της Μιράντας Λυσάνδρου
Λύσεις για το κυκλοφοριακό πρόβλημα άρχισαν να δίνονται από το 1986 όταν έγινε η πρώτη κυκλοφοριακή μελέτη. Μόνο που εφαρμόστηκαν αποσπασματικά χωρίς να επιφέρουν ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ο Μιχάλης Λαμπρινός εργάστηκε επί τρεις δεκαετίες στο Τμήμα Δημοσίων Έργων και ήταν ένας εκ των συντακτών της πρώτης μελέτης.
Μιχάλης Λαμπρινός, Πρόεδρος Συλλόγου Συγκοινωνιολόγων Κύπρου
«Κατ’ ακρίβειαν ελάχιστα πράγματα εφαρμόστηκαν από εκείνη τη μελέτη. Το μόνο έργο που θυμάμαι ότι έγινε σχετικά γρήγορα ήταν η διαπλάτυνση της Γρίβα Διγενή που έγινε τέσσερις λωρίδες σε όλο το μήκος της».
Το 2010, στο πλαίσιο της βιώσιμης κινητικότητας το Υπουργείο Μεταφορών, ξεκίνησε μία νέα σειρά κυκλοφοριακών μελετών με πρώτη αυτή για την πρωτεύουσα με στόχο την εξακρίβωση των προβλημάτων σε βάθος χρόνου και την εφαρμογή λύσεων ώστε να προλάβουμε τα χειρότερα…
Λουκάς Δημητρίου, Καθηγητής Συστημάτων Μεταφορών Πανεπιστημίου Κύπρου
«Από το 2008, το 2010 βλέπαμε επίσημα με μελέτες χρηματοδοτημένες ότι το κυκλοφοριακό πρόβλημα θα μεγεθυνθεί και προτείνονταν διάφορα μέτρα, νέοι δρόμοι, νέα λεωφορεία, και δεν έγινε τίποτα από όλα αυτά»...
Νέοι δρόμοι πρωταρχικής σημασίας
Το επίσημα αφήγημα είναι πως οι λόγοι της καθυστέρησης στην προώθηση των λύσεων που εισηγούνταν οι μελέτες ήταν η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Τα τελευταία χρόνια έχουν μπει ξανά στον προϋπολογισμό μεγάλα οδικά έργα πρωταρχικής σημασίας που ελλείπουν από το δίκτυο.
Εύη Αναγιωτού, Υπεύθυνη Κλάδου Βιώσιμης Κινητικότητας, Υπουργείο Μεταφορών
«Για την εύρυθμη κυκλοφοριακή λειτουργία του οδικού δικτύου θα πρέπει να ολοκληρωθούν όλοι οι πρωταρχικοί δρόμοι στις πόλεις όπου ελλείπουν, ώστε να παραλείπονται κάποιοι πυρήνες ή άλλοι δρόμοι που προκαλούν και περισσότερη κίνηση. Οι δρόμοι πρωταρχικής σημασίας που ελλείπουν από το οδικό δίκτυο, στη Λευκωσία είναι ο δρόμος Αλεξανδρουπόλεως, Πύθωνος, Βοσπόρου και στη Λεμεσό ο βόρειος παρακαμπήριος. Αυτοί οι δρόμοι έρχονται να ενοποιήσουν κομμάτια δρόμων που σήμερα δεν είναι υλοποιημένα».
Η Αλεξανδρουπόλεως που θα συνδέει τον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας – Λεμεσού με τη Λακατάμια ήδη κατασκευάζεται και αναμένεται ότι θα βοηθήσει στην αποσυμφόρηση της Σπύρου Κυπριανού στον Στρόβολο. Κατασκευάζεται επίσης η πρώτη φάση του νότιου παρακαμπτήριου, ενώ και μέρος της λεωφόρου Τσερίου ανακατασκευάζεται και το τμήμα από τον κυκλικό κόμβο μέχρι την Στροβόλου βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης.
Είναι απ’ όλους παραδεκτό ότι οι νέοι δρόμοι θα δώσουν μεν μία ανάσα στους αυτοκινητιστές, αλλά το κυκλοφοριακό δεν θα το λύσουν.
Μιχάλης Λαμπρινός, Πρόεδρος Συλλόγου Συγκοινωνιολόγων Κύπρου
«Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο διότι όσο περισσότερους δρόμους κατασκευάζεις τόσο περισσότερη κίνηση δημιουργείς. Η συμφόρηση που υπήρχε τότε περιοριζόταν στο τότε οδικό δίκτυο, σήμερα έχει εξαπλωθεί και στο υπόλοιπο οδικό δίκτυο που κατασκευάστηκε».
Ό,τι δεν λύνεται...κόβεται
Ποια είναι η λύση; Η μείωση του κυκλοφοριακού, λένε οι μελέτες, εξαρτάται από την προώθηση εναλλακτικών μέσων μεταφοράς, όπως τα λεωφορεία, τα ποδήλατα, τα σκούτερ και η πεζή διακίνηση. Προς αυτό τον σκοπό τα Σχέδια Βιώσιμης Κινητικότητας που έγιναν την περασμένη δεκαετία προωθούν εκτεταμένες μονοδρομήσεις στα κέντρα των πόλεων Λευκωσίας και Λεμεσού, αλλά και τη δημιουργία λεωφορειολωρίδων, πεζοδρομίων και ποδηλατόδρομων.
Ωστόσο, και εδώ κινούμε τα αβγά με τη μανιβέλα. Στη Λευκωσία από το 2010 που έγιναν οι εισηγήσεις μόλις τον Φεβρουάριο του 2022 έγινε η πρώτη μονοδρόμησε στον άξονα των λεωφόρων Μακαρίου και της Καλλιπόλεως με τα αποτελέσματα από τις μετρήσεις να είναι άκρως ενθαρρυντικά.
Αλέξης Αυγουστής, Συγκοινωνιολόγος, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Από τα δεδομένα που παίρνουμε από τα συστήματά μας, δείχνει η διαχείρισή τους να γίνεται αρκετά καλά και να έχει αυξηθεί η χρήση στη μονοδρόμηση όσον αφορά την εξυπηρέτηση του κόσμου προς την είσοδο στην πόλη. Σίγουρα και η νέα υπηρεσία που δόθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου με το Πάμε Express θα βοηθήσει ακόμη περισσότερο την είσοδο στην πόλη τουλάχιστον».
Στη Λεμεσό κομφούζιο και στα σοκάκια
Στη Λεμεσό, το ένα και μοναδικό μέτρο άμβλυνσης του κυκλοφοριακού, εφαρμόστηκε τον Ιούνιο του 2021. Και ήταν η τοποθέτηση τοπικού συστήματος ελέγχου με έξυπνα φώτα τροχαίας που τοποθετήθηκαν στον κυκλικό κόμβο Αγίας Φυλάξεως. Μάλιστα το μέτρο δεν περιλαμβανόταν καν στο Σχέδιο Βιώσιμης Κινητικότητας που ολοκληρώθηκε το 2019 και κινδυνεύει να μην εφαρμοστεί λόγω των διαφωνιών που υπάρχουν, όπως καταγγέλλει η πρωτοβουλία πολιτών «Για τη Λεμεσό».
Αλέξης Αυγουστής, Συγκοινωνιολόγος, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Σίγουρα τα αυτοκίνητα δεν έχουν εξαφανιστεί. Αυτό που παρουσιάστηκε είναι η καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας, η αύξηση στη χωρητικότητα μέσα στον κόσμο και η ασφαλής διακίνηση των οχημάτων».
Στη Λεμεσό πάντως το κυκλοφοριακό πρόβλημα έχει γίνει ακόμη πιο ανυπόφορο απ’ ότι στη Λευκωσία.
Λουκάς Δημητρίου, Καθηγητής Συστημάτων Μεταφορών Πανεπιστημίου Κύπρου
«Καμιά φορά συγκεντρωνόμαστε στη Λευκωσία αλλά το πρόβλημα είναι εξίσου μεγάλο ίσως και μεγαλύτερο στη Λεμεσό. Το structure της πόλης είναι τέτοιο που δεν έχει πολλές λεωφόρους, είναι μία παλιά πόλη όπου πλέον τα αυτοκίνητα έχουν πλημμυρίσει και τα μικρά σοκάκια. Εκεί που κανονικά ο κόσμος έπρεπε να ποδηλατεί ή να περπατά τώρα είναι πλημμυρισμένα με αυτοκίνητα».
Ώθηση στη δημιουργία λεωφορειολωρίδων και Park and Ride
Αριστοτέλης Σάββα, Εκτελεστικός μηχανικός, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Η δική μας προσέγγιση είναι να βάλουμε σίγουρα λεωφορειολωρίδες πάνω στους κύριους άξονες ιδιαίτερα της Λεμεσού – Μακαρίου όσον αφορά στη Λευκωσία και Στροβόλου – Δημοσθένη Σεβέρη για να βοηθήσουμε τις δημόσιες μεταφορές να παρακάμψουν την τροχαία κίνηση και να προσφέρουμε μία υπηρεσία που πραγματικά ανταγωνίζονται το ιδιωτικό όχημα. Στη Λεμεσό υπάρχουν αντίστοιχοι σχεδιασμοί οι οποίοι προβλέπουν τη δημιουργία park & ride με λεωφορειολωρίδες οι οποίες θα συνδέσουν αυτούς τους χώρους με το κέντρο της πόλης. Ένας από τους διαδρόμους είναι και το παραλιακό μέτωπο το οποίο έχει πολύ ψηλή επιβατική κίνηση».
Το ζήτημα είναι πότε θα αρχίσουν να εφαρμόζονται όλα αυτά...
Αριστοτέλης Σάββα, Εκτελεστικός μηχανικός, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Η χρηματοδότηση ουσιαστικά που έχει δοθεί για τις λεωφορειολωρίδες λήγει το 2026. Είναι μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2026».
Αναβάθμιση 14 σταθμών λεωφορείων
Αριστοτέλης Σάββα, Εκτελεστικός μηχανικός, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Έπρεπε να είχαμε επενδύσει σε υποδομές εδώ και χρόνια. Προχωρούμε όμως με χρηματοδότηση από την ΕΕ για συνολική αναβάθμιση των υποδομών. Πρόσφατα υπογράψαμε συμβόλαιο στις 5 Οκτωβρίου για αναβάθμιση στάσεων – στεγάστρων παγκύπρια. Το συμβόλαιο προβλέπει την δημιουργία 3.000 στάσεων και αναβάθμιση 1.000 παλαιότερων στάσεων».
Έξυπνο σύστημα διαχείρισης κυκλοφορίας
Αλέξης Αυγουστής, Συγκοινωνιολόγος, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Το Υπουργείο Μεταφορών και το Τμήμα Δημοσίων Έργων είναι στο στάδιο προκήρυξης προσφορών για ένα νέο σύστημα περιφερειακού ελέγχου της κυκλοφορίας στη Λευκωσία και Λεμεσό σε 125 φωτοελεγχόμενες συμβολές, 75 στη Λευκωσία και 50 στη Λεμεσό. Επίσης, θα δίδεται προτεραιότητα στο λεωφορείο, σε οχήματα έκτακτης ανάγκης και αναμένουμε να αναβαθμιστεί η διαχείριση της κυκλοφορίας στις δύο αυτές πόλεις ως ένα παυσίπονο στην κυκλοφορία».
Λεωφορεία λοιπόν. Η μόνη ελπίδα για το κυκλοφοριακό. Μία ιστορία βουτηγμένη στην αμαρτία. Το 2010 το Υπουργείο Μεταφορών προχώρησε άρον άρον, κι αυτό επειδή υποχρεώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, να θέσει τις δημόσιες μεταφορές σε νέα βάση. Αυτό που έγινε ήταν το ελάχιστο τσαπατσουλιά. Αποτέλεσμα; Το σύστημα «χρεοκόπησε» και το 2020 ξεκίνησε μία νέα φιλόδοξη προσπάθεια που κι αυτή δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα.
Αντρέας Νικηφόρου, Υπεύθυνος Μονάδας Δημοσίων Επιβατικών Μεταφορών, Υπουργείο Μεταφορών
«Οι νέες συμβάσεις που δυστυχώς άργησαν να υπογραφούν λόγω της δικαστικής διαμάχης που είχαμε σε κάθε επαρχία ξεχωριστά, έφεραν μία καθυστέρηση στις απαιτήσεις που έφεραν τα νέα συμβόλαια. Είχαμε καταφέρει να υπογράψουμε τα συμβόλαια Λευκωσίας και Λάρνακας 5/7/2020. Εκεί, είδαμε, ειδικά στην επαρχία Λάρνακας είδαμε μία καινούργια υπηρεσία με ολοκαίνουργια λεωφορεία τελευταίας τεχνολογίας, χαμηλών ρύπων, που παρείχαν όλες τις ανέσεις και είδαμε τρομερή αύξηση της επιβατικής κίνησης. Στη Λευκωσία και πάλι είδαμε καινούργιο στόλο με αρκετές διαφοροποιήσεις στο δίκτυο, στη συχνότητα και στην αξιοπιστία του συστήματος. Το 2010 από τα στοιχεία που έχουμε ήταν γύρω στα 5 εκατ. μετακινήσεις το χρόνο σε όλη την Κύπρο. Αυτή τη στιγμή είμαστε γύρω στα 23 εκατ. μετακινήσεις. Το πρώτο εξάμηνο του 2023 έχουμε περίπου μία αύξηση 20% από το 2022».
Οι αριθμοί αυτοί φυσικά και δεν αρκούν για να περιορίσουν το κυκλοφοριακό και το περιβαλλοντικό πρόβλημα, δεδομένου ότι οι μετακινήσεις με ιδιωτικό όχημα ανέρχονται στο 95% του συνόλου των μετακινήσεων έναντι 2% του λεωφορείου.
Αριστοτέλης Σάββα, Εκτελεστικός μηχανικός, Τμήμα Δημοσίων Έργων
«Θα θέλαμε αυτό το νούμερο να διπλασιαστεί. Πιστεύουμε ότι είναι εφικτό. Να φτάσει στο 5- 6-7%. Οι επενδύσεις που έχουμε κάνει μέχρι αυτή τη στιγμή πάνω σε λεωφορειολωρίδες έχουν δείξει ότι επιτυγχάνεται και μάλιστα σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα μετά την εφαρμογή των μέτρων».
Εσύ θα μπεις στο λεωφορείο;
Ακόμα όμως κι αν βελτιώσουμε την υπηρεσία μπορούμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία των πολιτών ώστε να αφήσουν τα πολυτελέστατα οχήματά τους και να μπουν στο λεωφορείο;
Λουκάς Δημητρίου, Καθηγητής Συστημάτων Μεταφορών Πανεπιστημίου Κύπρου
«Δεν υπάρχουν πολλά μυστικά. Δεν υπάρχουν κόλπα. Υπάρχουν μέθοδοι. Πώς θα γίνει πιο ελκυστικό το λεωφορείο που περνά από δίπλα μας τώρα; Θα είναι αξιόπιστο, καθαρό, σύγχρονο, θα μπορεί να εξυπηρετεί τις βασικές σας ανάγκες, τότε θα το χρησιμοποιήσετε. Τώρα δεν είναι».
Το τραμ για το τέλος
Το πολυσυζητημένο τραμ της Λευκωσίας που άρχισε να συζητείται από το 2010 και όλο γίνονται σχεδιασμοί αλλά τραμ δεν βλέπουμε, μπορεί να δώσει μεγαλύτερη ώθηση στα μέσα μαζικής μεταφοράς; Έχουμε περιθώριο να επενδύσουμε €350 εκατ. σε ένα μέσο σταθερής τροχιάς του οποίου τα αποτελέσματα είναι αμφιβόλου αποτελεσματικότητας τη δεδομένη στιγμή;
Εύη Αναγιωτού, Υπεύθυνη Κλάδου Βιώσιμης Κινητικότητας, Υπουργείο Μεταφορών
«Μπορεί να μην είναι τραμ όπως το γνωρίζουμε στις άλλες πόλεις, δηλαδή σε σταθερή τροχιά, μπορεί να είναι κάποιου άλλου τύπου δημόσια μεταφορά, όπως είναι το bus rapid transit. Τύπου χαμηλοδάπεδα λεωφορεία τα οποία διακινούνται σε μία σταθερή διαδρομή και μπορεί να εξυπηρετήσει το ίδιο όπως και το τραμ. Βλέπουμε και εξερευνούμε όλες τις επιλογές μας προκειμένου να έχουμε ένα βιώσιμο σύστημα δημοσίων μεταφορών».
Λουκάς Δημητρίου, Καθηγητής Συστημάτων Μεταφορών Πανεπιστημίου Κύπρου
«Ίσως είναι καλύτερα να κτίζουμε τη ζήτηση, να συνηθίσουμε τον κόσμο να βγει από το αυτοκίνητό του και μετά να βάλουμε πολλά δισεκατομμύρια σε τέτοια μέσα τραμ ή και τρένο».
Αρεστεια Ασπρίδου, Ανώτερη λειτουργός Τμήμα Πολεοδομίας
«Να μην προτρέξουμε να κάνουμε πράγματα που είναι πανάκριβα, είναι δαπανηρά να συντηρηθούν και στο τέλος να μην αποδώσουν τα αναμενόμενα. Πριν να σκεφτούμε το τραμ θα πρέπει να εισαγάγουμε ένα καλό σύστημα λεωφορείων και αν αυτό πάει καλά τότε θα αξιολογήσουμε και το τραμ».
