Παραβατικές συμπεριφορές, έλλειψη κατάλληλων κτηριακών υποδομών, υπερπληθυσμός, υποστελέχωση, είναι μόνο μερικά από τα θέματα που χρήζουν αντιμετώπισης σε σχέση με τις Κεντρικές Φυλακές, και που σε καμία περίπτωση δεν ήρθαν ουρανοκατέβατα από τη μία μέρα στην άλλη. Αντιθέτως χρονίζουν και ζητούν λύσεις, όχι για να φτάσουμε να μιλάμε για φυλακές-ουτοπία γιατί τέτοιες δεν υπήρξαν ποτέ, αλλά τουλάχιστον για να μπορούμε να λέμε πως έχουμε κάνει ένα βήμα μπροστά σε ό,τι αφορά τη σωφρονιστική πολιτική της χώρας μας γενικότερα.
Το μεγαλύτερο «αγκάθι» αυτή τη στιγμή στις Κεντρικές το οποίο αποτελεί και βασική πηγή άλλων παραβατικών συμπεριφορών, είναι η χρήση ναρκωτικών. Το πρόβλημα εννοείται πως δεν αποτελεί κυπριακή πρωτοτυπία, αλλά μία παγκόσμια πραγματικότητα. Οι λόγοι απλοί: Πρώτον οι φυλακές δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μικρογραφία της ίδιας της κοινωνίας εκτός, και δεύτερον, γιατί το σύνολο των κρατουμένων καλούνται να ζήσουν για κάποιο χρονικό διάστημα (μικρό ή μεγάλο) υπό το καθεστώς του εγκλεισμού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Από το 2021 στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Αντιμετώπιση των Εξαρτήσεων (2021-2028) που έχει καταστρώσει η αρμόδια Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, έχουν σχεδιαστεί για τις Φυλακές τρεις βελτιωτικές δράσεις οι οποίες έστω και με κάποια καθυστέρηση, φαίνεται να έχουν μπει πλέον σε τροχιά υλοποίησης.
Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του AlphaNews.Live, οι σχεδιασμοί αυτοί εφόσον πάρουν σάρκα και οστά, θα είναι σε θέση να συμβάλλουν σημαντικά στην απάμβλυνση του προβλήματος και στη βελτίωση της όλης κατάστασης που επικρατεί αυτή τη στιγμή εντός του σωφρονιστικού μας ιδρύματος.
Από πλευράς της πάντως η Διεύθυνση των Φυλακών είναι, σύμφωνα με τις πηγές μας, απόλυτα θετική στο να συμβάλλει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις όλες προσπάθειες.
Ολοκληρωμένο θεραπευτικό πρόγραμμα εξαρτημένων ατόμων
Πηγές από φορείς που ασχολούνται χρόνια με το θέμα, μάς ανέφεραν ότι η κατάσταση αυτή τη στιγμή στις Φυλακές δεν είναι καθόλου ικανοποιητική, αφού εξακολουθεί να απουσιάζει ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό πρόγραμμα για κρατούμενους με προβλήματα ουσιοεξαρτήσεων. Τα μόνα προγράμματα που λειτουργούν είναι το συμβουλευτικό πρόγραμμα «Δανάη» και το πρόγραμμα φαρμακευτικής υποκατάστασης «Λέμβος», και τα δύο από τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, τα οποία ωστόσο «δεν είναι αρκετά».
Το περασμένο καλοκαίρι η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου είχε παρακαθίσει σε συζητήσεις με την τέως Υπουργό Υγείας, Πόπη Κανάρη. Από τις συζητήσεις αυτές, έγινε κατορθωτή η κατ’ αρχήν έγκριση της αύξησης του κονδυλίου που αφορά την Α.Α.Ε.Κ. κατά 400.000 ευρώ, ποσό που κρίνεται ικανοποιητικό για να μπορέσει να εφαρμοστεί ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό πρόγραμμα εντός Φυλακών. Το προσχέδιο του προγράμματος αυτού είναι ήδη έτοιμο και μένει να δοκιμαστεί επί του πεδίου. Ωστόσο, οι κακές κτηριακές υποδομές και ο υπερπληθυσμός παραμένουν, και συνεχίζουν να προκαλούν ανησυχία σε σχέση με το πόσο εφικτή θα είναι η εφαρμογή του.
Ανάλυση αστικών λυμάτων
Ένα βήμα μπροστά αναμένεται, εξάλλου, να γίνει με την ολοκλήρωση μίας πρώτης καταγραφής του προβλήματος των εξαρτήσεων στις Φυλακές, μέσω της ανάλυσης αστικών λυμάτων.
Σύμφωνα με πληροφορίες μας, τέτοια ανάλυση ουδέποτε έγινε μέχρι σήμερα για το σωφρονιστικό ίδρυμα. Ωστόσο, με την κατ’ αρχήν συγκατάθεση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, φαίνεται πως και αυτό το κομμάτι οδεύει προς υλοποίηση.
Επιστημονική έρευνα καταγραφής του προβλήματος
Μία τρίτη δράση που πιστεύεται ότι θα δώσει εμπεριστατωμένη και ξεκάθαρη εικόνα του μεγέθους του προβλήματος, είναι αυτή της διενέργειας επιστημονικής μελέτης ανάμεσα στον έγκλειστο πληθυσμό.
Η μελέτη, σύμφωνα με ανθρώπους που είναι σε θέση να γνωρίζουν, θα μπορέσει μαζί με τα δεδομένα ανάλυσης αστικών λυμάτων, να καθοδηγήσει τις όλες προσπάθειες ώστε αυτές να είναι στοχευμένες και να μην πηγαίνουν στα τυφλά.
Το προσχέδιο της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων και οι στόχοι του
Τα άτομα που στερούνται της ελευθερίας τους, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που βρίσκονται υπό καθεστώς εγκλεισμού λόγω της εμπλοκής τους σε αδικήματα που σχετίζονται με τις παράνομες ουσίες, έχουν, σύμφωνα με την Α.Α.Ε.Κ. το δικαίωμα ανθρώπινης μεταχείρισης και σεβασμού της αξιοπρέπειας τους και πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, αντίστοιχες με αυτές που είναι διαθέσιμες για τον γενικό πληθυσμό.
Στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την αντιμετώπιση της εξάρτησης 2021-2028, ένας από τους βασικούς πυλώνες σχεδιασμού της Αρχής, είναι η θεραπεία.
Πάνω σε αυτό η Α.Α.Ε.Κ. προωθεί τη «διασφάλιση της προσβασιμότητας στη θεραπεία στο πλαίσιο του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης» μέσω της «βελτίωσης της εφαρμογής της νομοθεσίας για παραπομπή στη θεραπεία αντί φυλάκισης των κατηγορουμένων χρηστών ή εξαρτημένων ατόμων, την εφαρμογή του θεσμού των εξειδικευμένων δικαστηρίων για εξαρτήσεις και την παροχή ολοκληρωμένου θεραπευτικού πλαισίου εντός των Φυλακών».
Στόχος της Αρχής, όπως αναφέρεται, είναι η «ενίσχυση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των θεραπευτικών προγραμμάτων και δομών για συγκράτηση στη θεραπεία», μέσω της «διασφάλισης παροχής υπηρεσιών στο περιβάλλον των φυλακών ίσων και αντίστοιχων με αυτών που προσφέρονται στην κοινότητα».
Πάνω σε αυτό, η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου σε συνεργασία και με τη Διεύθυνση του Τμήματος Φυλακών, στοχεύει σε:
- Παροχή προγραμμάτων έγκαιρης παρέμβασης στο πλαίσιο των Φυλακών
- Ενίσχυση και βελτίωση των υφιστάμενων υποδομών, στελέχωσης προγραμμάτων και παρεμβάσεων στις Φυλακές
- Παροχή ολοκληρωμένου θεραπευτικού πλαισίου εντός των Φυλακών
- Παροχή κινήτρων για συμμετοχή σε θεραπεία, όπως η επιμέτρηση στην ποινή
- Παρεμβάσεις μείωσης της βλάβης στις φυλακές
Δράσεις εξάλλου προνοούνται στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής και σε επίπεδο κοινωνικής επανένταξης, όπως για παράδειγμα η δημιουργία ξενώνα φιλοξενίας (half-way houses) για άτομα με ιστορικό εξάρτησης, συμπεριλαμβανομένων των αποφυλακισθέντων.
