Οι διπλωματικές σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον διέρχονται μιας σοβαρότατης κρίσης ίσως της πιο σοβαρής που υπήρξε ποτέ. Η Τουρκία κινδυνεύει να βρεθεί εκτός του προγράμματος παραγωγής των υπερσύγχρονων μαχητικών F-35, λόγω των αναβαθμισμένων σχέσεων της με τη Ρωσία. Πώς φτάσαμε όμως στη σημερινή κρίση;
To 2017 η Τουρκία αποφάσισε να αγοράσει το ρωσικό πυραυλικό σύστημα S-400. Σήμερα τα τουρκικά Μέσα Ενημέρωσης παρουσιάζουν εκείνη την απόφαση της Άγκυρας ως την επιθυμία της Τουρκίας να αποκτήσει ένα κορυφαίο αντιαεροπορικό σύστημα γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν να τους πωλήσουν το πυραυλικό σύστημα Patriot. Τον Δεκέμβριο του 2018 όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν εγκρίνει την πώληση του Patriot στην Τουρκία.
H συμμαχία ΗΠΑ-Τουρκίας
Η ιστορία όμως είναι αρκετά περίπλοκη. Τουρκία και ΗΠΑ υπήρξαν στενοί σύμμαχοι από τα τέλη του 1940. Το 1952 η Τουρκία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και στη συνέχεια έγινε συμβαλλόμενο μέρος της Συνθήκης της Βαγδάτης το 1955, στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου. Το 1950 χτίστηκε η αμερικανική βάση στο Ιντσιρλίκ της Τουρκίας και εκεί τοποθετήθηκαν πύραυλοι Jupiter το 1961.
Η Τουρκία αξιολογούσε ως κινήσεις υψηλού ρίσκου τις ενέργειες της στο Ιράκ τη δεκαετία του ’90 και το 2000 αλλά και στη συνέχεια στη Συρία το 2011. Εξοργίστηκε κυρίως για την αμερικανική υποστήριξη στις κουρδικές δυνάμεις, στη συνέχεια στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Οι εν λόγω δυνάμεις θεωρούνται από την Τουρκία ως παραστρατιωτικές ομάδες του PKK.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς ο Ερντογάν αυτοεγκλωβίστηκε στο παιχνίδι που έστησε με ΗΠΑ και Ρωσία
Η συριακή κρίση
Τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα μετά το 2015 όταν η εκεχειρία μεταξύ Τουρκίας-PKK έληξε και άρχισαν επιχειρήσεις πρώτα εντός Τουρκίας και στη συνέχεια στο βόρειο Ιράκ. Ακολούθησαν οι τουρκικές επιχειρήσεις στο Αφρίν τον Ιανουάριο του 2018.
Το πείραμα της Τουρκίας να μετακινεί δυνάμεις στο βόρειο τμήμα της Συρίας ήταν σε μεγάλο βαθμό για να υποστηρίξει τους Σύρους αντάρτες έναντι των κουρδικών δυνάμεων και να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας στα σύνορα της.
Τον Μάιο του 2017 ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών έκανε λόγο για τεράστιο λάθος της Ουάσιγκτον σε ότι αφορά την παροχή εξοπλισμού στο κουρδικό YPG. Τα έβαλε με τον Brett MacGurk ο οποίος υπηρέτησε στη θέση του Αμερικανού επικεφαλής στον πόλεμο κατά του ISIS και επέκρινε έντονα την Τουρκία για όλα τα πιο πάνω. Ο Σύμβουλος του Ερντογάν τον κατηγόρησε ως προπαγανδιστή του PKK.
Η προσέγγιση Ρωσίας-Τουρκίας
Εν μέσω αυτής της κατάστασης η Άγκυρα αποφάσισε να προσεγγίσει τη Ρωσία. Η Τουρκία το Ιράν και η Ρωσία άρχισαν να συζητούν το μέλλον της Συρίας στην Αστάνα του Κατζακστάν τον Ιανουάριο του 2017. Αυτές οι συζητήσεις έφεραν αποτελέσματα και παρά τη στήριξη της Ρωσίας στο καθεστώς Άσαντ το οποίο ο Ερντογάν χαρακτήριζε καθεστώς τρομοκρατίας.
Σημειώνεται πως το 2015, η Τουρκία έριξε ένα ρωσικό αεροσκάφος, ενώ τον Δεκέμβριο του 2016 Τούρκος Αστυνομικός δολοφόνησε τον Ρώσο Πρέσβη εντός του κτιρίου της πρεσβείας στην Άγκυρα.
Το Φθινόπωρο του 2016 Ερντογάν και Πούτιν υπέγραψαν συμφωνία για τη δημιουργία αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου και συνέχισαν να συζητούν για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στο ζήτημα των S-400. Η Τουρκία συμφώνησε το 2017 στην αγορά του υπερσύγχρονου πυραυλικού συστήματος, με τη Ρωσία να λέει το «ναι», δείχνοντας κατανόηση στις ανησυχίες της Άγκυρας.
Η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να μαζέψει τον Ερντογάν
Η Ουάσιγκτον επιχείρησε να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Άγκυρα μετακινώντας διπλωμάτες και προσπαθώντας να ανοίξει ένα διάλογο με την Τουρκία. Έγιναν συζητήσεις για την απελευθέρωση του Πάστορα Μπράνσον, ασκήθηκαν πιέσεις στο Ισραήλ για απελευθέρωση ενός Τούρκου ακτιβιστή, ενώ οι ΗΠΑ τοποθετήθηκαν ξεκάθαρα ενάντια στο PKK. Σε εκείνο το σημείο η Τουρκία θεώρησε πως αν ασκήσει περαιτέρω πιέσεις, οι ΗΠΑ θα αποχωρήσουν από τη Συρία και στη συνέχεια η Τουρκία θα έπαιρνε τους Patriots, τους S-400 αλλά και θα παρέμενε στο πρόγραμμα των F-35. Στις ΗΠΑ η βουλιμία αυτή προκάλεσε τεράστιο αναβρασμό.
Στο πρόγραμμα των F-35 η Τουρκία συμμετείχε από το 1999 με οκτώ συνολικά τουρκικές εταιρείες να το υποστηρίζουν. Μέχρι και σήμερα η Άγκυρα θεωρεί πως δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα οι απειλές για το πρόγραμμα F-35.
Είτε S-400 είτε F-35
To Πεντάγωνο κατέστησε σαφές στην Τουρκία πως αν πάρει τους S-400 θα πρέπει να ξεχάσει τα F-35. Οι ΗΠΑ αποφάσισαν να σταματήσουν την εκπαίδευση των Τούρκων πιλότων στα F-35 ενώ αναζητούν τρόπο για να αντικαταστήσουν τη συνεισφορά της Τουρκίας στο πρόγραμμα. Η εκτίμηση είναι ότι θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να γίνει αυτό καθώς 937 κομμάτια του συγκεκριμένου αεροσκάφους κατασκευάζονται στην Τουρκία.
Η Άγκυρα πάντως εμφανίζεται να έχει αποδεκτεί τη μοίρα της. Ήδη στον τύπο γράφτηκε πως ενδιαφέρεται για αγορά ρωσικών αεροσκαφών ή ακόμα και κινεζικών ή ακόμα και εμπλοκή σε αμυντικά προγράμματα παραγωγής της Ρωσίας.
Στις 28 Ιουνίου Ερντογάν και Τραμπ θα τα πουν στην Οσάκα της Ιαπωνίας στο περιθώριο της Συνόδου των G-20.
Ο Τούρκος Πρόεδρος εκτιμάται ότι θα αξιώσει τα εξής:
- Ζητεί τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας στην Ανατολική Συρία και τις Συριακές Δημοκρατικές δυνάμεις εκτός της πόλης Μαντζίμπ.
- Θέλει να κάνει νέα επιχείρηση στην Ανατολική Συρία όπως έκανε στο Αφρίν.
- Θέλει υποστήριξη στους ενεργειακούς της σχεδιασμούς στην Ανατολική Μεσόγειο
- Θέλει την έκδοση του Φεντουλάχ Γκιουλέν στην Τουρκία
Ο Ερντογάν φαίνεται να επενδύει πολλά στην προσωπικότητα του Ντόναλτ Τραμπ τον οποίο θεωρεί ως deal-maker. Εκείνος είναι που θα κρίνει και την τελική έκβαση της υπόθεσης.
