Το πλαστικό χρήμα και η ηλεκτρονική μεταφορά χρημάτων μείωσε δραστικά την ανάγκη μας για χρήση μετρητών στις καθημερινές μας συναλλαγές. Παρόλα αυτά οι κοινωνίες χωρίς cash φαίνεται να αργούν ακόμη, κυρίως λόγω των ψηφιακών απειλών και του ψηφιακού αναλφαβητισμού.

Τι γίνεται όμως με την ευκολία πρόσβασης σε αναλήψεις μετρητών; Οι τράπεζες όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και πανευρωπαϊκά, δέχονται δριμεία κριτική ότι δεν έχουν πολλές αυτόματες ταμιακές μηχανές για να εξυπηρετήσουν τους πολίτες. Ειδικά τους ηλικιωμένους και τους κατοίκων σε ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές.

Μειώθηκαν οι ΑΤΜ

Αυτό επιβεβαιώνουν και οι στατιστικές. Το 2010 η πυκνότητα ΑΤΜ ανά 100 χιλιάδες κατοίκους πλησίαζε τις 72, ενώ το 2021 μειώθηκαν σε 39. Σήμερα υπάρχουν γύρω στις 397 ΑΤΜ, από τις περίπου 600 που λειτουργούσαν το 2010.

Η μείωση των αυτόματων ταμειακών μηχανών ξεκίνησε το 2012, λίγο πριν από το κούρεμα και σταθεροποιήθηκε το 2018, περίοδο κατά την οποία οι τράπεζες αναγκάστηκαν να περιορίσουν δραστικά τον αριθμό των υποκαταστημάτων και υπαλλήλων τους, άρα και των ATM, για να μειώσουν το κόστος λειτουργίας τους. Σημαντικό κενό άφησε πίσω της και η συρρίκνωση του Συνεργατισμού που ξεκίνησε το 2014 με το οριστικό κλείσιμο να επέρχεται το 2018.

Κι όλα αυτά την ώρα που οι ATM παραμένουν ένα πολύτιμο εργαλείο αυτό-εξυπηρέτησης του κοινού. Η εμπειρία λέει πως μέχρι και ουρές σχηματίζονται έξω από τις ΑΤΜ. Σύμφωνα δε με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα, το πρώτο εξάμηνο του 2024, καταγράφηκαν αναλήψεις €2,4 δις από τις ΑΤΜ όλων των τραπεζών, σημειώνοντας αύξηση 3% απ’ ότι την αντίστοιχη περίοδο του 2023.

Η σημασία της διασφάλισης της συνεχούς πρόσβασης και αποδοχής μετρητών συνάγεται κι από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο, όπου το 60% των Ευρωπαίων πολιτών, μεταξύ αυτών και οι Κύπριοι, εξακολουθεί να επιθυμεί τη δυνατότητα χρήσης μετρητών, ενώ ένας στους δέκα δηλώνει δυσκολία στη διενέργεια άμεσων ψηφιακών πληρωμών.

Δεν θα αυξηθούν οι ΑΤΜ

Κι ενώ οι πολίτες παραπονιούνται για τη δυσκολία πρόσβασης σε μετρητά, οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί δεν έχουν σκοπό να αυξήσουν τις ΑΤΜ.

Ακόμη και μετά τις πιέσεις που δέχτηκαν από την κυβέρνηση, στο πλαίσιο της μείωσης των επιτοκίων και άλλων μέτρων στήριξης των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, αυτό που πρότειναν ήταν η εγκατάσταση μόλις 10 ATM κι αυτό σε απομακρυσμένες περιοχές της Κύπρου. Τις ΑΤΜ θα εγκαταστήσει η JCC και η πρόθεση των τραπεζών είναι να μη χρεώνει τους πελάτες της για τις αναλήψεις από αυτές.

Μετρητά μέσω Cashback

Το αντισταθμιστικό μέτρο που λήφθηκε από τράπεζες και παρόχους πληρωμών για να περιοριστεί ο αντίκτυπος της μείωσης των ΑΤΜ, είναι η υπηρεσία CashBack, η οποία παρά την αύξηση που σημειώνεται στη χρήση της, δεν μπόρεσε να καλύψει το κενό. Η εν λόγω υπηρεσία τέθηκε σε εφαρμογή το 2021 και δίνει τη δυνατότητα ανάληψης μετρητών από σημεία λιανικής πώλησης. 

Σε αυτή την περίπτωση οι πελάτες των τραπεζών που επιθυμούν ανάληψη μετρητών, μπορούν να αξιοποιούν τη χρεωστική τους κάρτα για να λαμβάνουν μετρητά κατά την επίσκεψη σε καταστήματα εμπόρων που προσφέρουν αυτή την υπηρεσία, χωρίς να χρειάζεται να ψάχνουν για ATM. Δηλαδή, την ώρα που βρίσκονται στο μπακάλικο της γειτονιάς για ψώνια, στο πρατήριο βενζίνης, στην τοπική ταβέρνα, μπορούν να ζητήσουν μετρητά/ cashback κατά την ώρα της πληρωμής του λογαριασμού τους σε ένα τερματικό POS.

«Δεν το γνωρίζουν πολλά άτομα. Οι πολίτες χρειάζονται περισσότερη πληροφόρηση για την υπηρεσία. Εμείς εξυπηρετούμε 3-5 πολίτες καθημερινά, κυρίως άτομα μεγάλης ηλικίας που κατοικούν στη γειτονιά μας και που χρειάζονται άμεσα μικροποσά της τάξης των 20-30 ευρώ. Η υπηρεσία αυτή είναι ένα αποκούμπι για αυτά τα άτομα που δεν έχουν πρόσβαση σε ΑΤΜ. Περαστικούς συνήθως δεν εξυπηρετούμε. Αυτό όμως που πρέπει να καταλάβει ο κόσμος είναι πως δεν είμαστε τράπεζα. Εμείς μπορούμε να προσφέρουμε ανά συναλλαγή μέχρι 100 ευρώ. Υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν διαθέσιμα μετρητά στο ταμείο μας».

Αν χρειάζεται περισσότερα μετρητά έχει την ευχέρεια να επισκεφθεί και δεύτερο σημείο λιανικής που περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα καταστήματα που παρέχουν την υπηρεσία για να πάρει άλλα €100 ευρώ.

Το εν λόγω εργαλείο ξεκίνησε με περίπου 40-50 σημεία και πλέον έχει πολύ διευρυμένη παρουσία φτάνοντας τα 460 σημεία cashback σε όλη την Κύπρο, εκ των οποίων τα 168 σε μη αστικές περιοχές. Εμείς δοκιμάσαμε την υπηρεσία CashBack και ήταν πολύ εύκολο να λάβουμε μετρητά.

Τον κατάλογο με τα 460 σημεία CashBack, εκ των οποίων τα 163 υπεραγορές, τα 124 φούρνους και περίπτερα, τα 99 πρατήρια βενζίνης και τα 36 φαρμακεία, θα βρείτε στην ιστοσελίδα της JCC η οποία την προσφέρει σε συνεργασία με τις τράπεζες.

Μεγαλύτερη χρήση στις ορεινές περιοχές

Κατά το 2024 υπήρξε συνολική αύξηση 27% στο ύψος του ποσού που ζητήθηκε και 25% στις συναλλαγές cashback. Η ανάπτυξη της υπηρεσίας ήταν ωστόσο μεγαλύτερη στις μη αστικές περιοχές όπου οι συναλλαγές αυξήθηκαν κατά 31% και το ύψος του ποσού που αντλήθηκε κατά 32%.

Το 78% των συναλλαγών έγινε σε υπεραγορές, το 12% σε περίπτερα και φούρνους και το 4% σε βενζινάδικα.

Στόχος της JCC είναι να μεγαλώσει την υπηρεσία ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί ακόμη περισσότερους πολίτες, ενώ φαίνεται πως οι τράπεζες θα πρέπει να προχωρήσουν σε ενημερωτική καμπάνια καθώς μεγάλη πολιτών δεν γνωρίζει για αυτή τη διευκόλυνση που προσφέρεται. Ήδη ο Σύνδεσμος Τραπεζών έχει προχωρήσει σε ενημέρωση των συνδέσμων ευημερίας ηλικιωμένων.