Κάθε χρόνο τέτοια μέρα βρίσκουμε μια αφορμή να ξεχνάμε την μετριότητα, την απάθεια και τον εγωκεντρισμό στα οποία δυστυχώς έχουμε βυθιστεί ως λαός και έστω και για λίγο, θυμόμαστε τους ανθρώπους της Κύπρου μίας άλλης εποχής, μιας εποχής που η ανάγκη έγραφε ιστορία, γεννώντας ήρωες.
Όσοι δεν έπεσαν το 1955-1959 μαχόμενοι αλλά γλύτωσαν και συνέχισαν τη ζωή τους, έκαναν παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα, φορτωμένοι μνήμες σκληρές αλλά την ίδια ώρα και αξιοθαύμαστες. Οι άνθρωποι αυτοί φεύγουν πλέον ένας ένας από τη ζωή νικημένοι από τον χρόνο… τον μοναδικό εχθρό που δεν μπόρεσε ποτέ και κανένας να λυγίσει.
Ένας από αυτούς ήταν κι ο Ανδρέας Κουζούπης, αγωνιστής της ΕΟΚΑ που το 2015 σε μεγάλη πια ηλικία πέθανε αφήνοντας για παρακαταθήκη την προσφορά του στην πατρίδα, αλλά και μια μαρτυρία για ένα έγκλημα που έζησε κάποιο ζεστό πρωινό του Αυγούστου, όταν μαζί με τον συναγωνιστή του, τον 36χρονο Πλάτωνα Στυλιανού, οδηγήθηκαν σ’ ένα υπόγειο και έγιναν έρμαια στη λύσσα των αδίστακτων βασανιστών τους.
Ο Ανδρέας Κουζούπης λίγο πριν πεθάνει αποφάσισε να καταγράψει σε τρεις κόλλες χαρτί όλα όσα έζησε εκείνη τη μέρα, στις 4 Αυγούστου του 1958, ως την «Προσωπική μαρτυρία ενός αγωνιστή» όπως την ονόμασε, και να τις παραδώσει στην οικογένειά του.
Μερικά χρόνια αργότερα η μαρτυρία αυτή θα έρθει για πρώτη φορά στο φως μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της Ελίνας Σταματίου «14 Εγκλήματα μιας Αυτοκρατορίας».
Η γραπτή μαρτυρία του Ανδρέα Κουζούπη όπως δημοσιεύτηκε στο βιβλίο της Ελίνας Σταματίου:
Είμαι ο Ανδρέας Κουζούπης και συνελήφθη στη Λεμεσό στις 2 Αυγούστου 1958 από τον Λοχία Κένεντυ που ήταν κι ο υπεύθυνος για την κράτησή μου. Μεταφέρθηκα στα κρατητήρια Λανιτείου Γυμνασίου. Εκεί έμεινα δύο μέρες. Τη δεύτερη μέρα το πρωί 09.00 π.μ. ήρθαν δύο Τούρκοι αστυνομικοί με πολιτικά ρούχα και με φώναξαν. Με πήραν στο γραφείο του κρατητηρίου και εκεί εγνώρισα τον Πλάτωνα Στυλιανού από το Βουνί Λεμεσού. Οι δύο Τούρκοι μας οδήγησαν και τους δύο σε αυτοκίνητο βαν κλειστό όπου τα παράθυρα ήταν σκεπασμένα με μαύρο ρούχο. Το αυτοκίνητο μόλις επέρασε τη φρουρά του Λανιτείου, σταμάτησε. Ο ένας από τους δύο Τούρκους πήρε δύο άδειους σάκκους τσιμέντου από το αυτοκίνητο και μας τους έβαλε στην κεφαλή για να μην βλέπουμε. Μας επέρασαν χειροπέδες. Προχωρήσαμε με το αυτοκίνητο ακόμη 15 λεπτά περίπου όπου και πάλι μας σταμάτησαν σ’ ένα ήσυχο μέρος. Μας άφησαν στο αυτοκίνητο ενώ αυτοί κατέβηκαν και έκλεισαν τις πόρτες. Η ζέστη ήταν αφόρητη κι αρχίσαμε να χτυπούμε με τα πόδια μας την πόρτα και να φωνάζουμε βοήθεια. Τότε άνοιξαν την πόρτα και μας οδήγησαν τον καθένα ξεχωριστά, αλλά στο ίδιο μέρος. Είχαμε κατέβει σε υπόγειο μέρος γιατί είχε σκαλοπάτια με τις χειροπέδες πίσω στα χέρια και άρχισαν τις ανακρίσεις. Μας απειλούσαν και μας φοβέριζαν για τους δώσουμε πληροφορίες για την οργάνωση της ΕΟΚΑ. Τότε μας είπαν ότι εδώ που σας μεταφέρουμε σκοτώνουμε και πυροβολούμε. Άρχισε το μαρτύριό μας. Με εγύμνωσαν, με έβαλαν πάνω σε κρεβάτι με σούστες χωρίς στρώμα (με τις χειροπέδες και το σακούλι στο πρόσωπο). Ανέβαιναν πάνω στο σώμα μου, με πίεζαν στη σούστα του κρεβατιού και με άφηναν απότομα.
Με χτυπούσαν με διάφορους τρόπους με ένα σακούλι άμμο στο στομάχι και στο στήθος, μου τραβούσαν τα γεννητικά όργανα και με άλλους χυδαίους τρόπους με βασάνιζαν για πολλές ώρες. Εκτός από αυτά άρχισαν μετά ένα άλλο είδος βασανιστηρίου. Τον τεχνητό πνιγμό. Ήταν ένα είδος πνιγμού με σακούλι στο πρόσωπο, που το έδεναν κάτω στο λαιμό και άφηναν το πάνω μέρος ανοικτό. Το γέμιζαν με βρώμικο νερό μέχρι πάνω, το περιστριφογύριζαν στο κεφάλι μέχρι λιποθυμίας. Αυτό μου το έκαμαν μερικές φορές. Ξαφνικά άκουσα φωνές και ταραχή μεγάλη. Κατάλαβα ότι με τον ίδιο τρόπο βασανιζόταν στο ίδιο ακριβώς δωμάτιο και ο συναγωνιστής μου Πλάτων Στυλιανού που δεν άντεξε στα βασανιστήρια και πέθανε. Ο θάνατος του συναγωνιστή μου τους έκανε να σταματήσουν τα δικά μου βασανιστήρια και να με μεταφέρουν στον κεντρικό σταθμό Λεμεσού. Όταν μου έβγαλαν το σακούλι από το κεφάλι είδα ότι ήταν παρών στα βασανιστήρια και ο ανακριτής μου Κένεντυ. Κόντευε να δύσει ο ήλιος όταν ήμουν στον κεντρικό σταθμό, κάτι που δείχνει ότι με χτυπούσαν όλη μέρα. Όταν μάλιστα πήγα στο αποχωρητήριο είδα ότι έχανα αίμα. Μετά από τα συμβάντα με οδήγησαν στις φυλακές Ομορφίτας όπου έμεινα 40 μέρες και μετά στα κρατητήρια, φυσικά εκεί ήταν μια άλλη ιστορία. Επειδή ήμουν ο μοναδικός μάρτυρας για τον θάνατο του συναγωνιστή μου Πλάτωνα Στυλιανού με οδήγησαν στο δικαστήριο. Στην εξέταση που μου έγινε παρουσίασα τα πράγματα όπως ακριβώς έγιναν. Με έκπληξη μου όμως διάβασα στην εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» της 27ης Σεπτεμβρίου 1958, ότι ο δικαστής κ. Μόργκαν εξέδωσε απόφαση ότι ο θάνατος του Πλάτωνα Στυλιανού οφειλόταν σε φυσικά αίτια!!! Ήταν μια δίκη παρωδία και ευχαριστώ το Θεό που με γλίτωσε από έναν βέβαιο θάνατο γιατί δεν ήμουν ακόμη έτοιμος.
Ανδρέας Κουζούπης
Ο Πλάτων Στυλιανού υπήρξε ένα από τα 14 θύματα βασανιστηρίων του 1955-1959. Οι δράστες του εγκλήματος που διαπράχθηκε σε βάρος του δεν οδηγήθηκαν ποτέ στη δικαιοσύνη. Ο θάνατός του αποδόθηκε από τον ιατροδικαστή σε… μία τυχαία υπαραχνοειδή αιμορραγία.
Με αποσπάσματα από το βιβλίο της Ελίνας Σταματίου «14 Εγκλήματα μιας Αυτοκρατορίας», Εκδόσεις Κ. Επιφανίου, Λευκωσία 2021.
