Η βοήθεια που παρέχει από το 2016 η Ευρωπαϊκή Ένωση στην Τουρκία για τη στήριξη της υποδοχής και φιλοξενίας προσφύγων στη χώρα «δεν είχε τον αναμενόμενο αντίκτυπο», σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε την Τετάρτη το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), κάνοντας λόγο για καθυστερήσεις στα έργα που έλαβαν χρηματοδότηση, για ανησυχίες για τη βιωσιμότητά τους, και αδυναμίες στην παρακολούθηση της αξιοποίησής της.
Για παράδειγμα, σημειώνεται, οι ελεγκτές δεν έλαβαν τα απαραίτητα στοιχεία από το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας ώστε να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο που είχε η κατασκευή νέων σχολείων για τον προσφυγικό πληθυσμό. Επίσης, δεν υπήρξε κατάλληλη παρακολούθηση της επαγγελματικής πορείας των προσφύγων ή των επιχειρήσεων που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο προγραμμάτων που αφορούσαν την επαγγελματική κατάρτιση και την παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες για τη σύσταση επιχειρήσεων.
«Σε μια δύσκολη πολιτική συγκυρία, η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία παρείχε την κατάλληλη στήριξη στους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής», δήλωσε η Μπετίνα Γιιάκομπσεν, μέλος του ΕΕΣ και υπεύθυνη για τον έλεγχο.
«Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να είχε γίνει με οικονομικά αποδοτικότερο τρόπο και με μεγαλύτερο αντίκτυπο, ενώ κάθε άλλο παρά βέβαιο είναι το μέλλον των έργων στην Τουρκία όταν η ροή της ενωσιακής βοήθειας στερέψει», πρόσθεσε.
Όπως υπενθυμίζουν οι ελεγκτές της ΕΕ, από το 2016 η ΕΕ έχει παρέχει ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια ύψους 6 δις ευρώ στη χώρα, η οποία φιλοξενεί πάνω από 4 εκατομμύρια εγγεγραμμένους πρόσφυγες που έχουν πρόθεση να αναζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με την έκθεση, παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις που έγιναν, υπάρχουν περιθώρια αύξησης της οικονομικής αποδοτικότητας και του αντίκτυπου της βοήθειας. Σημειώνεται πως τα κονδύλια της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία δαπανήθηκαν μεν για έργα που ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής, ωστόσο τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν σημειώνουν καθυστερήσεις και δεν είναι βέβαιο αν θα παραμείνουν βιώσιμα όταν σταματήσει η στήριξη από την ΕΕ.
Σήμερα, υπενθυμίζει το ΕΕΣ σε σχετικό δελτίο Τύπου, 3,2 εκατομμύρια από τα 4 εκατομμύρια πρόσφυγες που φιλοξενεί η Τουρκία προέρχονται από την Συρία, και ποσοστό μικρότερο του 5% των προσφύγων ζουν σε καταυλισμούς. Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στηρίζει τη διαχείριση της κατάστασης εν μέσω οικονομικής ύφεσης στην Τουρκία και επιδεινούμενων σχέσεων με την ΕΕ, μεταξύ άλλων λόγω της οπισθοδρόμησης της χώρας στους τομείς του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Η Κομισιόν προχώρησε σε βελτιώσεις στον τρόπο της λειτουργίας της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες βάσει συστάσεων του ΕΕΣ το 2018, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση περίπου 65 εκατ. ευρώ και τη μείωση των διοικητικών δαπανών ώστε μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων να μπορεί να καταλήγει εκεί που χρειάζεται. Ωστόσο, προστίθεται, η Κομισιόν δεν εξέταζε συστηματικά αν τα έξοδα των έργων ήταν εύλογα.
Αν και η χρηματοδότηση και οι επενδύσεις για άμβλυνση των πιέσεων στις υγειονομικές, εκπαιδευτικές και δημοτικές υποδομές και στην αγορά εργασίας εξασφαλίστηκε γρήγορα, τα αναπτυξιακά έργα καθυστέρησαν σημαντικά για μια σειρά λόγων όπως η αυστηροποίηση των οικοδομικών κανονισμών, η πανδημία και ο αυξανόμενος πληθωρισμός. Την πρόοδο των έργων επηρέασαν και οι σεισμοί που έπληξαν την Τουρκία το 2023, αν και σύμφωνα με το ΕΕΣ η Κομισιόν αντέδρασε εγκαίρως.
Ακόμα, τα έργα που είχαν προγραμματιστεί, όπως για παράδειγμα για την επαγγελματική κατάρτιση και την παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες για τη σύσταση επιχειρήσεων, εν πολλοίς ολοκληρώθηκαν σύμφωνα με τους ελεγκτές.
Ωστόσο, προστίθεται, δεν ήταν αρκετός ο βαθμός παρακολούθησης καθώς δεν μετρήθηκε ο αντίκτυπος, καθώς, μεταξύ άλλων, δεν είχαν προβλεφθεί ενέργειες για την παρακολούθηση της επαγγελματικής πορείας των προσφύγων ή της εξέλιξης των επιχειρήσεων που χρηματοδοτήθηκαν.
Επίσης, σε ό,τι αφορά τα νέα σχολεία που κατασκευάστηκαν για τον προσφυγικό πληθυσμό, το κλιμάκιο ελέγχου δεν κατόρθωσε να λάβει από το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας τα απαραίτητα στοιχεία για να αξιολογήσει τον αντίκτυπο που είχαν οι νέες αυτές δομές στους ωφελούμενους, προστίθεται.
Οι ελεγκτές τονίζουν τη μεγάλη σημασία που έχει η από κοινού ανάληψη της ευθύνης από την ΕΕ και τις τουρκικές αρχές για τη βοήθεια που παρέχει η ΕΕ, και για αυτό η Επιτροπή προετοιμάζει την παράδοση των έργων στις τουρκικές αρχές.
Προστίθεται πως η Κομισιόν κατάφερε να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα μόνο των έργων υποδομής, όπως σχολεία και νοσοκομεία, αλλά όχι και των έργων κοινωνικο-οικονομικής στήριξης (όπως εκείνων που αποσκοπούσαν στη δημιουργία θέσεων εργασίας). Παράλληλα, έργα στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας δεν είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να λειτουργούν χωρίς στήριξη της ΕΕ.
Η Επιτροπή επιχείρησε επίσης να βελτιώσει το περιβάλλον λειτουργίας των διεθνών ΜΚΟ, προσπάθεια που υπονομεύθηκε από την έλλειψη πολιτικής βούλησης από μέρους των εθνικών αρχών, σημειώνεται.
Η ειδική έκθεση 06/2024, με τίτλο «Η Διευκόλυνση για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία: Επωφελής τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τις κοινότητες υποδοχής, χωρίς όμως να διασφαλίζονται ακόμη ο αντίκτυπος και η βιωσιμότητα» είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ΕΕΣ.
