Επιστολή προς τον Αντόνιο Γκουτέρες η οποία κοινοποιείται στο Συμβούλιο Ασφαλείας επέδωσε η ελληνική πλευρά θέλοντας να απαντήσει στην προσπάθεια της Τουρκίας να αναδείξει στο επίπεδο του διεθνούς οργανισμού την απαίτηση της για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Αιγαίου. Στο θέμα αναφέρθηκε και ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης χθες, προειδοποιώντας ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να παραιτηθεί από το δικαίωμα της αυτοάμυνας.
Η επιστολή της Ελλάδας υπογράφεται από τη Μόνιμη Αντιπρόσωπο της χώρας στον ΟΗΕ, Μαρία Θεοφίλη και αποτελεί απάντηση της αντίστοιχης επιστολής του Τούρκου Φεριντούμ Σινιρλίογλου με ημερομηνία 13 Ιουλίου. Ο Τούρκος Μόνιμος Αντιπρόσωπος επιχειρεί δια της επιστολής του να συνδέσει το ζήτημα της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά με την «τήρηση της αποστρατιωτικοποίησης».
Στην επιστολή Θεοφίλη αποδομείται εν ολίγοις η τουρκική επιχειρηματολογία και οι ερμηνείες που επιχειρεί να δώσει στα κείμενα των Συνθηκών τα οποία και αναιρεί η τουρκική πλευρά, παραθέτοντας παραδείγματα των συστηματικών απειλών της Άγκυρας σε βάρος της ελληνικής κυριαρχίας, την ευρύτερη επιθετική πολιτική και απορρίπτει τέλος κάθε ισχυρισμό που διασυνδέει την ελληνική κυριαρχία επί των νησιών με τους ανυπόστατους ισχυρισμούς περί υποχρέωσης αποστρατικοποίησης, και προειδοποιεί ότι:
«..η Ελλάδα είναι πλήρως νομιμοποιημένη να πάρει όλα τα στοιχειώδη προληπτικά μέτρα για να διασφαλίσει ότι είναι σε θέση να ασκήσει το αναφαίρετο δικαίωμα της Αυτοάμυνας στην βάση του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ...».
Στην ελληνική επιστολή ανάμεσα σε άλλα επισημαίνονται:
- Η ελληνική κυριαρχία των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου βάσει της Συνθήκης της Λοζάνης δεν έχει τεθεί υπό κανενός είδους προϋπόθεση, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσης αποστρατικοποίησης.
- Το άρθρο 13 της Λοζάνης δεν περιλαμβάνει αναφορά σε «αποστρατικοποίηση» αλλά αναφορές σε ειδικούς στρατιωτικούς περιορισμούς και αφορά μόνο τα τέσσερα νησιά «Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία».
Επισημαίνεται ότι ο ισχυρισμός ότι τα νησιά επικάθονται στην προέκταση της ηπειρωτικής ακτής της Ανατολίας και συνεπώς συνδέονται με την «ασφάλεια και άμυνα» της, δεν είναι τίποτε περισσότερο από την συστηματική προσπάθεια της Τουρκίας να αμφισβητήσει την ελληνική κυριαρχία επί των νησιών αυτών.
- Σχετικά με την Λήμνο και Σαμοθράκη: επισημαίνεται ότι η υποχρέωση αποστρατικοποίησης συνδέονταν με την αντίστοιχη υποχρέωση για την Ίμβρο και Τένεδο σχετικά με το καθεστώς των Στενών, και η υποχρέωση καταργήθηκε με την Συνθήκη του Μοντρέ. Η Τουρκία είχε αναγνωρίσει με επιστολή του πρεσβευτή της στην Αθήνα το 1936 και με την ομιλία του τότε ΥΠΕΞ Α. Αράς στην Εθνοσυνέλευση για την κύρωση της Συνθήκης του Μοντρέ (1936) το δικαίωμα εξοπλισμού των νησιών.
- Για την Δωδεκάνησο επισημαίνεται ότι η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (1947) παρεχώρησε πλήρως και χωρίς όρους την κυριαρχία των νησιών και των παρακείμενων νησίδων στην Ελλάδα. Η επιστολή τονίζει ότι βάσει του άρθρου 89 της Συνθήκης, οι προβλέψεις της δεν αποδίδουν οποιαδήποτε δικαιώματα και οφέλη σε Κράτη που δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη, όπως η Τουρκία.
- Η Αθήνα απορρίπτει ως απολύτως αβάσιμο, αυθαίρετο και με κακή πίστη τον τουρκικό ισχυρισμό ότι «η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι υπό την προϋπόθεση της αποστρατικοποίησης τους». Και υπενθυμίζει ότι οι συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου των ελληνικών νησιών από τουρκικά αεροσκάφη παραβιάζουν εκτός των άλλων και την ίδια την πρόβλεψη του άρθρου 13 παρ. 2 της Συνθήκης της Λοζάνης (σ.σ. «θα απαγορευθή εις την Ελληνικήν στρατιωτικήν αεροπλοΐαν να υπερίπταται του εδάφους της ακτής της Ανατολίας. Αντιστοίχως, η Οθωμανική Κυβέρνησις θα απαγορεύση εις την στρατιωτικήν αεροπλοΐαν αυτής να υπερίπταται των ρηθεισών νήσων…»)
- Στην επιστολή επισημαίνεται ότι η αβάσιμη διασύνδεση της υποτιθέμενης υποχρέωσης αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών με τα δικαιώματα τους σε θαλάσσιες ζώνες επιβεβαιώνει τις προσπάθειες στέρησης των ελληνικών νησιών σε υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ βάσει της UNCLOS που αποτελεί πλέον εθιμικό Δίκαιο και προς επίρρωση αυτού γίνεται ειδική αναφορά στο Τουρκολυβικό Μνημόνιο.
- Η Αθήνα όμως δίνει απάντηση και στον ισχυρισμό της Τουρκίας ότι η απαίτηση της για αποστρατικοποίηση των νησιών «γίνεται προς το συμφέρον της διατήρησης της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας», Και επισημαίνεται ότι η Τουρκία διατηρεί μεγάλη στρατιωτική δύναμη απέναντι από τα νησιά του Αιγαίου πραγματοποιώντας συχνά αποβατικές ασκήσεις, και επίσης ότι η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο το 1974 και συνεχίζει την κατοχή του βορείου τμήματος του νησιού, αναγνωρίζοντας αποσχιστική οντότητα και διατηρώντας 37.000 στρατό στο νησί.
