Τις θέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε μια σειρά από νομοθετικές προτάσεις που αφορούν τη μεταρρύθμιση της πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο ενέκρινε η Ολομέλεια στο Στρασβούργο, ανοίγοντας τον δρόμο για διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο της ΕΕ, έτσι ώστε να διαμορφωθούν τα τελικά κείμενα των νομοθεσιών.
Οι νομοθετικές προτάσεις, οι οποίες ξεκίνησαν με πρόταση της Κομισιόν για ένα Νέο Πακέτο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση τον Σεπτέμβριο του 2020, περιλαμβάνουν νέα νομοθεσία για διαχείριση της μετανάστευσης και του ασύλου, νέους κανονισμούς για τους ελέγχους για τους πολίτες τρίτων χωρών στα σύνορα της ΕΕ και το κεντρικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με τις καταδικαστικές αποφάσεις, νέο κανονισμό για τις καταστάσεις κρίσης, καθώς και μεταρρύθμιση της οδηγίας για τους επί μακρόν διαμένοντας πολίτες τρίτων χωρών στην ΕΕ.
Το Νέο Πακέτο για το Άσυλο και τη Μετανάστευση είναι μια μεταρρύθμιση, η οποία εκκρεμεί από το 2020 λόγω διαφωνιών μεταξύ των χωρών της «πρώτης γραμμής» στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, οι οποίες καλούνται να διαχειριστούν τις αφίξεις, και χωρών σε άλλα μέρη της Ευρώπης που συχνά αποτελούν και τον τελικό προορισμό αιτητών ασύλου και μεταναστών.
Τον Σεπτέμβριο του 2022, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι πέντε εκ περιτροπής Προεδρίες του Συμβουλίου της ΕΕ μέχρι το πρώτο μισό του 2024 (Γαλλία και Τσεχία που είχαν προηγηθεί, τη Σουηδία που έχει σήμερα την Προεδρία, και Ισπανία και Βέλγιο που έπονται) συμφώνησαν σε έναν οδικό χάρτη με στόχο την έγκριση ολόκληρου του πακέτου για το άσυλο και τη μετανάστευση το αργότερο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2024, πριν δηλαδή τις επόμενες ευρωεκλογές.
Πλέον οι αρμόδιοι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα ξεκινήσουν τις διαβουλεύσεις με τους αντίστοιχους διαπραγματευτές του Συμβουλίου του ΕΕ, όπου εκπροσωπούνται τα κράτη μέλη, για να διαμορφώσουν τις τελικές νομοθεσίες που θα κληθούν μετά να εγκρίνουν ξεχωριστά το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Ειδικότερα, η Ολομέλεια αποφάσισε με 419 ψήφους υπέρ, 126 κατά και 30 αποχές την έναρξη διαπραγματεύσεων για τον νέο κανονισμό για τους πολίτες τρίτων χωρών, ενώ ενέκρινε με 431 ψήφους υπέρ, 121 κατά και 25 αποχές να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις για το κεντρικό σύστημα πληροφοριών σχετικά με τις καταδικαστικές αποφάσεις (ECRIS-TCN).
Οι κανόνες αυτοί αφορούν τα πρόσωπα που δεν πληρούν καταρχήν τις προϋποθέσεις εισόδου στο εκάστοτε κράτος μέλος της ΕΕ και θα εφαρμόζονται στα εξωτερικά σύνορα, και προβλέπουν διαδικασίες ταυτοποίησης, λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων, ελέγχων ασφαλείας και προκαταρκτικής αξιολόγησης υγείας και κατά πόσο είναι ευάλωτοι.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του Κοινοβουλίου, οι ευρωβουλευτές προτείνουν αλλαγή του νομοσχεδίου με την προσθήκη ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ο οποίος θα ελέγχει επίσης την επιτήρηση των συνόρων, προκειμένου να διασφαλίζεται η καταγραφή και η διερεύνηση πιθανών επαναπροωθήσεων.
Επίσης, η ολομέλεια ενέκρινε με 413 ψήφους υπέρ, 142 κατά και 20 αποχές την έναρξη της διαπραγμάτευσης για την κύρια νομοθετική πράξη της δέσμης μέτρων για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, η οποία θα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα δρουν από κοινού στον συγκεκριμένο τομέα.
Η πρόταση προβλέπει βελτίωση των κριτηρίων με τα οποία καθορίζεται ποιο κράτος είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου (τα λεγόμενα «κριτήρια του Δουβλίνου») και η δίκαιη κατανομή των ευθυνών.
Οι ευρωβουλευτές προτείνουν τη συμπερίληψη ενός δεσμευτικού μηχανισμού αλληλεγγύης για να βοηθήσει τις χώρες που υφίστανται μεταναστευτική πίεση, μεταξύ άλλων μετά από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα.
Όσον αφορά τον κανονισμό για τις καταστάσεις κρίσης, για τον οποίο η Ολομέλεια ενέκρινε διαπραγματευτικές θέσεις με 419 ψήφους υπέρ, 129 κατά και 30 αποχές, αυτός αφορά έκτακτες καταστάσεις, όπως αιφνίδιες μαζικές αφίξεις υπηκόων τρίτων χωρών, δημιουργώντας κατάσταση κρίσης σε συγκεκριμένο κράτος μέλος. Το κείμενο προβλέπει υποχρεωτικές μετεγκαταστάσεις και παρεκκλίσεις όσον αφορά τον έλεγχο και τις διαδικασίες ασύλου, βάσει πρότερης αξιολόγησης της Επιτροπής.
Τέλος, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν (με 391 ψήφους υπέρ, 140 κατά και 25 αποχές) τη διαπραγματευτική εντολή για αλλαγές στην ισχύουσα οδηγία για τους επί μακρόν διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών.
Οι ευρωβουλευτές ζητούν στις αλλαγές να περιλαμβάνεται η επιτάχυνση της χορήγησης αδειών μακράς διάρκειας στην ΕΕ μετά από τρία έτη νόμιμης διαμονής, και να δοθεί δυνατότητα ένταξης στα άτομα που απολαύουν καθεστώτος προσωρινής προστασίας. Οι επί μακρόν διαμένοντες της ΕΕ θα μπορούν ακόμη να μετακινούνται σε άλλη χώρα της ΕΕ χωρίς πρόσθετους περιορισμούς εργασίας και τα εξαρτώμενα τέκνα τους θα λαμβάνουν αυτομάτως το ίδιο καθεστώς σύμφωνα με τα όσα προτείνονται.
