της Κωνσταντίνας Νεοφύτου

Σε μια εποχή όπου τα εργασιακά ζητήματα επανέρχονται δυναμικά στο δημόσιο διάλογο, οι συλλογικές συμβάσεις αποτελούν εργαλείο για την προστασία των εργαζομένων αλλά και μια σημαντική πρόκληση για τις επιχειρήσεις. Μέσα από τη συζήτηση στο οικονομικό ένθετο της εκπομπής Alpha Ενημέρωση, με τη δικηγόρο Αναστασία Σχοινή, ξεκαθαρίζουμε τι ακριβώς είναι οι συλλογικές συμβάσεις, πώς διαφοροποιούνται από τις ατομικές συμφωνίες και ποια είναι τα βασικά πλεονεκτήματα αλλά και οι περιορισμοί τους στην πράξη.

Παράλληλα, βλέπουμε πού τοποθετείται η Κύπρος στο ευρωπαϊκό τοπίο: οι σκανδιναβικές χώρες  καλύπτουν το 80–90% των εργοδοτούμενων, η Ιταλία και η Ισπανία 70–80%, Γερμανία και Γαλλία 60–70%, ενώ η Κύπρος καλύπτει με συλλογικές συμβάσεις το 45% και η Ελλάδα μόλις 10%.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ατομικής και συλλογικής σύμβασης;

Η ατομική σύμβαση  είναι η σύμβαση εργοδότησης μεταξύ ενός εργαζομένου και του εργοδότη του, με όρους που συμφωνούνται προσωπικά.

Η συλλογική σύμβαση γίνεται μεταξύ των εργοδοτών και των ομοσπονδιών τους και των εργοδοτούμενων και των συντεχνιών τους.  Ως εκ τούτου, καλύπτει μια ομάδα εργαζομένων ή έναν ολόκληρο κλάδο.

Οι πρόνοιες των συλλογικών συμβάσεων μπορεί να έχουν μεγάλο εύρος και να γίνεται και αναφορά σε ευρύτερες επιδιώξεις και συμφέροντα αυτών που τις συνομολόγησαν που δεν αφορούν ειδικά τους εργαζομένους. 

Ποια είναι τα βασικά οφέλη για έναν εργαζόμενο που καλύπτεται από συλλογική σύμβαση;

Η συλλογική σύμβαση δίνει μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη στους εργοδοτούμενους για να πετύχουν καλύτερες συνθήκες εργασίας, καλύτερους μισθούς, καθορισμένα και συγκεκριμένα ωράρια, άδειες, ταμείο προνοίας και άλλα επιδόματα. 

Περαιτέρω, μπορεί να ασκηθεί και μεγαλύτερη πίεση για εφαρμογή των όρων τους, αντί σε μια ατομική συμφωνία, εφόσον υπάρχει η πιθανότητα συνδικαλιστικών ενεργειών.

Υπάρχουν μειονεκτήματα ή περιορισμοί;

Οι συλλογικές συμβάσεις δεν είναι άμεσα εκτελεστές από τα Δικαστήρια.

Οι όροι είναι ενιαίοι, άρα δεν υπάρχει ευελιξία για εξατομικευμένες συμφωνίες.

Η ύπαρξη των συλλογικών συμβάσεων μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες στις μικρότερες επιχειρήσεις λόγω των διάφορων προνοιών τους καθώς επίσης μπορεί να θεωρηθεί «βαρύ» πλαίσιο για μικρές επιχειρήσεις ως προς το κόστος.

Πώς προστατεύεται ένας εργαζόμενος που καλύπτεται από συλλογική σύμβαση;

Μια συλλογική σύμβαση δεν είναι αυτό καθ’ εαυτό εκτελέσιμη δηλαδή δεν μπορεί να εκτελεστεί άμεσα από το Δικαστήριο σε περίπτωση παράβασής της.

Οι όροι της σύμβασης είναι δεσμευτικοί εάν αυτοί ενσωματωθούν είτε ρητά είτε έμμεσα στην ατομική σύμβαση εργοδότησης .

Αν η παραβίαση αφορά όρους συλλογικής σύμβασης που δεν ενσωματώνονται στην ατομική σύμβαση ή συλλογική σύμβαση η οποία δεν ενσωματώθηκε, τότε τα συμφέροντα των μερών θα πρέπει να προωθηθούν με συνδικαλιστικές ενέργειες και πρακτικές.

Πόσο διαδεδομένες είναι στην Κύπρο; Σε ποιους κλάδους βρίσκουμε πιο συχνά συλλογικές συμβάσεις;

Στην Κύπρο καλύπτεται περίπου 45% των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις.

Υπάρχουν σε κλάδους όπως:

• Ξενοδοχειακός και τουριστικός τομέας και κέντρα αναψυχής
• Κατασκευές
• Σε κάποιες δημόσιες υπηρεσίες και ημικρατικούς οργανισμοί

Πώς επηρεάζει την Κύπρο ο στόχος της ΕΕ για 80% κάλυψη από συλλογικές συμβάσεις μέχρι το 2027;

Υπάρχει μια παρερμηνεία αυτής της αναφοράς στην οδηγία για το 80% κάλυψης από συλλογικές συμβάσεις. Η ίδια η οδηγία αναφέρει απλώς ότι εντοπίζεται συσχετισμός μεταξύ του ποσοστού του εργατικού δυναμικού που καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις και του κατώτατου μισθού και ως εκ τούτου χρησιμοποιείται ως δείκτης που ενεργοποιεί την υποχρέωση κατάρτισης σχεδίου δράσης αλλά δεν επιβάλλεται η επέκταση των Σ.Σ. Αυτό αποτελεί και εύρημα του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε πρόσφατη απόφασή του.