«Για πολλά χρόνια, πριν ακόμα γεννηθώ, οι γυναίκες δεν μπορούσαν να έχουν ιδιοκτησία γης στην κοινότητά μας. Ήταν ενάντια στην κουλτούρα μας. Σύζυγοι και κόρες μπορούσαν να καλλιεργούν στη γη του άντρα ή του πατέρα τους. Αν παντρευόσουν, δεν είχες κανένα δικαίωμα να καλλιεργείς στην πατρική γη και αν έμενες χήρα, αυτομάτως έχανες τα χωράφια του άντρα σου, εκτός και αν είχες γιο, είτε ανήλικο είτε ενήλικο. Από τη στιγμή, όμως, που ο γιος σου παντρευόταν, το δικαίωμα της χρήσης γης περνούσε στη γυναίκα του». Με αυτά τα λόγια, η 52χρονη Arit συνοψίζει όλη την ιστορία αποκλεισμού και διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, όλη την αγωνία για το αύριο που κουβαλούν οι γυναίκες από τη γέννησή τους στη Νιγηρία-και όχι μόνο, δεδομένου ότι αντίστοιχες κουλτούρες και νόμοι απαντούν σε πολλές ακόμα χώρες.
Η Arit με δυο από τις κόρες και τα εγγόνια; Της.
Πώς είναι να ζεις σε μόνιμη ανασφάλεια, να εξαρτάται η επιβίωση η δική σου και των παιδιών σου από άλλους, να σου αποδίδεται το δικαίωμα στην τροφή βάσει γένους; Οι γυναίκες που χηρεύουν στη Νιγηρία βιώνουν διπλή απώλεια: πρώτα τον θάνατο του συζύγου και στη συνέχεια την απώλεια της περιουσίας που καταλαμβάνουν οι συγγενείς του. Σύμφωνα με την ActionAid Νιγηρίας, σε πολλές περιοχές, μόλις το 10% των γυναικών έχει πρόσβαση σε γη για να καλλιεργήσει. Για παράδειγμα, στην κοινότητα Ndom-Utim όπου ζει και η Arit, το 98% των γυναικών που έχασαν τους συζύγους τους έχουν στερηθεί και την περιουσία τους. Σε δυσμενέστερη θέση βρίσκονται πάντα οι γυναίκες που μένουν χήρες κι έχουν μόνο κορίτσια, καθώς χάνουν εντελώς το δικαίωμα χρήσης γης, τη στιγμή που η γεωργία είναι το κύριο μέσο εξασφάλισης τροφής και εισοδήματος. «Είχα δυο κόρες με τον άντρα μου και όταν πέθανε οι κουνιάδοι μου πήραν όλη την περιουσία», δηλώνει η Grace που βρέθηκε σε απόγνωση όταν έχασε τον σύζυγό της και μαζί τα πάντα.
Στο πλαίσιο της στήριξης των γυναικών, η ActionAid δουλεύει για να σταματήσει την εκμετάλλευση και κακοποίησή τους, προωθώντας τα δικαιώματά τους και πραγματοποιώντας εκστρατείες για την κατάργηση νόμων και πρακτικών που τις περιθωριοποιούν και τις καθιστούν εξαρτημένες από τους άντρες. Μετά από μία δεκαετία περίπου συστηματικής δουλειάς για το ζήτημα αυτό στη Νιγηρία, σε κάποιες κοινότητες έχει ήδη παραχωρηθεί το δικαίωμα χρήσης της γης σε ομάδες γυναικών που συντονίζει η ActionAid. Έτσι, στην κοινότητα Ndom-Utim, για παράδειγμα, οι γυναίκες μπορούν πλέον να καλλιεργούν χωράφια χωρίς αυτά να ανήκουν σε κάποιον άντρα συγγενή τους και αυτό είναι μια μεγάλη νίκη, όσο αυτονόητο και να μας φαίνεται! Οι χήρες έχουν εισόδημα και τροφή για τα παιδιά τους, ενώ η αναγνώριση δικαιωμάτων προς τη γυναίκες αλλάζει σταδιακά τη γενικότερη στάση της κοινωνίας απέναντί τους.
«Μεγάλωσα με αυτήν τη νοοτροπία και έτσι απλά την ασπάστηκα κι εγώ. Ώσπου η ActionAid μάς ευαισθητοποίησε για τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών και για την ισότητα των φύλων. Έτσι αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε ότι οι γυναίκες ήμασταν θύματα αυτού που ονομάζεται πατριαρχία», δηλώνει η Arit αποδεικνύοντας πόσο βαθιά ριζωμένη στην κοινωνία είναι η πατριαρχία και πόσο γίνεται αποδεκτή ως «κανονικότητα» από όλα τα μέλη-και από τις ίδιες τις γυναίκες. Και συνεχίζει: «η ActionAid ξεκίνησε να δουλεύει μαζί μας για να αγωνιστούμε κατά της αδικίας, να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας. Άλλοτε με συμβουλευτική στο κοινοτικό συμβούλιο, άλλοτε με πιο δραστικές κινήσεις προς τα νομικά όργανα του κράτους που έχουν τιμωρητική στάση απέναντι στα δικαιώματά μας, σιγά-σιγά η κοινότητα άρχισε να επιτρέπει στις χήρες να κληρονομούν το σπίτι και τη γη των συζύγων».
Οι αλλαγές, φυσικά, δεν γίνονται εύκολα ούτε έχουν άμεση και καθολική εφαρμογή, αλλά η αρχή είναι το βασικό βήμα. Ακόμα και η ίδια η Arit που έζησε από κοντά τις δράσεις και την αλλαγή στη νοοτροπία, δεν περίμενε ότι θα την βίωνε από πρώτο χέρι: « Όταν πέθανε ο άντρας μου το 2019, πίστευα ότι η οικογένειά του θα με εμπόδιζε από το να συνεχίσω να καλλιεργώ στο περιβόλι μας, αλλά δεν έγινε έτσι. Φοβόμουν πάρα πολύ ότι θα στερήσουν τα πάντα από εμένα και τα παιδιά μου και θα παλεύαμε να εξασφαλίσουμε το φαγητό μας. Ευτυχώς, τα πράγματα εξελίχτηκαν αλλιώς».
Η Arit (μπροστά) μαζί με μια από τις γυναίκες που τους παραχωρήθηκε γη χαμογελούν ανάμεσα στις καλλιέργειές τους με αισιοδοξία!
Στα τέλη του 2019 η ActionAid κατάφερε να πείσει το κοινοτικό συμβούλιο να παραχωρήσει γη στις γυναίκες της κοινότητας ώστε να μπορούν να έχουν ένα εισόδημα. Επιλέχτηκαν οι 10 πιο ευάλωτες γυναίκες, κυρίως χήρες, να πάρουν από ένα κομμάτι γης και η Arit ήταν ανάμεσά τους. Έτσι σήμερα έχει αναπτύξει την καλλιέργεια κολοκύθας, έχει ικανό εισόδημα για να ταΐσει τα παιδιά της και να τα στείλει σχολείο, ενώ στηρίζει παράλληλα και τα μικρά εγγόνια της.
«Είμαι πολύ χαρούμενη που αυτή η μακρά παράδοση της ανισότητας μεταξύ των φύλων είναι πια παρελθόν και μαζί με την ActionAid έχουμε ανοίξει τον δρόμο για μια καλύτερη ζωή στις επόμενες γενιές», είναι το ελπιδοφόρο μήνυμα που μας αφήνει η Arit, μαζί με το ζεστό της χαμόγελο!
