Επάγγελμα δεσμοφύλακας. Φύλακες των δέσμιων και συχνά δέσμιοι του ίδιου του επαγγέλματός τους. Ένα επάγγελμα με ιδιαίτερες προκλήσεις όπως άλλωστε καταδεικνύουν αρκετές επιστημονικές έρευνες στο πεδίο της σωφρονιστικής επιστήμης.
Απαιτητικές βάρδιες, επικινδυνότητα, ψυχολογική πίεση, λεπτές ισορροπίες είναι μόνο μερικά απ’ αυτά που καλούνται να διαχειριστούν οι λειτουργοί ενός σωφρονιστικού ιδρύματος.
Κόσμος τους για ένα υπηρεσιακό 8ωρο, ο κόσμος του εγκλεισμού, τον οποίο αναπόφευκτα βιώνουν, αλληλεπιδρώντας μαζί του, στην προσπάθεια τους να τον διαχειριστούν με επαγγελματισμό και επάρκεια.
Η φυλακή, ανθρώπινη ή μη, σύγχρονη ή όχι, δεν παύει να είναι φυλακή, γι’ αυτό και όσοι την υπηρετούν, πάντοτε θα έρχονται αντιμέτωποι με τις δυσκολίες που εμφανίζει ένας χώρος στον οποίο διαβιούν άνθρωποι που έχουν στερηθεί το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας.
Ωστόσο, οι προβληματικές συνθήκες σ’ ένα σωφρονιστικό ίδρυμα, εκ των πραγμάτων διογκώνουν τις δυσκολίες αυτές τόσο για τον πληθυσμό των εγκλείστων, όσο και για το σύνολο των λειτουργών του.
Αυτός, είναι κι ο βασικότερος λόγος που σε συντεχνιακό επίπεδο το μεγαλύτερο κομμάτι των δεσμοφυλάκων που εργάζονται σήμερα στις Κεντρικές Φυλακές επιμένουν να φωνάζουν για ελλείψεις και κενά, που όπως σημειώνουν δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο το ήδη εκ της φύσεως του, δύσκολο έργο τους.
Σε επίπεδο διεκδικήσεων η μεγαλύτερη συντεχνία του Κλάδου, αυτή της ΙΣΟΤΗΤΑΣ, πολλάκις έχει βρεθεί απέναντι στην Κυβέρνηση, θέτοντας επί τάπητος, όλα τα κακώς έχοντα που πρέπει να τύχουν δραστικών αλλαγών για το καλό του επαγγέλματος, αλλά και για το καλό του ιδιαίτερου χώρου που υπηρετούν.
Βασικά αγκάθια που δρουν ανασταλτικά στις όποιες καλές προθέσεις βελτίωσης, είναι όπως αναφέρουν ο υπερπληθυσμός, η υποστελέχωση και οι κτηριακές εγκαταστάσεις. Το τελευταίο μάλιστα υπήρξε και το κεντρικό σημείο αντιπαράθεσης Δεσμοφυλάκων ΙΣΟΤΗΤΑΣ – Κυβέρνησης, με τους πρώτους να υποστηρίζουν πως το υπάρχον κτήριο αδυνατεί πλέον να ανταποκριθεί στα δεδομένα του σήμερα και υπάρχει αδήριτη ανάγκη για κτίσιμο νέου σωφρονιστικού ιδρύματος.
Στο όλο σκηνικό, πάντως, φως στο τούνελ φάνηκε με την ικανοποίηση από πλευράς Κυβέρνησης της χρόνιας απαίτησής τους, να διαχωριστούν οι εξετάσεις υποψήφιων δεσμοφυλάκων από τις ετήσιες κυβερνητικές εξετάσεις που αφορούν το σύνολο των θέσεων που προκύπτουν στον δημόσιο τομέα. Θετικό βήμα και η πρόσφατη συνάντηση αντιπροσωπείας του Κλάδου με τη νεοδιορισθείσα Υπουργό Δικαιοσύνης, όπου και συζητήθηκαν τα τρέχοντα προβλήματα.
Το 2021, το Κλαδικό Συμβούλιο της ΙΣΟΤΗΤΑΣ αιτήθηκε στο μεταξύ τη διενέργεια μιας ολοκληρωμένης επιστημονικής μελέτης αναφορικά με το επάγγελμα του Δεσμοφύλακα, την οποία και προώθησαν σε όλους τους αρμόδιους κρατικούς φορείς, χωρίς όμως μέχρι σήμερα, όπως υποστηρίζουν, να έχει ληφθεί από κάποιον υπόψη.
Η συγκεκριμένη μελέτη μπαίνει στα βαθιά του συγκεκριμένου επαγγέλματος, παρουσιάζοντας με παραπομπή στη διεθνή βιβλιογραφία όλες εκείνες τις δυσκολίες και τα προβλήματα που καλούνται καθημερινά να διαχειριστούν και επισημαίνοντας τον καθοριστικό ρόλο των εκάστοτε κυβερνητικών πολιτικών σε σχέση με την απάμβλυνση των προβλημάτων αυτών.
Στις επισημάνσεις της εν λόγω μελέτης τονιζόταν μεταξύ άλλων η ιδιαιτερότητα του επαγγέλματος, που για τους ανθρώπους που το ασκούν, “ο κόσμος των φυλακών γίνεται ο κόσμος του προσωπικού και τελικά και οι ίδιοι μετατρέπονται σε κρατούμενους στην φυλακή που εργάζονται”. Αυτός άλλωστε, είναι και ένας από τους βασικότερους λόγους που διεθνώς το συγκεκριμένο επάγγελμα είναι επιρρεπές στο σύνδρομο της εξουθένωσης (burnout).
Από την άλλη το πρόβλημα του υπερπληθυσμού, το οποίο εκτός από τις κυπριακές φυλακές, αντιμετωπίζουν και οι περισσότερες φυλακές του κόσμου, δρα σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, ως παράγοντας κινδύνου και άγχους στο σωφρονιστικό προσωπικό.
Η εν λόγω μελέτη προσθέτει έναν ακόμη παράγοντα κινδύνου, που πρόσφατα με την πανδημία έγινε περισσότερο αντιληπτός και ο οποίος αφορά την έκθεσή των σωφρονιστικών υπαλλήλων στον εκάστοτε κίνδυνο μολύνσεων.
Για το θέμα των σωφρονιστικών υπαλλήλων έγιναν άλλωστε επισημάνσεις και από την Ευρωπαϊκή Επιτρoπή για την Πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT) στο πλαίσιο της τελευταίας της Έκθεσης το 2018. Στην έκθεση αυτή, η CPT σημείωνε:
- την ανάγκη ανάπτυξης της ικανότητας και του ρόλου των σωφρονιστικών υπαλλήλων
- την ανάγκη να επεκταθούν οι βάρδιες για να επιτραπεί περισσότερος χρόνος άδειας στο προσωπικό και να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος που αφιερώνεται στη μετακίνηση από και προς την εργασία.
- την ανάγκη υιοθέτησης περισσότερης εισαγωγικής και ενδοϋπηρεσιακής κατάρτισης.
- την ανάγκη σωστής ανταμοιβής για κάθε υπερωριακή εργασία.
- την ανάγκη ανάπτυξης πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση απουσιών από την εργασία, συμπεριλαμβανομένης της επιβράβευσης της καλής παρουσίας και των αποτελεσματικών κυρώσεων για επίμονες απουσίες.
- την ανάγκη μεταρρύθμισης του συστήματος προαγωγής βάσει χρόνου υπηρεσίας στο πλαίσιο ενός συστήματος που βασίζεται στην αξία και που μπορεί να εντοπίσει τους καλύτερους υποψηφίους για να εκπληρώσουν κρίσιμους ρόλους μεσαίας διοίκησης.
Σε επίπεδο αντιμετώπισης του έτερου προβλήματος της υποστελέχωσης, η CPT κατέληγε στην έκθεσή της ότι θα ανέμενε ενημέρωση αναφορικά με την πλήρωση κενών θέσεων σωφρονιστικών υπαλλήλων.
