν τουλάχιστον είχα μια ραπτομηχανή και να είχα το δικαίωμα να εργαστώ, θα ήμουν τόσο χαρούμενη," λέει. "Θα ήθελα να ζω και με τα τρία μου παιδιά, να εργάζομαι και να υποστηρίζω την οικογένειά μου".
Ο δίχρονος γιος της γεννήθηκε πρόωρα και χρειάστηκε ειδική φροντίδα για πολλούς μήνες μετά τη γέννησή του. "Έχει ακόμα ευαίσθητους πνεύμονες και δεν μπορούμε να βγαίνουμε έξω όταν έχει κρύο. Πρέπει να είμαι πολύ προσεκτική, " λέει η Celine. Ενώ μια ραπτομηχανή θα μπορούσε να την κρατά απασχολημένη, αναλώνει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της στο σπίτι και στην αδράνεια.
Τα κουπόνια δεν φτάνουν. "Δεν μπορώ να αγοράσω τα βασικά πράγματα που χρειάζομαι για το γιο μου. Από τα EUR95 που λαμβάνω σε μετρητά κάθε μήνα, τα EUR80 συμπληρώνουν το ενοίκιο και τους λογαριασμούς, καθώς το επίδομα ενοικίου των EUR100 δεν αρκεί. Στο τέλος δεν απομένει τίποτα. Ακόμη και με το παιδικό συμπλήρωμα (25 Ευρώ), δεν μπορώ να καλύψω τις ανάγκες του παιδιού μου και στηριζόμαστε σε δωρεές από φιλανθρωπικούς οργανισμούς που δεν είναι πάντα διαθέσιμες,» αναφέρει χαρακτηριστικά η Celine. Η εύθραυστη κατάσταση υγείας του γιου της απαιτεί να επισκέπτεται τακτικά τον γιατρό, αλλά αυτό δεν είναι πάντοτε δυνατό, καθώς πρέπει να πληρώνει 3-6 ευρώ σε κάθε επίσκεψη, ποσό που συνήθως δεν μπορεί να καλύψει.
Η μετακίνηση αποτελεί μια επιπλέον πρόκληση με τα πόδια ν’αποτελούν το μόνο προσιτό μεταφορικό μέσο για την Celine και τον γιο της, καθώς τα λεφτά δεν αρκούν ούτε για εισητήριο του λεωφορείου. Για την Celine, το να επισκεφτεί το επαρχιακό γραφείο κοινωνικής πρόνοιας για να ρωτήσει αν είναι έτοιμα τα κουπόνια της, για παράδειγμα όταν υπάρχουν καθυστερήσεις, σημαίνει περπάτημα με το γιο της από το κέντρο της πόλης όπου διαμένει στο Καϊμακλί και πίσω.
Η παρατεταμένη αγωνία από τα πολλά χρόνια αναμονής κι αβεβαιότητας έπληξαν την υγεία της νεαρής μητέρας που υποφέρει από υψηλή πίεση και παλεύει την κατάθλιψη. Μοναδική παρηγοριά για την Celine η παρέα με τις συγκάτοικές της και βεβαίως τα όνειρά της. «Ονειρεύομαι το γιο μου να μεγαλώνει και να γίνει γιατρός μια μέρα», λέει η Celine. "Γιατρός με ειδίκευση για πρόωρα βρέφη, όπως ακριβώς γεννήθηκε κι ο ίδιος."
Κύπρος και αιτητές ασύλου
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, στο τέλος του 2016 ήταν εγγεγραμμένοι στην Κύπρο 3,088 αιτητές ασύλου για τους οποίους εκκρεμούσε απόφαση αναφορικά με την αίτησή τους για διεθνή προστασία. Από αυτούς, οι 307 φιλοξενούνταν στο Κέντρο Υποδοχής Κοφίνου και 112 σε παιδικές στέγες στη Λευκωσία, Λάρνακα και Λεμεσό ως ασυνόδευτα και χωρισμένα από τους γονείς τους παιδιά. Οι υπόλοιποι αιτητές ασύλου (2,699) διαμένουν ανάμεσά μας. Ορισμένοι εργάζονται, ενώ άλλοι - πολύ λίγοι - λαμβάνουν κοινωνική βοήθεια από το κράτος. Σύμφωνα με στοιχεία των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, μόνο 20% των αιτητών ασύλου που διαμένουν εκτός κέντρων φιλοξενίας λαμβάνουν σήμερα κρατική κοινωνική βοήθεια.
Για τους αιτούντες άσυλο, η κοινωνική βοήθεια δεν παρέχεται με βάση το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα (ΕΕΕ) αλλά ως επί το πλείστον σε είδος, μέσω κουπονιών για τις ανάγκες σίτισης και ρουχισμού και ενός μικρού χρηματικού ποσού για την κάλυψη λογαριασμών και άλλων εξόδων. Ενώ το ΕΕΕ για ένα άτομο είναι € 760 το μήνα για την κάλυψη ενοικίου, σίτισης και ρουχισμού, λογαριασμών και άλλων εξόδων, ένας αιτητής ασύλου λαμβάνει μόνο € 320 το μήνα για να καλύψει τις ίδιες ανάγκες. Ενώ κάτω από το ΕΕΕ, το επιπρόσθετο ποσό για κάθε εξαρτώμενο άτομο είναι 144 ευρώ, για τους αιτητές ασύλου το αντίστοιχο ποσό είναι 25 ευρώ με μέγιστο όριο 4 εξαρτώμενους.
Γενικότερα, η κοινωνική βοήθεια που προσφέρεται στους αιτούντες άσυλο είναι σημαντικά πιο κάτω από το όριο κινδύνου φτώχειας, το οποίο το 2015 βρίσκεται στα 690 ευρώ ανά άτομο το μήνα, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας.
